Doğa koruma alanları için bir yönetişim modeli önerisi

A governance model proposal for nature conservation areas

PDF İndir

Tez No: 637476
Yazar: ŞEYMANUR GÜNDOGAN
Danışmanlar: PROF. DR. NURAN ZEREN GÜLERSOY
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2020
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Kentsel Tasarım Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 183

Özet

Doğa koruma alanlarının iyi yönetilmesi, biyolojik çeşitliliğin korunması, doğal kaynakların yönetilmesi ve iklim değişikliğinin önlenmesi gibi küresel ölçekte var olan sorunlar için çözüm olması anlamına gelmektedir. Bu nedenle, koruma ve yönetim eylemleri doğa koruma alanlarının korunarak gelecek nesillere aktarımında kilit unsur olarak görülmektedir. Son yıllarda IUCN gibi global olarak doğa koruma alanlarının korunmasında görev yapan kuruluşlar tarafından yeni yaklaşımlar ortaya konulmuştur. Doğa koruma alanlarının yönetimi yerine yönetişimi kavramı ortaya konularak işbirlikçi korumaya vurgu yapılmaktadır. Yönetişim kavramı Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi'nin Archi hedeflerinde yer almakta olup, ülkelerin ulusal mevzuatlarına farklı yönetişim türlerinin eklenmesi konusunda birçok uluslararası direktif bulunmaktadır. Ülkemizde ise doğa koruma sistemi içerisinde 2011 yılında köklü değişiklikler meydana gelmiştir. Bu durum yetkili kurumlar arasında yetki karmaşası, yasaların uygulanması konusunda farklı yorumlara sebebiyet vererek etkin ve verimli korumanın önünde engel oluşturmuştur. Bu noktadan hareket ile, bu tez çalışması, doğa koruma alanlarının etkin ve verimli bir şekilde korunması için gerekli olan kilit unsurlardan birinin yönetişim olduğu hipotezinden yola çıkarak doğa koruma ve yönetişim konuları arasındaki ilişkiyi incelemiştir. Doğa koruma alanlarının sınırlarının çizilmesi ve ilan edilmesi süreci ile koruma eyleminin tamamlanmadığı, tüm bu süreçlerin yanında dinamik bir yapı sergileyen doğa koruma alanlarının yönetimi ve yönetişimi konusunda yapılması gereken eylemler olduğu düşünülmektedir. Bu tez çalışması boyunca doğa koruma alanlarının yönetişimini etkileyen ana unsurlar üzerinde durularak yeni yaklaşımlar incelenmiştir. Türkiye'de mevcut yönetim sorunlarından olan doğa koruma alanlarının korunmasında, etkin ve verimli yönetimin önünde engel olarak görülen iki farklı bakanlığın bulunması ve kurumlar arası eş güdümün sağlanmaması, bütüncül bir doğa koruma yasasının oluşturulmaması gibi koruma yönetimine ait sorunların çözümünde dünyada hızla yayılan“yönetişim”modeli ile yeni bir yapılanma önerilmesi araştırmanın amacı olarak belirlenmiştir. Tez çalışmasının araştırma yöntemi, literatür araştırması yapılması ve konuyla ilgili uygulama örneklerinin incelenerek sistem önerisi geliştirilmesi şeklinde belirlenmiştir. Tez çalışmasının literatür araştırması bölümünde, doğa koruma alanlarının tarihsel gelişimi ve doğa koruma alanı kavramı üzerinde durularak koruma ve yönetim eylemlerinin öznesi araştırılmıştır. Doğa koruma alanlarının farklı özelliklerine göre ayrılarak sınıflandırılması yönetim ve koruma eylemleri açısından gerekli olduğu için doğa koruma alanlarının uluslararası ve ulusal sınıflandırma sistemleri incelenmiştir. Literatür araştırmasının son bölümünde ise, doğa koruma alanlarındaki yönetişim kavramı, yönetişim tipolojileri ve ne tür yönetişim modeli uygulamalarının yapıldığı araştırılarak doğa koruma ve yönetişim ilişkisi incelenmiştir. Tez çalışmasının üçüncü bölümünde örnek ülkelerin ve Türkiye'nin doğa koruma sistemleri, idari yapı, doğa koruma sistemine dahil olan aktörler ve kurumlar, yasal mevzuat ve doğa koruma alanlarının yönetiminde belirlenen ulusal stratejiler bağlamında karşılaştırılmıştır. Türkiye ile karşılaştırılan ülkelerin (Fransa, İtalya, İspanya) doğa koruma sistemlerinin yönetimi konusunda potansiyelleri üzerinde durulmuş ve model önerisi için veri toplanmıştır. Bu bölüm içerisinde dünya genelinde uygulama örnekleri seçilerek ve başarılı kabul edilen yönetişim modelleri incelenmiştir. Uygulama örnekleri olarak Avustralya'dan UNESCO Doğal Miras Listesinde yer alan Riding Mountain Biyosfer Rezervi ve Kanada'da yine UNESCO Doğal Miras Listesinde yer alan Büyük Set Resifi Deniz Parkı incelenmiştir. Yönetişim modelleri incelenirken yine coğrafi yapı, aktörler ve kurumlar, yasal mevzuat ve stratejiler üzerinden sistematik bir inceleme yapılmıştır. Tez çalışmasının dördüncü bölümünde, Türkiye'de bulunan doğa koruma alanları için bir yönetişim modeli önerilmiştir. Önerilen bu model Türkiye'deki doğa koruma sisteminin yasal ve yönetsel yapısı üzerinden kurgulanmıştır. Yönetişim modeline oluşturulurken yararlanılan kavram ve örnek model incelemeleri üzerinde durulduktan sonra dört aşamaları bir model ortaya konmuştur. Modelin ilk aşaması olan hazırlık aşamasında doğa koruma sistemine ilişkin ilke ve kriterler ortaya konulmuştur. Hazırlık aşamasında modele ilişkin değerler ortaya konulduktan sonra 8 adet ilke ve 22 adet kriter belirlenerek bir çerçeve oluşturulmuştur. Ardından mevcut yönetim modeli için yönetişim analizleri yapılarak bir değerlendirme çalışması yapılarak mevcut durum ve sorunları belirlenmiştir. Yapılan bu analizler ile doğa koruma sisteminin mevcut yönetişim yapısının mekansal dağılımı, yasal mevzuattaki varlığı ve türü, yönetişim kalitesi gibi konularda durum analizi yapılarak varılmak istenilen amaca ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır. Değerlendirme ve analiz aşamasından sonra üçüncü aşama olan öneri aşamasında mevcut sistemin yeni amaca uygun hale getirilmesi için birtakım önerilerde bulunulmuştur. Öneri aşamasında mevcut doğa koruma sistemini daha güçlü hale getirmek ve yönetişim etkinliği artırmak için yapılacakların yasal mevzuata tanınması için gerekli aşamalar sıralanmıştır. Modelin son aşaması olarak yönetişim eylem planı ile kısa, orta ve uzun vadeli plan ve teşvikler ile yönetişim etkinliği artırmak ve bunun sürdürülebilirliği sağlamak yapılcaklar zaman çizelgesine göre listelenmiştir. Sonuç olarak doğa koruma alanlarının etkin ve verimli korunması bağlamında, doğa koruma alanlarının yönetişim modelinin etkinliği önem teşkil etmektedir. Ortaya konulan doğa koruma alanlarının yönetişim modeli önerisi ile mevcut yetki çatışmalarının yasal ve yönetsel boyutta çözüme ulaştırılması ve doğa koruma alanlarının çok aktörlü bir yapı ile yönetilerek koruma eyleminin sadece merkezi hükümet düzeyinde değil, yerel düzeyde de bilinçli bir çaba haline gelmesini sağlamaktır.

Özet (Çeviri)

Good management of nature conservation areas means solutions to globally existing problems such as conservation of biodiversity, management of natural resources and prevention of climate change. Therefore, conservation and management actions are seen as a key factor in the transfer of nature protection areas to future generations. In recent years, new approaches have been introduced by organizations such as IUCN, which are active in the protection of nature protection areas globally. Emphasis is placed on collaborative protection by introducing the concept of governance instead of managing nature reserves. The concept of governance is included in the Archi objectives of the Convention on Biological Diversity, and there are many international directives on adding different types of governance to the national legislation of countries. Management is considered as the key factor to sustainably protect and use the natural and cultural resources provided by nature reserves. The management of nature protection areas is considered among the basic factors for its effective and long-term protection, and it is also considered as one of the most important components of the effectiveness of nature protection areas (Borrini-Feyerabend et al., 2013). Governance is seen as structuring authority and setting rules. Therefore, it expresses how power is structured, how institutions are established and how different institutions interact with each other (Eklund et al., 2016). In our country, radical changes took place in the nature protection system in 2011. This situation has caused confusion among the authorized institutions and different interpretations about the implementation of the laws, thus preventing effective and efficient protection. A foam structure exhibit of nature protection legislation in Turkey, the absence of a framework law that includes a holistic perspective and vision directives in national legislation, except as required by international conventions is considered as another of the administrative and legal issue Taking place in Turkey under the jurisdiction of different ministries over the years, management of conservation areas has been in constant change. With the radical change made in 2011, the Ministry of Environment and Urbanization General Directorate of Protection of Natural Assets (TVK) and the Ministry of Agriculture and Forestry General Directorate of Nature Conservation and National Parks (DKMP) have been designated as authorized institutions. While the Ministry of Environment and Urbanization keeps the natural sites and special environmental protection areas under its jurisdiction, it also acts as the approval authority for the planning works to be carried out in all nature protection areas (including those under the authority of the Ministry of Agriculture and Forestry). Although this situation leads to the confusion of authority between the two ministries, it is also inconsistent in terms of the balance of protection that the nature protection areas of an institution, which is competent in issues such as land practices and urbanization, and which develops investments and projects, has planning powers. Turkey's European Union (EU) is scratched in six of the harmonization process with the acquis by refraining centralist structure (ALICA, 2012), it is going to defend and develop the existing structure of the centralized nature protection system. In Turkey, the protection of nature conservation areas within the existing management problems, and effective presence of two different ministries for nature conservation efforts are seen as an obstacle to efficient management and inter-agency co-ordination 's failure to provide, inadequate inventory system of government protection, such as non-creation of a holistic nature protection law Proposing a new structure with the“governance”model, which is spreading around the world, has been determined as the aim of the research. The purpose of this thesis study is to protect the problems of protection management such as the protection of nature protection areas, the existence of two different ministries for nature protection studies and lack of coordination between institutions, insufficient inventory system, and lack of an integrated nature protection law. Solution is to propose a new restructuring with the“governance”model that is spreading rapidly in the world. This restructuring model, to reveal the problems of the existing management systems in Turkey and the comparison of examples of good practice in the governance of nature conservation area was created on the basis of. In the study, Turkey on the protection and use of nature conservation area, implementation of coordinated as protection action with the international common database, the emphasis is on biological diversity not only state organs of the transfer for sustainable manner future generations with a conscious effort to be insufficient in the modern era and the adoption of multi-stakeholder conservation approach. The hypothesis of the thesis study has been determined as“An effective and efficient governance model based on the principle of transparent, sustainable, equality is considered as one of the ways of effective protection for the protection of nature protection areas”. The main subject that constitutes the conceptual and institutional infrastructure of the thesis work is the management and governance of nature protection areas. The research, which takes the governance of nature conservation areas as the main subject, consists of four parts. The research questions determined in line with the basic question of the research were tried to be answered in each department. It is planned to answer the determined sub-questions in the content of each section. The main method of the thesis study is to develop a model proposal to reach the desired situation after describing the current situation. In this context, research questions; Qualitative, mixed techniques were tried to be answered. In the first part of the thesis study, the purpose, scope and method of the research are emphasized. The hypothesis of the thesis work and the questions forming the starting point of the research are discussed in the purpose of the thesis. The methods used while conducting the research are explained in the method section of the thesis study. In the second part, which constitutes the institutional and conceptual framework of the thesis study, a literature research was conducted on the changes and developments that have been going on from past to present conceptually and managerially for nature protection areas. In addition, the importance of the national and international classification of nature protection areas in terms of management is emphasized. Then,“What are the new approaches introduced in the management of nature protection areas with these ongoing changes and developments, and what is the role of governance in the protection of nature protection areas?”Along with the question, the principles and criteria of the concept of governance, which has been emphasized in the protection of nature protection areas for the last 20 years, and the governance model frameworks that have been handled in different contexts have been examined. Model frameworks addressing protection and governance together for nature protection areas have been examined in this section and provided a new governance model for the protection of nature protection areas that will be presented as a result product. Thesis research question of the third part of the work“in the protection of natural areas deemed successful governance model applications with the obtained results comparing the nature protection system in Turkey potential and what are the problems”have tried to answer in the form determined. In this section, in different contexts, and tested on different conservation areas and successful deemed to have sample is examined governance models, potential for nature protection system, compared with the management of nature protection system in Turkey and aimed to demonstrate the problem. In the fourth part of the thesis study,“What criteria is based on the new governance model to be created for the nature protection system, what should be the stages of the governance model as a system proposal of the nature protection system?”In response to the research questions a governance model for nature conservation areas in Turkey are proposed. This proposed model has been constructed over the legal and administrative structure of nature protection system in Turkey. After focusing on the concept and sample model examinations used in creating the governance model, a four-stage model has been introduced. In the preparation phase, which is the first phase of the model, principles and criteria related to the nature protection system have been introduced. Then, an evaluation study was conducted by making governance analyzes for the current management model. In the proposal phase, which is the third phase of the model, suggestions were made to improve the quality of governance. Finally, with the governance action plan, the systematic planning of the works planned for the nature protection system in the long, medium and short term was made

Benzer Tezler

Tez No
828496
Tarihi kentsel peyzaj yaklaşımı ile doğal ve tarihi çevre değişiminin ölçümü için bir model önerisi: İstanbul Boğaziçi sit alanı örneği
A model proposal for the measurement of natural and historical environment change with the historic urban landscape approach: The case of Istanbul Bosporus site
AYŞEN BALİN KOYUNOĞLU
Doktora
Türkçe
2023
Şehircilik ve Bölge Planlama İstanbul Teknik Üniversitesi
Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURAN ZEREN GÜLERSOY
Tez No
223871
Özel çevre koruma bölgelerinde turizm baskısı ve Datça-Bozburun özel çevre koruma bölgesi için turizm yönetim planı önerisi
The pressure of tourism on the specially protected areas and Datça-Bozburun specially protected area tourism management plan proposal
ESRA YAZICI
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Peyzaj Mimarlığı İstanbul Teknik Üniversitesi
Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF.DR. NURAN ZEREN GÜLERSOY
Tez No
683174
Urban ecotherapy: A comparative evaluation on the therapy potentials of park features in Istanbul
Kentsel ekoterapi: İstanbul'daki park özelliklerinin terapi potansiyelleri üzerine karşılaştırmalı bir değerlendirme
DİDEM KARA
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
Şehircilik ve Bölge Planlama İstanbul Teknik Üniversitesi
Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. GÜLDEN DEMET ORUÇ
Tez No
310598
Kırsal yerleşim peyzaj kimlik özelliklerinin tespiti, korunması ve geliştirilmesine yönelik değerlendirme matrisi önerisi
An evaluation matrix proposal for identification, preservation and development of landscape characteristics of rural settlements
MELTEM ERDEM
Doktora
Türkçe
2012
Peyzaj Mimarlığı İstanbul Teknik Üniversitesi
Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SELİM VELİOĞLU
Tez No
230507
Milli parkların bir rekreasyon alanı olarak düzenlenmesi ve yönetilmesi; bir model önerisi
Administration and organization of the national parks as a recreational area; a model study
GÜNEY ÇETİNKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
Spor Akdeniz Üniversitesi
Spor Yöneticiliği Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. K. FAİK KÜÇÜKTOPUZLU

Geri Dön