Türk dillerinde kişi ekleri
Түрк тилдериндеги жак мүчөлөр
- Tez No: 615560
- Danışmanlar: PROF. DR. KADIRALI KONKOBAYEV, PROF. DR. MEVLÜT GÜLTEKİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: KiĢi ekleri, Türk dilleri, fiil çekimi, Altay dilleri
- Yıl: 2015
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 274
Özet
Bu çalıĢmada, Türk dillerinde fiil çekiminin önemli unsurlarından biri olan kiĢi eklerinin tarihsel geliĢimini ve dil bilgisel özelliklerini tespit etmeyi, kiĢi-sayı uyumunun Türk dillerindeki genel yapısını ortaya koymayı amaçlanmaktadır. Hazırlanan bu tez çalıĢması giriĢ ve dört bölümden oluĢmaktadır. GiriĢte tezin amacı, güncelliği, kullanılan metotlar ve konuyla ilgili daha önce yapılmıĢ çalıĢmalar hakkında bilgi verilerek çalıĢmanın Türk dil araĢtırmalarına getireceği yenilik açıklanmaya çalıĢılmıĢtır. Tezin birinci bölümü Avrasya dilleri arasındaki tarihsel iliĢkiler, fiil çekiminin genel tipolojisi ve zamirlerin dil bilgiselleĢmesi adlı baĢlıkları kapsamaktadır. Bu bölüm tezin teorik altyapısını oluĢturmaktadır. KiĢi eklerinin Türk dillerindeki geliĢimi hem diller arası iliĢkiler hem de dil içi dinamikler açısından ayrıntılı bir biçimde incelenmiĢtir. Tezin ikinci bölümünde teklik ve çokluk birinci kiĢi ekleri, üçüncü bölümünde ikinci kiĢi ekleri, dördüncü bölümünde ise üçüncü kiĢi ekleri hem Türk hem de diğer Altay dilleriyle karĢılaĢtırmalı olarak ele alınmıĢ, her bölümün sonunda ilgili kiĢi eklerinin rekonstrüksiyonu yapılmıĢtır. Bu bölümlerde ayrıca kiĢi eklerine kaynaklık eden kiĢi zamirleri Türk dillerinin yanı sıra Altay dilleriyle karĢılaĢtırılmıĢ, bu diller arasındaki paralellikler açıklanmaya çalıĢılmıĢtır. Tezin sonunda sonuç ve kaynakça bölümleri yer almaktadır.
Özet (Çeviri)
Диссертациялык иште түрк тилдериндеги этиштин жакталышынын маанилүү бөлүгү болуп саналган жак мүчөлөрдүн тарыхый өнүгүүсүн жана тилдик өзгөчөлүктөрүн аныктоо, жак менен сандын дал келүүсүнүн түрк тилдериндеги жалпы түзүлүшүн чыгаруу максат кылынган. Аты аталган диссертациялык иш төрт бөлүмдөн турат. Киришүү бөлүмүндө иштин максаты, актуалдуулугу, колдонулган усул-ыкмалар жана темага байланыштуу жазылган ушуга чейинки илимий эмгектер тууралуу маалыматтар берилип, диссертациялык иштин түрк тилдери боюнча изилдөөлөргө кошо турган салымы көрсөтүлгөн. Иштин I бөлүмүндө Евразия тилдеринин ортосундагы тарыхый байланыштар, этиштин жакталышынын жалпы типологиясы жана ат атоочтордун грамматикалицазиялануусу сыяктуу темалар иликтөөгө алынган. Бул бөлүм диссертациянын теориялык пайдубалын түзүп турат. Жак мүчөлөрдүн түрк тилдериндеги өнүгүүсү тилдин ички динамикасы боюнча да, тилдердин ортосундагы байланыш боюнча да изилденген. II бөлүмдө биринчи жактын жекелик жана көптүк сандагы мүчөлөрү, III бөлүмдө экинчи жактын мүчөлөрү, ал эми IV бөлүмдө үчүнчү жактын мүчөлөрү түрк жана башка алтай тилдери менен салыштырылып иликтелген. Аты аталган бөлүмдөрдө жак мүчөлөргө булак болгон жактама ат атоочтор түрк жана алтай тилдери менен салыштырылып, бул тилдердин ортосундагы окшоштуктар көрсөтүлгөн. Ошондой эле ар бир бөлүмдүн акырында белгилүү жактагы жак мүчөлөрдүн реконструкциясы берилген. Диссертациялык иштин аягында корутунду жана колдонулган адабияттардын тизмеси орун алган. Ачкыч сөздөр: жак мүчөлөр, түрк тилдери, этиштин жакталышы, алтай тилдери
Benzer Tezler
- Irak Türkmen Türkçesi Amerli ağzı üzerine bir inceleme
Research on Iraq Turkmen Turkish's Amerli dialect
MUBEEN SHAHEEN IBRAHIM IBRAHIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİHAL ÇALIŞKAN
- Cohesion in Turkish a survey of cohesive devices in prose literature
Başlık çevirisi yok
FUAT ALTUNKAYA
- Türkiye Ahıskalıları ağzı
The dialect of Ahiskas in Turkiye
SERPİL ERSÖZ
Doktora
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEKİ KAYMAZ
- Sovyet ideolojisi bağlamında kazak türkşesinde oluşan söz varlığı
Vocabulary in Kazakh Turkish in the context of Soviet ideology
NECATİ ÜNLÜCAN
Doktora
Türkçe
2023
DilbilimArdahan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYABEK BAINIYAZOV
- Leyla û Mecnûna Sewadî (metin-şirove)
Sewadî'nin 'Leyla û Mecnûn' eseri (metin-yorum)
PARVİZ JAHANY
Yüksek Lisans
Kürtçe
2015
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ABDURRAHMAN ADAK
