Kastamonu'da yetiştirilen siyez (Triticum monococcum L) buğdayının radyonüklit, esansiyel ve ağır metal içeriklerinin tahribatsız analiz yöntemi ile belirlenmesi
Determination of radionuclide, essential and heavy metal contents of siyez (Triticum monococcum L.) wheat grown in Kastamonu by non-destructive analysis method
- Tez No: 636381
- Danışmanlar: PROF. DR. ŞEREF TURHAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Fizik ve Fizik Mühendisliği, Nükleer Mühendislik, Physics and Physics Engineering, Nuclear Engineering
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kastamonu Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Fizik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 94
Özet
Tahıl, insanlar için ana besin kaynaklarından birini oluşturmaktadır. Farklı iklim şartlarında yetişebilen buğday, besin değeri, ekonomi, kültür ve tarih açısından önemli bir tahıl ürünüdür. Ülkemizde, özellikle Kastamonu ilinde yetişen ve yöresel ismi siyez olan einkorn (Triticum monococcum L.), bilinen en eski buğday olarak kabul edilmektedir. Bu çalışmada, Kastamonu'daki farklı ekim alanlarından toplanan 21 adet siyez örneğinin doğal radyonüklit, esansiyel element ve ağır metal içerikleri belirlendi. Elde edilen veriler, literatürde siyez ve diğer buğday türleri için belirlenen veriler ile karşılaştırıldı. Ayrıca yıllık etkin radyasyon dozu hesaplanarak siyez örneklerinin gıda olarak tüketilmesinden kaynaklanan radyolojik risk değerlendirildi. Siyez örneklerinde, yüksek saflıklı germanyum dedektörlü gama-ışını spektrometresi kullanılarak ölçülen 40K, 226Ra ve 232Th radyonüklitlerinin ortalama aktivite derişimleri, sırasıyla 181,3 ± 4,1 Bq/kg, 10,0 ± 0,7 Bq/kg ve 6,1 ± 0,2 Bq/kg olarak bulundu. Yöre insanının siyez örneklerinin tüketilmesinde dolayı maruz kaldığı ortalama yıllık etkin radyasyon dozu 68,2 ± 3,1 µSv/y olarak hesaplandı. Siyez örneklerinin esansiyel element (Na, Mg, P, S, Cl, K, Ca ve I), hem esansiyel hem de zehirli ağır metal (Cr, Mn, Fe, Co, Ni, Cu ve Zn) ve ağır metal (Ti, Ag, Cd, Sn, Te, Hf, Ta ve Pb) içerikleri, enerji dağılımlı X-ışını flüoresans spektrometresi kullanılarak analiz edildi. Ayrıca günlük ağır metal alımları hesaplandı. Siyez örneklerinde As, Zr ve Hg toksik ağır metalleri gözlenmedi. Siyez örneklerinde minör seviyesinde analiz edilen Na, Mg, P, S, Cl, K ve Ca esansiyel elementlerinin ortalama derişimleri (mg/kg), sırasıyla 585 ± 156; 626 ± 46; 3078 ± 114; 2734 ± 61; 644 ± 31; 5844 ± 131 ve 1570 ± 259 olarak belirlendi. Eser seviyesindeki I, Cr, Mn, Fe, Co, Ni, Cu ve Zn esansiyel elementlerinin ortalama derişimleri (mg/kg), sırasıyla 7,0 ± 0,5; 3,6 ± 0,2; 89,2 ± 1,2; 208,5 ± 62,6; 16,8 ± 0,6; 12,1 ± 0,1; 8,3 ± 0,2 ve 65,3 ± 2,5 olarak bulundu. Eser seviyesindeki Ti, Ag, Cd, Sn, Te, Hf, Ta ve Pb ağır metallerin ortalama derişimleri (mg/kg), sırasıyla 21,8 ± 5,8; 6,1 ± 0,3; 2,9 ± 0,2; 6,9 ± 0,4; 13,8 ± 0,6; 3,2 ± 0,2; 24,3 ± 0,6 ve 1,4 ± 0,1 olarak analiz edildi. Sonuçlar, araştırılan siyez örneklerinin gıda olarak tüketilmesinin, yöre halkının sağlığı için radyolojik açıdan önemli bir risk oluşturmadığı oluşturmadığını ancak eser miktarda zehirli Cd ve Pb ağır metalini içerdiğini göstermiştir. Literatürel karşılaştırma, araştırılan siyez örneklerinin, K, Ca, Fe, Mn ve Zn içerikleri açısından ülkemizde ve farklı ülkelerde yetiştirilen einkorn, emmer, spelt, karabuğday ve durum buğday örneklerine göre daha zengin olduğunu ortaya koymuştur.
Özet (Çeviri)
Cereal is one of the main nutritional sources for human beings. Wheat, which can grow in different climatic conditions, is an important cereal product in view of nutritional value, economy, culture, and history. Einkorn (Triticum monococcum L.) locally called siyez, which grows especially in Kastamonu province in our country, is accepted as the oldest known wheat. In this study, the natural radionuclide, essential element and heavy metal contents of 21 siyez samples collected from different cultivation areas in Kastamonu were determined. The data obtained were compared with the data determined for einkorn and other wheat types in the literature. In addition, the radiological risk arising from the consumption of siyez wheat samples as food was evaluated by estimating the annual effective radiation dose. The average activity concentrations of 40K, 226Ra and 232Th radionuclides measured in siyez samples using a gamma-ray spectrometry with high purity germanium detector were found as 181.3 ± 4.1, 10.0 ± 0.7 and 6.1 ± 0.2 Bq/kg, respectively. The average annual effective radiation dose that the local people are exposed to due to the consumption of siyez samples was estimated as 68.2 ± 3.1 µSv/y. Essential elements (Na, Mg, P, S, Cl, K, Ca and I), both essential and toxic heavy metal (Cr, Mn, Fe, Co, Ni, Cu and Zn) and heavy metal (Ti, Ag, Cd, Sn, Te, Hf, Ta and Pb) contents of siyez samples were analyzed using energy dispersed X-ray fluorescence spectrometry. In addition, daily heavy metal intakes were calculated. As, Zr and Hg toxic heavy metals were not observed in siyez samples. Average concentrations of Na, Mg, P, S, Cl, K and Ca essential elements at minor level analyzed in siyez samples were determined as 585 ± 156; 626 ± 46; 3078 ± 114; 2734 ± 61; 644 ± 31 ; 5844 ± 131 and 1570 ± 259 mg/kg, respectively. Average concentrations of I, Cr, Mn, Fe, Co, Ni, Cu and Zn essential elements at trace level were found as 7,0 ± 0,5; 3,6 ± 0,2; 89,2 ± 1,2; 208,5 ± 62,6; 16,8 ± 0,6; 12,1 ± 01; 8,3 ± 0,2 and 65,3 ± 2,5 mg/kg, respectively. Average concentrations of Ti, Ag, Cd, Sn, Te, Hf, Ta and Pb heavy metals at trace level were analyzed as 21,8 ± 58; 6.1 ± 0.3; 2.9 ± 0.2; 6,9 ± 0,4 13,8 ± 0,6; 3,2 ± 0,2; 24,3 ± 0,6 and 1,4 ± 0,1 mg/kg, respectively. The results indicated that the consumption of the investigated siyez samples as food did not pose a significant radiological risk for local public health; however, siyez samples contain trace toxic Cd and Pb heavy metal. The literature comparison revealed that the investigated siyez samples were richer in terms of K, Ca, Fe, Mn and Zn contents compared to einkorn, emmer, spelt, buckwheat and durum wheat samples grown in our country and in different countries
Benzer Tezler
- Kastamonu yöresinde yetiştirilen siyez (Triticum monococcum L.) buğdayının bazı kalite özellikleri ile bazlama ve erişte yapımında kullanımının ararştırılması
The investigation of some quality properties of einkorn (Triticum monococcum L.)wheat cultivated in Kastamonu and its using in noodles and bazlama
BURCU EMEKSİZOĞLU
Doktora
Türkçe
2016
Gıda MühendisliğiOndokuz Mayıs ÜniversitesiGıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İLKAY KOCA
- Kastamonu ilinde yetiştirilen siyez buğdaylarında (Triticum monococcum) toprak- tahıl arasında mineral madde ve bazı fizikokimyasal nitelikleri açısından toprak- tahıl arasındaki ilişkinin araştırılması
Investigation of the relationship between mineral content and some physicochemical properties between soil and cereal in siyez wheat (Triticum monococcum) grown in Kastamonu province
ŞABAN HAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Gıda MühendisliğiKastamonu ÜniversitesiSürdürülebilir Tarım ve Tabii Bitki Kaynakları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MÜGE HENDEK ERTOP
- Kireçli toprakta yetiştirilen siyez ( T. monococcum ) buğdayının çinkolu ve demirli gübre ihtiyacının belirlenmesi
Determination of zinc and iron fertilizer requirement of siyez wheat (T. monococcum) grown in calcareous soil
FIRAT UZUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ZiraatSelçuk ÜniversitesiToprak Bilimi ve Bitki Besleme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞEN AKAY
- Kastamonu üniversitesi meyve bahçesinde yetişen bazı meyve türleri ve çeşitlerinin morfolojik özelliklerinin belirlenmesi
Determination of morphological characteristics of the growing of some fruit species and cultivars in the Kastamonu University's orchad
BADRIA AB. MAGATOF ALWAHISHI
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
ZiraatKastamonu ÜniversitesiSürdürülebilir Tarım ve Tabii Bitki Kaynakları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HAKAN ŞEVİK
- Kastamonu sarmısağının (Allium sativum L. ) allicin ve alliin içeriğinin HPLC ile belirlenmesi
Determination of allicin and alliin content of Kastamonu garlic (Allium sativum L. ) by using HPLC
TUĞBA TÜLİN ZOR
Yüksek Lisans
Türkçe
2006
Gıda MühendisliğiAnkara ÜniversitesiGıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. NEVZAT ARTIK