Anadolu Alevîliği'nde Gülbank ve niyaz anlayışı
The comprehension of Gülbank and niyaz in Anatolian
- Tez No: 639147
- Danışmanlar: PROF. DR. HARUN YILDIZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ondokuz Mayıs Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 142
Özet
Ülkemizin önemli bir gerçekliği olarak karşımıza çıkan Alevîlerin dini yaşantısı ve ibadetlerinin özünü oluşturan ve kültürlerindeki temel unsurların bir sentezi olan gülbank ve niyaz anlayışı, Geleneksel Alevîliğin önemli bir ögesini oluşturur. Öyle ki Alevîlik üzerine yapılan çalışmalar incelendiğinde; Alevî çevrelerdeki gülbank ve niyaz anlayışının, önemli bir konu olmasına rağmen, pek ele alınmadığı görülmektedir. Bu yüzden ortaya çıkan bilgi boşluğunu doldurabilmek için hayatlarının her anında, özellikle en önemli ritüelleri olan cem törenlerinde dile getirilen bu dua ve yakarışların iyi anlaşılması gerekmektedir. Çalışmamız giriş ile birlikte iki bölümden oluşmakta olup giriş bölümünde araştırmamızın önemi, amacı, izlenen metot ve kullanılan kaynaklar hakkında bilgi verilmiş; ardından çalışmamız için temel niteliğe sahip olan Alevîliğe dair kavramlar hakkında açıklamalarda bulunulmuştur. Birinci bölümde Alevîliğin tarihsel gelişimi, İslam öncesi dönemle birlikte Şamanizm, Gök Tanrı inancı ve birtakım kültler çerçevesinde incelenmiştir. Ardından özellikle Anadolu'da yaşanan gelişmelere yer verilmiştir. Bu kapsamda; Baba İlyas'ın başlattığı ve onun halifesi Baba İshak tarafından yürütülen Babaîler İsyanı'na, Hacı Bektaş Velî ile kendisinden sonra kurumsallaşan Bektaşîlik tarikatına, Fazlullah Esterâbâdî'nin kurduğu Hurûfîliğe ve nihayetinde Şeyh Haydar ve Şah İsmail dönemleriyle ön plana çıkan Safevî Devleti'ne değinilmiştir. Ayrıca Geleneksel Anadolu Alevîliği'nin temel inanç, ibadet ve ahlaki esasları açıklanarak içerik zenginleştirilmiştir. İkinci bölümde ise esas konumuz olan Anadolu Alevîliği'nde başta cem törenleri olmak üzere farklı ritüllerde yaygın kullanımı olan, dilden dile, nesilden nesile aktarılan gülbank ve niyaz anlayışını incelemeye çalıştık. Bu çerçevede, Anadolu Alevîliği'nde gülbank kavramını, farklı din, kültür ve geleneklerle benzer ve farklı yönleri açısından örnekler vermek suretiyle inceledik. Ayrıca Anadolu Alevîliği'nde gülbankların doğan çocuğa isim verilirken, yemeğin başında ve sonunda, nikâh esnasında, kurban tığlanması ve lokma dağıtımında, cem törenlerinde ve cenaze işlemleri gibi yerlerde bazı kullanımlarının olduğunu belirttik. Ardından niyaz kavramının farklı anlamlarının olduğunu belirttikten sonra aslında niyazın, kişinin hizmet sahibine duyduğu saygı ve gösterdiği itaat söyleminden ibaret olduğunu vurguladık. Ayrıca konumuzu ilgilendiren tespit ettiğimiz bazı Alevî-Bektaşî ozanların nefeslerindeki niyaz kavramlarının ifade ettiği manaları yorumlayarak çalışmamızı neticelendirdik.
Özet (Çeviri)
The concept of gülbank and niyaz, which is the essence of the religious life and worship of the Alevis, which comes across as an important reality of our country and is a synthesis of the basic elements in their culture, constitutes an important element of traditional Alevism. So much so that when studies on Alevism are examined, it seems that the understanding of gulbank and niyaz, is not much addressed, although it is an important issue. For this reason, it is necessary to understand the prayers expressed at every moment of their lives, especially in the most important rituals of cem ceremonies, in order to fill the gap of knowledge. Our study consists of two sections together with the introduction and in the introduction, information was given about the importance of our research, the purpose, the method followed and the sources used; then explanations were given about the concepts of Alevism which are essential for our study. In the first chapter, the historical development of Alevism is taken with pre-Islamic period and examined within the framework of shamanism, belief in the sky god and a number of cults. Then there are some events in Anatolia. In this context, Baba Ilyas and his caliph Baba Isaac led the Babai rebellion, Haji Bektash Veli and bektashism institutionalized after him, Hurufism founded Fazlullah Astarabadi and eventually the Safavid state that came to the fore with the periods of Sheikh Heydar and Shah Ismail was mentioned. In addition, the content was enriched by explaining the basic beliefs, worships and moral principles of traditional Anatolian Alevism. In the second chapter, We tried to examine the understanding of gülbank and niyaz, our main topic which is widely used in different rituals, especially cem ceremonies in Anatolian Alevism, and which is passed from language to language and from generation to generation. Within this framework, we examined the concept of gülbank in Anatolian Alevism by giving examples of different religions, cultures and traditions in terms of similar and different aspects. We also mentioned that there are some uses of gulbanks in the name of the child born, at the beginning and end of the meal, during the marriage, in the crocheting of sacrifice and the distribution of bite, cem ceremonies and funerals. Then, after stating that the concept of niyaz has different meanings, we emphasized that Niyaz is actually a speech of respect and obedience to the person's Service owner. In addition, we concluded our work by interpreting the meanings expressed by the niyaz concepts in the breath of some Alevi-Bektashi poets related to our subject.
Benzer Tezler
- Çukurova yöresi tahtacı Alevilerinde dini mûsikî
Başlık çevirisi yok
MEHMET NURİ YÜCE
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Din Musikisi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERBÜLEND ARPA
- Anadolu Alevîliği'nde eski Türk kültüründeki gelenek-göreneklerin izleri
Traces of the ancient Turkic culture's traditions and customs in the Anatolian Alévism
CİHAN DEMİR
- Anadolu aleviliğinde ocaklar ve Baba Mansur Ocağı'nın inançsal müzik pratikleri Sivas-Zara örneği
Ocaks in the anatolian alevism and religious music practices of Baba Mansur Ocağı, Sivas Zara example
MELİSA ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMüzikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ EVRİM HİKMET ÖĞÜT
- Manisa yöresinedeki Tahtacı semahlarının edebi ve müzikal açıdan incelenmesi
A study on the literary and musical aspects of Tahtacı Alevi ritual dances in the Manisa region
ÖZLEM AĞRI
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
MüzikHaliç ÜniversitesiTürk Musikisi Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ DİLAN AKINCI
- Anadolu Aleviliği üzerine düşünceler: Esat Korkmaz örneği
Thoughts on Anatolian Alevism: Esat Korkmaz example
ENES DELİGÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinAtatürk ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HANİFİ ŞAHİN