Şor Türkçesi
Шор тили
- Tez No: 615588
- Danışmanlar: PROF. DR. EKREM ARIKOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Şorlar, Şor Türkçesi, Şor Türkleri, Şorca Metinler
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 787
Özet
Bu çalışma, Güney Sibirya Türk Lehçelerinden kaybolma sürecindeki Şor Türkçesinin gramer özelliklerini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Tez çalışması Giriş, Ses Bilgisi, Şekil Bilgisi, Metinler, Gramatikal Dizin ve Sonuç bölümlerinden oluşmaktadır. Girişte Şorların tarihi, yaşadıkları coğrafya, örf, âdet ve inanışları, eğitim durumları, yaşam tarzları, dilleri ve kullandıkları alfabeler hakkında genel bilgiler verilmiştir. Ayrıca Şorlar ve Şor Türkçesiyle ilgili daha önce yapılmış çalışmalar belirtilmiştir. Tezin birinci bölümü Ses Bilgisini içermektedir. Bu bölümde derlenen metinlerden Şor Türkçesinin ses özellikleri incelenip çıkarılmıştır. Tezin ikinci bölümü Şekil Bilgisini içermektedir. Bu bölümde kelime, kelime türleri, isim ve fiil çekimleri incelenmiştir. Tezimizin Metinler bölümünde bölgeden derlediğimiz 15 ve başkaları tarafından derlenen 16 metin yer almaktadır. Gramatikal Dizin bölümünde metinlerde geçen tüm kelimeler anlamları, aldıkları ekler ve birlikte kullanıldıkları yardımcı kelimelerle birlikte verilmiştir. Metinlerde geçen özel isimler ayrı bölüm olarak Özel Adlar Dizini adı altında gösterilmiştir. Tezin sonuç bölümünde Şor Türkçesiyle ilgili ayırt edici özellik olarak belirlenen tespitler açıklanmıştır. Tezimizin hazırlanmasında kullandığımız kaynakların listesi Kaynakça bölümünde yer almaktadır.
Özet (Çeviri)
Бул изилдөө Түштүк Сибирдеги түрк тилдеринин ичинен өлүү тилге айланып бара жаткан шор тилинин грамматикалык өзгөчөлүктөрүн ачып берүүгө арналган. Диссертация киришүү, фонетика, морфология, тексттер, грамматикалык индекс, корутунду жана колдонулган адабияттар бөлүмдөрүнөн турат. Киришүүдө шор калкынын тарыхы, жашаган аймагы, каада-салты, ырым-жырымдары, билим алуу деңгээли, жашоо-турмушу, тили жана алар колдонгон алфавит тууралуу жалпы маалымат берилди. Мындан тышкары, шорлор жана алардын тилине байланыштуу буга чейинки изилдөөлөргө сереп салынды. Диссертациянын биринчи бөлүмү фонетиканы өз ичине камтып, анда изилдөөгө алынган тексттер аркылуу шор тилинин тыбыштык өзгөчөлүктөрү иликтенди. Экинчи бөлүмдө анын морфологиясы колго алынып, мында сөздөр жана сөз түркүмдөрү, атоочтордун жана этиштердин жөндөлүү, жакталуу парадигмалары көрсөтүлдү. Тексттер бөлүмүндө Тоолуу Шория аймагынан автор тарабынан топтолгон 15 текст жана башка изилдөөчүлөр тарабынан жазылып алынган 16 текст орун алган. Грамматикалык индекс бөлүмүндө тексттерде учураган бардык сөздөрдүн маанилери, аларга жалганган мүчөлөр жана ошол сөздөр учураган сөз айкаштары берилди. Тексттердеги энчилүү аттар“Энчилүү аттардын индекси”деген аталышта өз алдынча бөлүмдө топтоштурулду. Диссертациянын корутунду бөлүмүндө шор тилине жекече таандык өзгөчөлүктөр көрсөтүлүп, чечмелөөгө алынды. Колдонулган адабияттар бөлүмүндө эмгекте колдонулган булактардын тизмеси орун алган. Ачкыч сөздөр: шорлор, шор тили, шор тилиндеги тексттер.
Benzer Tezler
- Şor ağzının eski Türkçeye göre söz varlığı
Vocabulary of Shor dialect according to old Turkish
MELİKE OKUTANSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÖZLEM AYAZLI
- W. Radloff'un 'Opit Slovarya Tyurkskih Nareçiy' adlı eserinde geçen Şor Türkçesine ait kelimeler ve bu kelimelerin çağdaş Şor Türkçesi ile mukayesesi
In Wilhemm Radloff's work named 'Opit Slovarya Tyurkskih Nareçiy' there is presence of yester or former Shorian Turkish words and the comprasion of these words with contemporary Shorian Turkish
MEHMET KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. UFUK DENİZ AŞCI
- Hakas Türkçesinin ağızları
The Sub-dialects of Khakas Turkish
GÜLSÜM KİLLİ
Doktora
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF.DR. F. SEMA BARUTCU ÖZÖNDER
- Şor masalları (İnceleme-metin)
The tales of Shor (Investigation-text)
FATMA ZEHRA UĞURCAN
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYNUR KOÇAK
PROF. DR. MEHMET AÇA
- Şor destan kahramanlarının tip özellikleri
Type features of the epic heroes of Şor
FATİH SALMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Halk Bilimi (Folklor)Aksaray ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ONUR ALP KAYABAŞI