İktidarın mekânla imtihanı Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi toponomi politikaları bağlamında iktidarın yeniden üretimi
Reproduction of power in the context of toponymy policies of the Ottoman and Turkish Republic
- Tez No: 623062
- Danışmanlar: PROF. DR. MİHRİBAN ŞENGÜL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Siyasal Bilimler, Political Science
- Anahtar Kelimeler: The State, Power, Space, Toponymy
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İnönü Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Siyaset ve Sosyal Bilimler Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 257
Özet
Araştırma, iktidar ile mekân ilişkisini iktidarın mekânda kendisini yeniden üretmesinin enstrümanlarından biri olarak coğrafi mekân adlarının değiştirilmesine yönelik toponomi politikaları bağlamında ele almaktadır. İktidarın mekânla kurduğu ilişki politiktir. İktidar, mekânı ideolojisi bağlamında tasarlar; hem güçlendiği ve hem de tutunma kaygısı yaşadığı dönemlerde siyasal ve kültürel kodlarını mekâna yansıtmanın mücadelesini verir. Bu anlamda, siyasal iktidar ya da devlet iktidarı mekânı kendi siyasal kodları ve gelecek tasarımı ile kuşatır ve iktidarını yeniden üretmeye/çoğaltmaya odaklanır. İktidarın mekânda yeniden üretilmesinde kullanılan politik araçlardan biri de coğrafi mekân adlarının, iktidarın ideolojik tez ve değerleri doğrultusunda değiştirilmesini sağlayan toponomi politikalarıdır. Osmanlı döneminde, İstanbul'un fethi ile başlayan coğrafi mekân adlarının değiştirilmesi bağlamındaki toponomi politikalarının belirleyici karakterini,“Türklük, Osmanlılık ve İslâm ile ilişkisi olmadığı”iddiasıyla Müslüman olmayan milletlere ait dillerdeki yer adlarının değiştirilmesi oluşturur. Bu politikalar, İttihat ve Terakki iktidarında coğrafi mekân adlarının kitlesel düzeyde değiştirilmesi girişimi ile devlet politikasına dönüştürülmüş, ancak 1. Dünya Savaşı'nın Osmanlı coğrafyasında yarattığı karışıklık ve sorunlar nedeniyle uygulanamamıştır. Cumhuriyet dönemi yer adlarının değiştirilmesine yönelik toponomi politikalarının temelindeki belirleyici unsur ise Müslüman olsun ya da olmasın Türk olmayan millet, etnik grup ve topluluklara ait dillerdeki yer adlarının değiştirilmesi ve Türkiye coğrafyasının Türkçeleştirilmesi yoluyla Türkleştirilmesidir. TBMM Hükümeti döneminde, meclisin çalışmaya başlamasından kısa süre sonra, Türkçe olmadığı ve“Gayri Millî”olduğu iddia edilen coğrafi mekân adlarının değiştirilmesi konusunda yasama çalışmaları başlatılmış, sert tartışmaların ardından bazı vilayetlerin adı değiştirilmiştir. Cumhuriyetin ilanından sonra, yasal dayanak olmasa bile tekil düzeyde birçok coğrafi mekân adı Türkçe olmadıkları gerekçesiyle değiştirilmiş, 1940 yılında ise kitlesel düzeyde coğrafi mekân adlarının değiştirilmesi için İçişleri Bakanlığı bir genelge yayınlamış, ancak 2. Dünya Savaşı'ndan kaynaklanan nedenlerle bu girişim başarıya ulaşamamıştır. Cumhuriyet döneminde, coğrafi mekân adlarının değiştirilmesine yönelik toponomi politikaları, Demokrat Parti iktidarında (1956) kurulan“Yabancı Adları Değiştirme İhtisas Kurulu”ile kurumsal yapıya dönüştürülmüş ve bu kurulun 1978 yılına kadar sürdürdüğü çalışmalar sonucunda, coğrafi mekân adlarının devlet politikası bağlamında ve kitlesel düzeyde değiştirilmesi sağlamıştır. Osmanlı İmparatorluğu ve Cumhuriyet dönemini kapsayan araştırma, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi arşiv belgeleri, TBMM ve Cumhuriyet Senatosu Tutanakları, İçişleri Bakanlığı yayınları, ilgili devlet kurumlarının istatistiksel verileri, Resmi Gazete, Milliyet ve Cumhuriyet Gazetesi arşivlerinin taranması ve elde edilen bulguların nitel analizi ile gerçekleştirilmiştir. Anahtar Kavramlar: Devlet, İktidar, Mekân, Yer Adları, Toponomi
Özet (Çeviri)
This study discusses the power-place (space) relation in terms of renaming of the geographical places and analyses the objective of the toponymy polices which is used as an instrument by the power intending to reestablish itself on the place. The primary target of this study covers the period of the Ottoman Empire and the Turkish Republic though it also includes the Seljuk Empire. This study has been made reviewing the Department of State Archives of Turkish Presidency, archive documents of the Ottoman Empire and the Republic of Turkey, the minutes of the Grand National Assembly of Turkey and the Republican Senate, the publications of the Turkish Ministry of Interior, the statistical data issued by the governmental agencies, the Official Gazette, and scanning the archives of Milliyet and Cumhuriyet newspapers and the literature of the related field. The relation the power established with a place is political. The power designs the place as part of its ideology. It struggles to reflect its own political or cultural codes into the place when it grows stronger or has a concern to take hold. In this sense, the political or state power encircles the place through its own political codes or future design and focuses on regenerating/propagating its power. One of the political instruments used to reestablish the power in the place is the toponymy policies that enable the renaming of the geographical areas in line with the ideological thesis and values of the power. The policies to make the geographical areas Turkish, which had started to be enforced after Istanbul was conquered by the Ottomans, became a government policy during the rule of the Union and Progress Party (İttihat ve Terakki) in which the names of the places belonging to the non-Muslim and non-Turkish nations, who then were defined as“unnational”, were changed en masse. This policy could not be enforced due to the upheavals or conflicts emerged in the Ottoman territories during the World War I. During the rule of the government of the Turkish National Assembly, just after the Assembly started to operate, a legislative action was initiated to rename the places claiming that these names were“unnational”. The names of some provinces were changed following the fiery discussions in the Assembly. After the Republic was proclaimed, a lot of geographical places were renamed though there was no any legal basis. The Ministry of Interior issued a circular in 1940 to rename some of the places en masse but this initiative failed due to reasons stemmed from the World War II. Renaming some places was perceived as a“national survival”issue during the rule of the Democrat Party. This government policy started to be enforced as of 1957. Consequently, Renaming Specialization Board founded under the umbrella of the Ministry of Interior by the Democrat Party renamed 14.819 villages out of 35.000 ones and 12.884 hamlets out of 39.000 ones which used to have Kurdish, Laz, Circassian, Georgian, Romaic, Armenian, Syriac or Arabic between 1957 and 1978 as their names“were not Turkish”. These statistics mean that the names of the 42.4% of the villages and the 33% of the hamlets were made Turkish during the Republican Period in parallel with the policies inspired from the Turkish Nationalism.
Benzer Tezler
- 78 kuşağının hapishane deneyimleri ve yaşam stratejileri (1980-1984)
Prison experiences and life strategies of the generation (1980-1984)
DENİZ AYMA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
SosyolojiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞÜKRÜ ASLAN
- Geç(me)mişin izleri: Çağdaş sanat yapıtlarında aidiyet ve karşı bellek temalarının incelenmesi
Traces of the past: An examination of themes of belonging and counter memory in contemporary artworks
ANET SANDRA AÇIKGÖZ
- Günümüz sanatında mahremiyet tartışmaları bağlamında gelişen özne-mekan ilişkileri
Subject-space relations that developing in the context of privacy discussions in contemporary art
ŞEYMA İNCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Güzel SanatlarDokuz Eylül ÜniversitesiResim Ana Sanat Dalı
PROF. MÜMTAZ SAĞLAM
- Neoliberal süreçte büyükşehir belediyelerinde genç plancı olmak: Deneyimler, roller ve stratejiler
Being a young planner in metropolitan municipalities during the neoliberal process: Experiences, roles and strategies
UMUR YEDİKARDEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİNNUR ÖKTEM ÜNSAL