Irak Türkmen Türkçesi Amerli ağzı üzerine bir inceleme
Research on Iraq Turkmen Turkish's Amerli dialect
- Tez No: 806242
- Danışmanlar: PROF. DR. NİHAL ÇALIŞKAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Amerli Ağzı, Irak Türkmen Türkçesi, Oğuz Dil Grubu, Ses Bilgisi, Şekil Bilgisi, Amerli Dialect, Iraqi Turkmen Turkish, Oghuz Language Group, Phonology, Morphology
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 201
Özet
Batı Türkçesinin Doğu kanadında yer alan ve Türkçenin Azeri sahasına dâhil olan Irak Türkmen Türkçesi, Irak Türkleri tarafından konuşulan ağızları kapsamaktadır. Irak Türkmen Türkçesini konuşan iller, ilçeler ve kasabalar arasında ortaya çıkan ve tasnif niteliği taşıyan en belirgin fark, teklik ve çokluk 2. kişi iyelik eklerinde kendini göstermektedir. Türkmeneli'deki bazı bölgeler; 2. kişi teklik iyelik ekini [+v], 2. kişi çokluk iyelik ekini [+vIz] biçiminde kullanırken diğer bölgeler 2. kişi teklik iyelik ekini [+y], 2. kişi çokluk iyelik ekini [+yIz] biçiminde kullanmaktadır. Buradan yola çıkılarak Irak Türkmen Türkçesinin ağızları,“v”ve“y”olmak üzere başlıca iki grup altında tasnif edilmektedir. Bu çalışmada Irak Türkmen Türkçesinin“y”grubuna dâhil olan Amerli ağzının ses ve şekil bilgisi tespit edilmeye çalışılmıştır. Tez, Amerli bölgesinin ağzıyla sınırlı olup söz konusu ağzın ses ve şekil bilgisini kapsamaktadır. Üzerinde incelemelerin yapıldığı dil malzemesi, Amerli bölgesindeki kaynak kişilerle mülakat şeklinde görüşmeler yapılarak derlenip kayıt altına alınmıştır. Ardından bu ses kayıtları, dijital ortamda deşifre edildikten sonra incelenerek Amerli ağzının hususiyetleri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Ses bilgisi bölümünün gerekli kısımlarında sözcüklerin gelişim evrelerini tespit etmek suretiyle Tarihî Türk Lehçelerine başvurulmuştur. Tezin birinci bölümü giriş ve genel bilgiler, ikinci bölümü ses bilgisi(fonetik), üçüncü bölümü şekil bilgisi(morfoloji), dördüncü bölümü ise sonuç, metinler ve Amerli ağzının söz varlığını kapsayan karşılaştırmalı sözlükten oluşmaktadır. Çalışmada; Amerli ağzının fonetiğini ve morfolojisini ortaya koyarak Irak Türklerinin dillerinde kalan kültürel mirası kayıt altına almak; böylece adı geçen ağza ilişkin dil malzemesinin dokümantasyonunu yapmak amaçlanmıştır. Bunların yanı sıra bu çalışma, Amerli ağzıyla ilgili bilimsel veriler sunduğundan dolayı Amerli ağzının diğer Türk ağızlarıyla karşılaştırılmasına yönelik yapılan çalışmalara temel oluşturacağı açısından önem arz etmektedir.
Özet (Çeviri)
Iraqi Turkmen Turkish, which is in the Eastern wing of Western Turkish and included in the Azeri field of Turkish, involves the dialects spoken by Iraqi Turks. The most distinctive difference between the provinces, districts, and towns that speak Iraqi Turkmen Turkish, which has the characteristic of classification, is manifested in the second-person possessive suffixes of singular and plural. In some regions in Turkmeneli; While the 2nd person singular possessive suffix is used as [+v], the 2nd person plural possessive suffix in the form [+vIz], the other regions use the 2nd person singular possessive suffix [+y], the 2nd person plural possessive suffix in the form [+yIz]. Based on this nuance, the dialects of Iraqi Turkmen Turkish are classified under two main groups“V”and“Y”. In this study, the phonetic and morphological information of the Amerli dialect, which is included in the“Y”group of Iraqi Turkmen Turkish, has been tried to be determined. The thesis is limited to the dialect of the Amerli region and covers the phonetics and morphology of the region in question. The language material on which the examinations were made was compiled and recorded by interviewing the source people in the Amerli region. Then, after these sound recordings were deciphered in the digital environment, they were written as texts and analyzed to reveal the characteristics of the Amerli dialect. Historical Turkish Dialects were used by determining the developmental stages of words in the necessary parts of the phonetics section. The first part of the thesis consists of an introduction and general information, the second part consists of phonetics (phonetics), the third part consists of morphology (morphology), and the fourth part consists of the results, texts, and a comparative dictionary covering the vocabulary of the Amerli dialect. The aim of the study is to reveal the phonetics and morphology of the Amerli dialect and to document the cultural heritage of the Iraqi Turks in the languages. In addition to these, this study is important because it provides scientific data about the Amerli dialect, as it will form the basis for the studies on the comparison of the Amerli dialect with other Turkish dialects.
Benzer Tezler
- Irak Türkmen Türkçesi-Tuzhurmatı merkez ağzından derlemeler
Iraq Turkmen Turkish-some samples from Tuzhurmati central dialect
IBRAHIM SABAH KASIM KASIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TÜLAY ÇULHA
- Musul / Reşidiye ağzı (şekil bilgisi)
Mosul / Rashidiye dialect (morphology)
MOHAMMED HUSSEIN AHMED SALEH
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimNecmettin Erbakan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TALİP DOĞAN
- Irak Türkmen Türkçesi ağızlarının söz varlığı
The vocabulary of Iraqi Turkmen Turkic dialects
ADNAN KOK
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEVDA ERATALAY
- Molla Muhammedoğlu Sabır'ın derlediği kerkük hoyratları üzerine halk bilimsel bir inceleme
A public scientific review on kirkuk khorats compiled by Mullah Muhammedoğlu Sabir
NOOR SABAH ABDULRAZZAQ TAHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Halk Bilimi (Folklor)Gaziantep ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET EROL
- Irak Türkmen Türkçesinde soru
Question in Irak Turkmen Turkish
NOOR YALMAZ NOORALDEEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NİGAR OTURAKÇI ORBAY