Parselden mimari cepheye: Balat'ta cephe tipolojisi

From parcel to architectural facade: Facade type in Balat

PDF İndir

Tez No: 637535
Yazar: ENNUR İNCESAKAL
Danışmanlar: DOÇ. DR. TAN KAMİL GÜRER
Tez Türü: Yüksek Lisans
Konular: Mimarlık, Morfoloji, Architecture, Morphology
Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
Yıl: 2020
Dil: Türkçe
Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 143

Özet

Tarihte en ilkel toplumlarda dahi, tehlikelere karşı korunma ve temel barınma ihtiyacının sığınak ve kulübeler ile sağlandığı bilinmektedir. Yerleşim dokusu ise, suyun konumuna ve topoğrafyanın eğimine bağlı olarak gelişen bir ana yolu referans almaktadır. Ana yol ya da rotaya zaman içerisinde yardımcı yolların eklenmesiyle ulaşım ağı ortaya çıkmaktadır. Bu ulaşım ağı, bir başka deyişle dokunun ana omurgasıdır. Matris rota olarak tanımlanabilen ana yolun etrafında gelişen yapılaşma arka taraflara doğru tekrarlanarak ve kümelenerek dokuyu oluşturmaktadır. Bölgeden kentsel ölçeğe kadar zaman içinde oluşan ve büyüyen doku kentsel formun ögeleriyle birlikte kenti tanımlamaktadır. Kentlerin orijinal plan örüntülerinin oluşum süreci de bu sürece paralel gelişmektedir. Birer yaşayan organizmalar olarak nitelendirilen kentler, dinamik ve döngüsel süreç içerisinde sürekli değişen bir yapıya sahiptir. Kentsel planlama kararları ve imar kurallarının yanı sıra sıklıkla yaşanan depremler, yangınlar vs. gibi doğal afetler, toplumsal ihtiyaçlar, göçler, savaşlar vs. ile kentin morfolojik yapısında değişimler yaşanmaktadır. Bu değişim döngüsü içinde geleneksel dokularda morfolojik yapının izini sürmek kentlerin hem yapısının oluşumunu morfolojik analizlerle anlamak hem de günümüzde tasarım ve planlama kaygısı gütmek ve geleceğe rehberlik etmesi açısından oldukça önemlidir. Çalışmada bu bağlamda incelenen etnik, dini ve kültürel çeşitliliğin şekillendirdiği Balat semtinin tarihi dokusunun çok katmanlı morfolojik yapısının tipomorfolojik ögeler aracılığıyla irdelenmesi, dokuda bir uyum ve ritim oluşturan 'düğüm'ler ve 'rota'lar aracılığıyla üçüncü boyutta sokak silüetlerine, karakteristik cephe tipolojilerine ve mekânsal organizasyona yansımaları sorgulanmaktadır. Bu anlamda tezde, parsele dayalı gelişen geleneksel Balat dokusunda, sokakları tanımlayan karakteristik bina cephelerinin kentsel formun en küçük birimsel ögesi olan parsel örüntüsüyle ilişkisinin sorgulanması ile cephe tipolojilerinin ve planlamanın varoluşunu morfolojik olarak anlamak amaçlanmaktadır. Tez çalışmasında yöntem olarak tipomorfolojik yöntem esas alınmakla birlikte, Caniggia ve Strappa gibi kent kuramcılarının üzerinde durduğu 'düğüm' ve 'rota' gibi kavramlar ile de desteklenmektedir. Ayrıca, çalışmada günümüz kadastral planı (2020) ve Pervititch haritası (1929) kıyaslanarak semtin parsel örüntüsünün morfolojik yapısınının oluşumu ve değişimleri anlaşılmaktadır. Çalışma alanı olarak belirlenen 4 sokağın mevcut durumları alanda fotoğraflanarak bu fotoğraflar dijital ortamda birleştirilmiş ve çizimleri yapılmıştır. Çizilen sokak silüetleri üzerinden her bir sokağın parsel, cepheler ve mekansal kurgusuna yönelik ayrıntılı bir tipomorfolojik inceleme yapılmıştır. Eski haritalara ek olarak eski fotoğraflar, gazete kupürlerinden de yararlanılmıştır. Bu bağlamda, Balat'ın geleneksel dokusu morfolojik açıdan eski haritalar ile incelendiğinde semtte parsele dayalı bir yapılaşmanın varlığından söz edilebilir. Dar, uzun biçimli parsellerin ard arda tekrarlanmasıyla oluşan parsel örüntüsü, parsele dayalı gelişen ilk yerleşim yerlerinin parsel yapısı ve biçimlenişi ile benzerlik göstermektedir. Kentsel ölçekte organizma olarak tanımlanabilen Balat'ın tarihi dokusu genelinde 4,5-5 m genişliğindeki parsel birimlerinde gelişen bina tipleri, tekrarlanarak ve kümelenerek geleneksel düzeni oluşturan 'temel bina' lar olarak tanımlanabilir. Bu binalar, dokuda ard arda çoklanarak sıralı bir strüktür oluşturmaktadır. Tezin ilk bölümünde, kentlerin evrimini ve fiziksel yapısını anlamaya çalışan ve kentsel ögeleri türlerine göre sınıflandıran kentsel morfolojide önemli bir metodolojik yaklaşım olan tipomorfoloji kavramı ele alınmaktadır. Tipomorfoloji alanının gelişiminde etkili olan ekoller ile bu ekollerin S. Muratori, M.R.G Conzen, Caniggia gibi öncülerinin kente dair söylemleri ve ürettikleri kavramlarla tipomorfoloji alanına sunduğu katkılara değinilmektedir. İtalyan ekolününün desteklediği, kentte morfolojik yapılanmayı oluşturan 'düğüm noktaları' ve 'rota' kavramlarına da odaklanılmaktadır. Kent dokusunu oluşturan bu kavramların, bina ölçeğinde mekânsal planlamayı ve mimari cepheleri nasıl oluşturduğuna dikkat çekilmektedir. Tezin ikinci bölümünde, kentsel formun en küçük ve ölçülebilir birimi olan parselin çok çeşitli ve katmanlı anlamlarına değinilmektedir. Parsellerin ardarda tekrarlanmasıyla oluşan mekânsal bir strüktür ve gelişebilir bir model olarak tanımlanan 'parsel temelli kentleşme' ile bu kentleşme modelinin morfolojik parametreleri bir çerçevede tanımlanmaktadır. Üçüncü bölümde, parsele dayalı gelişen tarihi Balat dokusunun Bizans Dönem'inden günümüze kadar geçen dönemlerde morfolojik yapısının gelişimi ve değişimine odaklanılmaktadır. Semtin morfolojik yapısını etkileyen doğal, sosyal, kültürel etkenlerin yanı sıra kentsel planlama kararları ve imar kurallarının üzerinde de durulmaktadır. Tezin son bölümünde ise, geleneksel Balat dokusunda belirlenen sokaklarda, parsel örüntüsü ve sokak cepheleri arasındaki morfolojik ilişki incelenmektedir. Çalışılacak sokaklara karar verilirken tarihsel değeri olan nitelikli yapıların daha yoğun olduğu Burçak, Çilingir, Hacı İsa ve Çorbacı Çeşmesi Sokakları çalışma alanı olarak belirlenmiştir. Dar ve yoğun parsel düzeninde gelişen yerleşimde, sıralı strüktür oluşturan sokak silüetlerinde cephe karakterlerinin ve mekânsal planlamanın varoluşu 'düğüm' ve 'rota' kavramlarıyla her bir silüette ayrı ayrı ele alınmaktadır. Tarihi yerleşim dokusunun ve mekânsal planlamanın var oluşu da yine bu kavramlar ile içselleştirilmektedir. Tez çalışmasında sonuç olarak, kentsel formun en küçük birimi olan parselin, Balat dokusunda iki boyutta ölçüsel ritmik tekrarı, varolan düğüm noktaları ve rotalar aracılığıyla üçüncü boyutta mekân kurgusuna ve cephe tipolojilerine yansımaktadır. Düğüm ve rota kavramlarıyla oluşan cephelerden mekân kurgusuna dair bir okuma ve yorumlama yapmak da mümkündür. Ayrıca bir frekans ve tekrar oluşturan düğümler ve rotalar karakteristik bir cephe tipolojisi ve homojen, ritmik bir sokak silüeti yaratmaktadır. Ancak dokuya sonradan eklemlenen niteliksiz binaların bu ritmi bozduğu anlaşılmaktadır. Zaman içinde yıkılan binaların gerisinde bıraktığı boş parsellerin de yine bu ritmi bozduğu gözlemlenmektedir.

Özet (Çeviri)

It is known that even in the most primitive societies in history, the need for protection and basic shelter is provided by shelters and huts. Settlement fabric refers to a main road that develops depending on the location of the water and the slope of the topography. With the addition of secondary roads to the main road or route, the circulation network emerges. In other words, this circulation network is the main backbone of the tissue. The construction that develops around the main road which can be defined as a matrix route, forms the fabric by repeating and clustering towards the back. The fabric that develops and grows over time from the region to the urban scale, defines the city together with the elements of the urban form. The process of forming the original plan patterns of the cities develops parallel to this process. Cities which are described as living organisms, have a constantly changing structure within the dynamic and cyclical process. In addition to urban planning decisions and zoning rules, natural disasters such as frequent earthquakes, fires, social needs, migrations, wars etc. changes occur in the morphological structure of the city. In this cycle of change, tracing the morphological structure in traditional fabrics is very significant in terms of understanding the formation of the city's structure by analyzing it with morphological analysis, and today, having a concern for design and planning and guiding the future. Street facades, which are in a continuous cycle of interaction between street and people, are interfaces that communicate with the street and define the building envelope. Street silhouettes, which identify with the texture and define the character of the streets, give the texture an identity and character with parameters related to the building envelope such as height, building retractions and façade line. Street facades are also very valuable in terms of urban memory. In other words, the facades that form the street-building interface define the third dimension buildings in the city as volumetric and characteristic. In this sense, its morphological structure as a reflection of the diversity and historicity of Balat, which is one of the traditional and unique districts of Istanbul with its historical and cultural richness, has an important potential to be revealed. In this respect, besides the social, cultural, economic and historical factors that affect and shape the texture, it is seen that there is a defined morphological relationship between the parcel pattern questioned in 5 different street silhouettes, the spatial setup and the facade typology. In the building blocks focused on in the study, the facades that develop from piece to whole by being influenced by the size of the parcels and the forms of division develop with a continuity and homogeneity perceived as a whole in the silhouette. Therefore, it is possible to say that street fronts are affected by the morphological structure of the parcels and are shaped accordingly. The study examines the multi-layered morphological structure of the historical texture of the Balat district, which is shaped by the ethnic, religious and cultural diversity examined in this context, and reflects on street silhouettes and characteristic facade typologies in the third dimension through 'nodes and' routes, which form a harmony and rhythm in the texture. In the thesis, it is aimed to investigate the relationship between the characteristic building facades defining the streets and the parcel pattern which is the smallest unit of the urban form and to understand the existence of the facade typologies in the traditional Balat fabric based on the plot. In the study, the cadastral plan (2020) and Pervititch map (1929) are read and the formation and changes of the morphological structure of the parcel pattern are understood. In addition to the old maps, old photographs and newspaper clippings were also used. In this context, when the traditional fabric of Balat is examined morphologically with old maps, it can be mentioned that there is a building based on a plot in the district. The plot pattern formed by repeating narrow, long-shaped parcels is similar to the parcel structure and shaping of the first settlements developed based on the plot. The building types developed in the parcel units with a width of 4.5-5 m across the historical texture of Balat, which can be defined as an organism on an urban scale, can be defined as 'basic buildings' that form the traditional order by repeating and clustering. These buildings repeat in the fabric and form an serial structure. In the first chapter of the thesis, the concept of typo-morphology, which is an important methodological approach in urban morphology, which tries to understand the evolution and physical structure of the cities and classifies the urban elements according to their types, is discussed. The schools that are effective in the development of the field of typo-morphology and the pioneers of these schools, S. Muratori, M.R.G Conzen, Caniggia's discourses about the city and their contributions to the field of typomorphology are mentioned. In the second chapter, various and layered meanings of the parcel, which is the smallest and measurable unit of the urban form, are defined. Morphological parameters of this urbanization model are defined in a framework with“spatial based urbanism”, which is a spatial structure and a developable model formed by repeating the parcels. In the third part focuses on the development and change of the morphological structure in the historical Balat fabric based on the plot urbanism from the Byzantine Period to the present. In addition to natural, social and cultural factors affecting the morphological structure of Balat district, urban planning decisions and zoning laws are also emphasized. In the fourth part, the building order determining the street-building-parcel relationship is discussed. The fourth section focuses on the morphological structuring of 'node points' and 'routes' in the city, which is defined as an organism. In the city which is defined as an organism, are focused on the concepts of 'node points' and 'route' that make up the morphological structure. It is pointed out how these concepts which constitute the urban fabric, constitute spatial planning and street facades on the building scale. It is pointed out how these concepts, which make up the urban fabric, constitute the spatial planning and architectural facades on the building scale. In the last part of the thesis, in the traditional Balat texture, the morphological relationship between the plot pattern and the street facades is examined. Burçak, Çilingir, Hacı İsa and Çorbacı Çeşmesi Streets, where characteristic buildings with a historical value are more intensified, were determined as working areas. In the settlement that develops in a narrow and dense parcel layout, the existence of the facade characters of the street silhouettes forming a serial structure is handled separately in each silhouette with the concepts of 'node' and 'route'. The existence of the historical settlement texture is also internalized by these concepts. As a result of the thesis study, the two-dimensional dimensional rhythmic repetition of the plot, which is the smallest unit of the urban form, is reflected in street silhouettes and facade typologies in the third dimension through nodes and routes. Thus, a frequency and repeating nodes and routes create a characteristic facade typology and a homogeneous, rhythmic street silhouette in traditional Balat fabric. However, concrete buildings that were later added to the fabric disrupt this rhythm. It is observed that the empty plots left behind the buildings that were demolished in time also spoiled this rhythm. In the dense pattern formed by the parcels defining the building blocks in Balat as the smallest cellular units, parcel divisions and dimensions have a great impact on the formation of spatial organization as well as shaping street silhouettes and building facades. With the research carried out in the traditional Balat streets, it is seen that by looking at the facades, it is possible to have an idea about reading and interpreting the formation of the spaces behind the building envelope. In this sense, facades can be used as a means of reading the plan. It can be said that the spatial organization developed in the direction of the central axis that creates the“nodal space”and corresponds to the circulation axis, with the expression of Strappa, which can be described as 'hayat' in Turkish houses, the middle hall and corresponds to the circulation area today. As a plan reading tool, dividing walls and boundaries can be read from building facades as well as the central axis and nodal space. Therefore, the central axis that shapes the building envelope is very important. In this context, the building entrances that determine the location of the central axis also constitute an important data for reading the plan. When the facades are examined, it is clearly seen that the nodal space developing in the direction of the central axis and the rooms repeated as basic modules differ on the facade with different window arrangements and openings. It is understood that the spatial setup of the reinforced concrete structures, which are added to the texture later, developed in parallel with this logic. At the same time, streets, buildings and cannot be considered as separate parts of the urban landscape. These elements, which are reference to design and planning, should be considered as a whole from the neighborhood scale to the city scale, and the texture should be intervened and suggestions should be made. The mutual relationship between these elements feeds the urban texture and is also affected by it. In this respect, street facades that define the streets cannot be designed independently from the land on which the buildings are built, and therefore from the parcel. Each building designed against the original parcel pattern and dimensions, street height, language unity and harmony by destroying the historical buildings will cause the degeneration of the traditional texture and the destruction of the urban identity in time. For this reason, it contains important data in order to understand the morphological understanding of the relationship between the formation of street facades and the parcel pattern and to prevent the construction of buildings that are contrary to the traditional texture and disconnected from the context of the historical environment. As a result, the soil, that is the parcel, has a great effect on the shaping of the facades, spatial fiction, the originality and characteristics of the streets in the textures that develop based on the plot. In this sense, it can be said that the parcel provides important data that guides the design at the city and building scale in modern textures, and when adding a new structure to the texture, the original parcel patterns contain important clues about the texture and should be taken into consideration in the design and application stages.

Benzer Tezler

Tez No
569148
Trabzon Gazipaşa Mahallesi'nde Kurşunoğlu Konağı restorasyon projesi
Restoration project of Kurşunoğlu Mansion in Trabzon Gazipaşa District
HATİCE ASLIHAN ÇITLAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mimarlık Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MİNE ESMER
Tez No
511548
Ortaköy Surp Krikor Lusavoriç Kilisesi, restorasyon projesi
Ortakoy Surp Krikor Lusavoric Church restoration project
SERDAR KASAP
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Mimarlık Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ALİDOST ERTUĞRUL
Tez No
457726
Türkiye'de kentsel dönüşüm uygulamaları için matematiksel bir model önerisi
A mathematical model suggestion for urban transformation in Turkey
HALİL İBRAHİM POLAT
Doktora
Türkçe
2017
Mimarlık Yıldız Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CANDAN ÇITAK
Tez No
606711
Antalya Balbey mahallesi 366 ada 20 parselde bulunan sivil mimarlık örneğinin korunması
Preservation of the civil architecture example on 366 lot 20 parcel in Balbey quarter, Antalya
GÜLÇİN GÜNGÖR BENLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Mimarlık Yıldız Teknik Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CEYLAN İREM GENÇER
Tez No
743910
Malatya Yeşilyurt geleneksel dokusunun mimari özellikleri ve Mollakasım Mahallesi 108 numaralı geleneksel evin koruma projesi
Architectural features of malatya yesilyurt traditional texture and the protection project of the traditional house numbered 108 in Mollakasım neighborhood
GÜLÇİN UTAŞ ASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Mimarlık Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
Mimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DEMET BİNAN

Geri Dön