Geri Dön

Türkçede ve Korecede beden bölümlerini temsil eden sözvarlığı: 'El' ve 'ayak' sözcükleri üzerine bir bilişsel anlambilim çözümlemesi

Body-part terms in Turkish and Korean : A Cognitive Semantic Analysis of the 'Hand' and 'Foot'

PDF İndir

  1. Tez No: 619906
  2. Yazar: YANGHEE LEE
  3. Danışmanlar: PROF. DR. GÜLSÜN LEYLA UZUN
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Dilbilim, Linguistics
  6. Anahtar Kelimeler: Bilişsel Anlambilim, Bedenselleştirme, Kavramsal Metafor ve Metonimi, Kavramsal Alanlar, Anlam Genişlemesi, Türkçe ve Korece, Cognitive semantics, Embodiment, Conceptual Metaphor and Metonymy, Conceptual Domains, Meanig Extension, Semantic Extension, Turkish and Korean
  7. Yıl: 2020
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Ankara Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Dilbilim Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 225

Özet

Bu tezde, bilişsel anlambilim yaklaşımlarıyla Türkçede ve Korecede el (손/son/) ve ayak (발/bal/) sözcüklerini içeren dilsel ifadelere ilişkin kavramsallaştırma özelliklerini betimlemek amaçlanmıştır. Bu çerçevede kavramsallaştırma sürecinde bilişsel düzeneklerin dilsel ifadelere nasıl kodlandığını ve anlam genişlemesinde nasıl işlemlendiğini karşılaştırmalı olarak ortaya koymak hedeflenmiştir. Araştırmada, Türkçe ve Korece sözlüklerdeki el ve ayak sözcüklerini içeren 1.191 dilsel ifadeden oluşan toplam 2.339 sözcüklük veritabanı üzerinde, sezgi ve kullanım temelli bakış açısıyla betimsel çözümleme yapılmıştır. Çözümlemede bilişsel dilbilim kuramlarına dayalı bedenselleştirme, imge şemaları, kavramsal metafor ve metonimi gibi çeşitli bilişsel düzenekler kullanılmıştır. Araştırmanın ilk aşamasında el ve ayak beden bölümlerine ilişkin uzlaşımsal bilgiler sunulmuştur ve bu sınıflamaya göre benzerlik veya bitişiklik ilişki durumu incelenmiştir. Benzerlik ve bitişiklik özelliği, kavramsal metafor ve metoniminin en belirgin özelliklerindendir; böylece aynı zamanda söz konusu ifadelerdeki bilişsel düzenekler incelenmiş; iki beden bölümünün kavramsallaştırılmasında Türkçe ve Korece arasındaki benzerlikler ve farklılıklar sunulmuştur. Türkçe ve Korecede el ve ayak beden bölümlerinin kavramsallaştırmasında en çok dayanılan uzlaşımsal bilgi işlevsel özelliklerdir ve iki dilde de başlıca bilişsel düzenek olarak metonimi görülmüştür. El ve ayak, bedende en çok hareket eden bölümdür ve kavramsallaştırma sürecinin temelinde de HAREKET kavramı görülmüştür. Metonimik görünümde el ve ayak hareketlerine yansıyan FİZYOLOJİK ve DAVRANIŞSAL TEPKİ, HAREKET, YETENEK, KİŞLİK gibi ortak kavramlar ortaya çıkmıştır. Öte yandan metonimi temelli metaforlarda ortaya çıkan görünümlerde el sözcüğünde KONTROL, İLGİLENMEK, BİRLİKTELİK, YARDIM ETMEK; ayak sözcüğünde ise İLİŞKİLİ OLMAK, GÜCE SAHİP OLMAK, DEĞERSİZLİK ve ENGEL gibi ortak kavramlar görülmüştür. Çalışmada elde edilen bulgular, Türkçe ve Korecedeki el ve ayak sözcüklerinin temel anlamlarının metafor veya metonimi kullanılarak anlamsal olarak nasıl genişlediğini göstermiştir. Türkçede ve Korecede el ve ayak sözcüklerini içeren ifadeler, belirli uzlaşımsal bilgilere dayalı bilişsel düzeneklerle güdülenmiş ve bedene ait olmayan diğer kavramsal alanlara doğru anlam genişlemesi gerçekleşmiştir. Bu sözcükler İNSAN, HAYVAN, BİTKİ, NESNE, UZAM ve diğer soyut kavramsal alanlarda kullanılmakta ve anlam genişlemesinde merkezi rolde işlemlenmektedir. Araştırmanın sonuçları, Türkçe ve Korecede el ve ayak beden bölümlerinin anlam genişlemesinde önemli bir görev üstlendiğini; söz konusu beden bölümlerinin kavramsallaştırma sürecinde somut alandan diğer soyut kavramsal alanlara anlam genişlemesine yol açan bilişsel düzeneklerin bulunduğunu göstermektedir. Ayrıca iki dilde ortak ve farklı kavramların bulunması, bu beden bölümlerinin kavramsallaştırma özelliklerine açıklık getirmektedir. Bir başka deyişle kavramsal yapının anlamsal yapıdaki dil kullanımlarına yansıyan kültürel farklılığı, aynı beden deneyimlerinde uzlaşımsal bilgilerin vurgulanmasına ve bilişsel düzeneklerin güdülenmesine de farklılık getirmiştir.

Özet (Çeviri)

The thesis describes the conceptualization features of linguistic expressions including hand and foot in Turkish and Korean within cognitive semantic approaches. The aim is to compare how cognitive mechanisms are coded into linguistic expressions and how they work on the meaning extension in the conceptualization process. In this study, intuitive and user-based analysis methods were conducted on a database of 2,339 words consisting of 1,191 language expressions including hand and foot in Turkish and Korean dictionaries. In addition, various cognitive mechanisms such as conceptual metaphor and metonymy based on embodiment and image schemes were used during the analysis. At the first stage of the data analysis, conventional knowledge related to the hand and foot were explained and data were classified according to the similarities and contiguity relations. Similarity and contiguity are one of the most prominent features of conceptual metaphor and metonymy; thus, cognitive mechanisms in the expressions also were examined. In this study, similarities and differences are examined in the conceptualization of two body-part terms between Turkish and Korean. The functional features of hand and foot were most used on the conceptualization of these body parts and metonymy was seen as the main cognitive mechanism in both languages. Hands and feet are the most active part of the body and there are many idiomatic expressions using them. Common concepts such as PHYSIOLOGICAL / BEHAVIORAL RESPONSE, ACTIVITY, ABILITY, and PERSONALITY, which are reflected in metonimic expressions. In case of the metonymy-based metaphors, CONTROL, INTEREST, COOPERATION, and HELP are related to actions of hands; BEING RELATED, HAVING POWER, VALUABLE and DISABLED are related to actions of feet. These finding show how the primary meanings of each body part is semantically extended by using metaphor and metonymy. The linguistic expressions including hand and foot in Turkish and Korean, are motivated by cognitive mechanisms based on certain conventional knowledge and extended semantically from the body-part terms to more abstract conceptual domains. These body-part terms are used in HUMAN, ANIMAL, PLANT, OBJECT, ACTIVITY, SPACE, TIME and ABSTRACT CONCEPTUAL DOMAINS. In view of these findings, this study concludes that the hand and foot body-part terms are at the center of meaning extension in Turkish and Korean. Also, it illustrates that cognitive mechanisms lead to the semantic extension from concrete to other abstract conceptual domains in the conceptualization process. In addition, common and different concepts appear in the two languages, so they demonstrate similarities and differences in conceptualization of hand and foot in Turkish and Korean. In other words, cultural differences in conceptual structure are reflected in language use. Even the same embodied experience leads to different meanings depending on which part of the conventional knowledge is highlighted or what cognitive mechanisms are motivated. Therefore, the meanings of the hand and foot can be understood by the motivation of cognitive mechanisms in various ways.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    51768

    Türkçede ve Korecede yansımaların karşılaştırılması

    A Comparative study on the onomatopoeic and mimetic words of Turkish and Korean languages

    KYOO SEOK YEON

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    1995

    DilbilimAnkara Üniversitesi

    PROF.DR. DOĞAN AKSAN

  2. Tez No

    800932

    Türkçe ve Korece'nin karşılaştırmalı yapıya göre Korece öğretim sırası ve öğretim faktörleri

    Korean teaching order and teaching factors according to contrastive types of Turkish and Korean

    SOYOUNG YANG

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Doğu Dilleri ve EdebiyatıAnkara Üniversitesi

    Doğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MAHMUT ERTAN GÖKMEN

  3. Tez No

    672181

    Apologizing in Turkish and Korean: A cross-cultural study

    Türkçede ve Korecede özür dileme: Kültürlerarası bir çalışma

    ESİN ÖZGE ESEN

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2021

    DilbilimHacettepe Üniversitesi

    İngiliz Dilbilimi Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ZEYNEP DOYURAN

  4. Tez No

    428644

    Türkçede ve Korecede gelecek zaman

    Future tense in Turkish and Korean

    JUYEONG JANG

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    DilbilimHacettepe Üniversitesi

    Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. NURETTİN DEMİR

  5. Tez No

    421546

    Edilgenlikte Korece ve Türkçe'nin karşılaştırmalı analizi

    The Analysis of comparing passive form of Korean and Turkish

    ŞEHRİBAN KARACAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    DilbilimErciyes Üniversitesi

    Kore Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SIRRI GÖKSEL TÜRKÖZÜ

Geri Dön