Türkçe Sözlük 'te anlam genişlemesi ve anlam daralması
Meaning expansion and meaning narrowing in 'Türkçe Sözlük'
- Tez No: 604773
- Danışmanlar: PROF. DR. KAZİM YETİŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Türkçe Sözlük, Anlam Değişmesi, Gösterge, Anlam Genişlemesi, Anlam Daralması, Turkish Dictionary, Meaning Change, Sign, Meaning Expansion, Meaning Narrowing
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Aydın Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 304
Özet
Tezimizin konusu Türkçe Sözlük'teki madde başı ve madde içi olmak üzere 92.292 sözcüğün taranıp içlerinde anlam daralması ve genişlemesi olan sözcüklerin derlenmesidir. Bu kelimeler toparlandıktan sonra kelimenin cümle içinde kullanılmasıyla anlamın daha iyi anlaşılmasını sağlayacak örnek cümleleri olmayan kelimelere örnek cümle eklenmiştir. Dili bir ağaç olarak farz edersek kelimeler bir çam ağacının iğneli yapraklarıdır. Kimisi zamanla düşer kimisi kendini yeniler, her daim de yeni iğneli yapraklar yukarı doğru fışkırırlar. Bizim çalışmamız bu kendini yenileyen yapraklar üzerinedir. Kendini yenilemeden kastımız çeşitli sebeplerle coğrafi, kültürel, kurgusal ilişki, zaman, akıl ve maksat vb etkilerle kelimelerin zamana, insana, mekana ayak uydurması, insan tarafından ayak uydurulmasıdır. Bu ayak uydurma sırasında bir gösterge olan kelimelerin anlamları, kullanım alanları, yaygınlığı vb. değişir. Önceden gösterdiği şeyden başka bir şeyi, önceden gösterdiği şeyin bir kısmını veya önceden gösterdiği şeyden daha büyük bir şeyi göstermeye başlar. Tezimizde anlam alanı olarak önceden gösterdiği şeyin bir kısmını veya daha büyük bir kısmını gösteren kelimeleri ele aldık. 92.292 sözlük birimi içerisinden basit ve türemiş kelimeler seçilerek içlerinden anlam genişlemesi ve daralmasına uğrayan kelimeler tespit edildi. Taradığımız bu kelimelerin bazılarında sadece anlam genişlemesi, bazılarında sadece anlam daralması, bazılarında ise hem anlam genişlemesi hem daralması tespit edilmiştir. Toplam 1310 kelimenin değişime uğradığı tespit edilmiştir. Tespit edilen kelimelerin genelinde anlam genişlemesi gerçekleşmişken az bir kısmında anlam daralması çok daha azında ise hem anlam daralması hem de genişlemesi gerçekleşmiştir. Anlam daralması ve genişlemesine uğrayan kelimeler sözlük sıralamasında önce gelen anlamdan hareketle seçilmiştir. Sıralamada sonra gelen kelimeler ilk kelimeyle mukayese edilerek anlam alanlarının, kullanım alanlarının daralması veya genişlemesine göre anlam genişlemesi veya daralması grubuna dahil edilmişlerdir.
Özet (Çeviri)
The subject of the thesis is scanning 92,292 words in the Turkish Dictionary and finding the ones which has narrowed and enlarged in meaning. After these words are collected, a sample sentence is added to the words those doesn't have, that will enable the meaning to be understood better by using the word in the sentence. Assuming language is a tree, the words are the needles of a pine tree. Some fall with time, some replenish themselves, and constantly fresh needle leaves flush upwards. Our work is about these self-renewing leaves. By self-renewing we mean, by various factors words are influenced by geographical, cultural, fictional relationship, time, reason and purpose, etc. adapted itself to time and have been adapted by people to themselves. During this adaptation, meanings, usage areas, prevalence, etc. of the words, which are an sings in a sense, changes. it begins to show something other than what it has shown before, a part of what it had shown before, or something bigger than what he had shown before. in our thesis we have dealt with the words that show some or a greater part of what he has already shown as a field of meaning. 92,292 words were scanned and words with meaning expansion and contraction were extracted. In some of these words, we have only detected meaning expansion, some of them have only a narrowing of meaning, and in some of them we have also found meaning expansion and contraction. Total 1310 words have been identified as undergone changes. Most of the detected words have expanded in meaning, a lesser amount of them narrowed in meaning and a much less of them both narrowed and expanded in meaning. Narrowing the meaning and expanding the words have been selected in dictionary order by the word that preceded it. The following words in order are compared to the first word and the meaning fields are included in the expansion or contraction of meaning according to the contraction or expansion of the usage areas.
Benzer Tezler
- Türkçe Sözlük'te 'ar.' (Arapça) olarak etiketlenen madde başı kelimelerdeki anlam değişmeleri
The semantic changes in lexical entry words labelled as 'ar.' (Arabic) in Turkish Dictionary
SAWSAN ABU HANNOUD
Doktora
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞÜKRÜ HALUK AKALIN
- Türkçe Sözlükte (TDK) yer alan Arapça kelimeler üzerine bir anlam bilimi incelemesi
A semantics review on the Arabic Words in the Turkish Dictionary (TDK)
SARAH DHARI SAUD AL-NEJADI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEVZAT ÖZKAN
- Es-Semîn el Halebî'nin Umdetu'l Huffaz kitabında anlam daraltma konusu – semantik çalışma
The subject of significant narrowing in es-Semîn el Halebet's book Umdetu'l Huffaz - semantic study
SOUAD ALY SAID DEWIDAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DilbilimKastamonu ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MARWAN MOHAMMED ABDULLAH MOGHALLAS
- Türkiye Türkçesi ile Azeri Türkçesindeki ortak kelimelerde anlam değişmeleri
Meaning changes of common words between Turkish of Turkey and Turkish of Azerbaycan
EBRU PERİLİOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
BibliyografyaFırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. AHAT ÜSTÜNER
- Ali Şir Nevâyî dilinden Özbek ve Türkmen Türkçelerine söz varlığındaki gelişmeler
Başlık çevirisi yok
ÖZLEM EMİNOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLAL YÜCEL