Cengiz Aytmatov'un uzun hikâyelerinde hümanizm meselesinin edebî yönden incelenmesi
Чыңгыз Айтматовдун повесттеринде гуманизм маселесинин көркөм иликтениши
- Tez No: 613194
- Danışmanlar: PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAYEVA, PROF. DR. ORHAN SÖYLEMEZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Cengiz Aytmatov, hümanizm, uzun hikâye, insancılık, toplumcu hümanizm
- Yıl: 2011
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 112
Özet
Hümanizm 14. yy.da çıkarak baĢta edebiyat ve sanat olmak üzere birçok alanı etkilemiĢtir. BaĢlarda Batı toplumunun insancıl kaygılarını oluĢturan hümanzim, zamanla yüzyıllar boyu tüm insanlığın kendinden bir Ģeyler bulduğu bir görüĢ halini almıĢtır. Günümüzde artık sanatın her türünde temsilcileri olan hümanizmin Kırgız edebiyatındaki en büyük temsilcisi Cengiz Aytmatovdur. Cengiz Aytmatov (1928-2008), modern Kırgız edebiyatının en önde gelen isimleri arasında yer alır. Aytmatov, Moskova'daki Maksim Gorki Edebiyat Enstitüsü'ne geçtiği 1956 ile 1958 yılları arasında yazın hayatına baĢlar. Yazmaya bu yıllarda Pravda gazetesinde baĢlayan yazar, kısa zamanda üstüne dikkatleri çekmeyi baĢarır ve 1963 yılında Sovyetler Birliği‟nin en büyük ödülü olan Lenin Ödülü‟nü, 1978 yılında ise Sosyalist Emek Kahramanı unvanını alır. Eserlerini kendine has üslubuyla yazan Aytmatov, birçok hikâye, uzun hikâye, roman, Ģiir ve makale yazar. Eserlerinde hep yenilikçi davranan Aytmatov, Kırgız edebiyatında ilk defa“Kaçak”problemini iĢlemiĢ, eserlerinde ilk defa geleneklere aykırı baĢkahramanlar yaratmıĢtır. Fakat buna rağmen eserlerinde her zaman hümanizmi iĢlemiĢ, sembolik karakter ve sembolik olaylar aracılığıyla ilk önce kendi halkına sonra bütün dünyaya mesaj göndermiĢtir. Günümüzde artık Türk edebiyatında kardeĢ edebiyatların hümanist bir kaynağı olarak görülen yazarın eserleri, canlılıkları dolayısıyla kendine her zaman okuyucu bulabilmektedir. Yazarın özellikle ilk yazdığı uzun hikâyeleri, onun dünya görüĢünün okurun dünyasında nasıl Ģekillendiğini gösteren bir yol olmuĢtur. Bu yol insanı sevmekten, ona değer vermekten geçmektedir. Bu çalıĢmada yazarın ilk dönem ve son dönem uzun hikâyelerindeki hümanist yaklaĢımlar ele alınmakta; kahramanların hümanist davranıĢlarının ve eserlerin olay örgüsünün edebî analizi yapılmaktadır. Tezin ilk bölümünde hümanizmin tanımı yapılmakta, doğuĢ süreci elealınmaktadır. Ġkinci bölümünde ise yazarın ilk dönem uzun hikâyelerindeki hümanizmin birçok yönden edebî analizi yapılmaktadır. Ġkinci bölümde ise yazarın son dönem uzun hikâyelerinin hümanist ve felsefî taraflarının edebî analizi yapılmaktadır. Sonuç bölümünde ise yazarın ilk dönem eserlerinin alanlarında ilkleri gerçekleĢtirdiği, ikinci dönem eserlerinin ise felsefî yanının ağır bastığı görülmüĢ olup, eserlerini ilk çıkardığında birçok eleĢtiri alan yazarın, eserlerinin son dönemine girildiğinde ise artık kendisi için“Türk dünyasının yaĢayan en büyük hümanisti”açıklamasının haklı olarak yer aldığı tespit edilmiĢtir.
Özet (Çeviri)
XIV кылымда гуманизм маселеси адабият жана исскуство тармактарын өз кучагына камтый баштаган. Гуманизм маселеси эзелтеден эле көркөм сөз өнөрүнүн негизин түзүп келген. Дүйнөлүк жазуучу Айтматов да өз чыгармачылыгында гуманизмдин тусун бийик көтөрүп, эң ыйык гуманисттик идеяларды чагылдырып, элдин, замандын күзгүсү болду. Айтматов Чыңгыз Төрөкулович кыргыз профессионал адабиятынын эң алдыга чыккан өкүлдөрүнүн бири. Жазуучунун алгачкы чыгармачылык чыйыры 1956-1958 жылдары Максим Горький атындагы адабият институтунда окуп жүргөндө башталган. Албетте, ага чейин бир катар аңгемелерин жазган.“Гезитчи дзюйо”,“Сыпайчы”,“Ак жаан”,“Түнкү сөрөт”ж.б. 1963-жылы“Тоолор жана талаалар баяны”жыйнагы үчүн Айтматов Лениндик сыйлыкка, 1967-жылы“Гүлсарат”повести үчүн СССРдин мамлекеттик сыйлыгына жана 1978-жылы Социалисттик Эмгектин Баатыры наамына татыктуу болгон. Жалпы эле табийгаттын тагдыры, согуш жана тынчтык темасы, өлбөс, соолбос махабат, ыймандык бийик сапаттар Чыңгыз агайыбыздын калеми аркылуу дүйнө элдеринин, ар бир окурмандын жүрөгүнө жетти. Кыргыз адабиятында биринчи жолу «маңкурт» түшүнүгүн жаратуу менен бирге «качкын» маселесин көтөрүп чыгып, чыгармаларында биринчи жолу эзелтен келе жаткан феодалдык-патриархалдык эски каада-салтка, үрп-адатка каршы чыккан баш каармандын образын (Жамийла, Сейде) жараткан. Ошону менен бирге гуманисттик идеяларын символикалык каражаттардын негизинде дүйнөлүк гуманист сүрөткер Ала-Тоодон үнүн мейкиндикке – кыргыз элине, жалпы ааламга жана мезгилге – кийинки-кийинки жылдарга угуза айта алгандыгын тастыктаган.Диссертациялык иште жазуучунун алгачкы жана акыркы повесттериндеги гуманисттик көз-караштары жана сюжеттик түзүлүшүн адабий анализ жасоо менен ажырагыз байланышта иликтенет. Диссертациянын биринчи бөлүмүндө гуманизм, гуманист түшүнүктөрүнө илимий адабияттарга таянуу менен аныктама берилип, анан анын көркөм адабиятта чагылдырылышы жөнүндө кеп учугу уланат. Экинчи бөлүмдө жазуучунун алгачкы жылдардагы повесттериндеги гуманизм маселеси ар тараптуу адабий анализге алынат. Үчүнчү бөлүмдө акыркы мезгилде жарыкка келген повесттериндеги гуманисттик жана философиялык ой жүгүртүүлөрүнө адабий анализ жасалат. Жыйынтык сөздө алгачкы повесттеринин жеткен новатордугу, кийинки чыккан повесттериндеги философиялык жагынын басымдуулук кылгандыгы байкалып, Ч. Айтматовду Түркиядагы адабий чөйрөлөрдүн «Түрк дүйнөсүнүн эң чоң гуманисти» деп айтуусуна негиз берген өзгөчөлүктөр талдоого алынып алдыга чыгарылат. Ачкыч сөздөр: Чыңгыз Айтматов, гуманизм, повест, гумандуулук, социалистик гуманизм
Benzer Tezler
- Тема: кыргыз элинин этномаданиятынын совет доорундагы абалы чыңгыз айтматовдун көркөм иликтөөсүндө
Kırgız halkının etnokültürel yapısının Sovyet dönemindeki durumu ve Cengiz Aytmatov'un eserlerine yansıması
AİDA SMAİLOVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2011
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAEVA
- Cengiz Aytmatov'un Türkçeye çevrilmiş eserlerinde mitolojik unsurlar
Mythological aspects in the Cengiz Aytmatov's studies which are translated in to Turkish
GÜLSİNE UZUN
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Türk Dili ve EdebiyatıMuğla ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ALİ ABBAS ÇINAR
- Cengiz Aytmatov'un eserlerinde geçen boy ve yer adlarının dil ve kültür açısından incelenmesi
Examinig in terms of language and culture mentioned the names of the tribe and place in the works of Cengiz Aytmatov
BÜNYAMİN ŞAKAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimKarabük ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ENVER KAPAĞAN
- Sinemada uyarlama: Selvi Boylum Al Yazmalım ve Cengiz Aytmatov
Adaptation in cinema: Selvi Boylum Al Yazmalim and Chingiz Aytmatov
ANARGUL KYDYROVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Radyo-TelevizyonGazi ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZAKİR AVŞAR
- Чынгыз Айтматовдун чыгармаларында бала проблемасы
Başlık çevirisi yok
NEZAHAT TÜRK
Yüksek Lisans
Kırgızca
2008
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAYEVA