Geri Dön

Muallim Naci'nin düşünce dünyası ve Tanzimat yenileşmesindeki yeri

Muallim Naci's thought and stance Tanzimat modernization

  1. Tez No: 640026
  2. Yazar: ERDAL BOZDAĞ
  3. Danışmanlar: PROF. DR. EBRU BURCU YILMAZ
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Muallim Naci, eski-yeni, Türkçenin sadeleşmesi, polemik, tenkit, Doğu-Batı, Muallim Naci, old-new, simplification of Turkish language, polemic, criticism, East-West
  7. Yıl: 2020
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İnönü Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 615

Özet

Tanzimat devrinin önemli sanatçılarından biri olan Muallim Naci, tartışmalı kimliği dolayısıyla birçok esere konu olmuştur. Yapılan çalışmalara rağmen Naci'nin eski-yeni meselesindeki konumu, eskiye mahkûm edilişinin sebepleri, dilciliği, çeşitli sosyal konulardaki fikirleri, siyasal duruşu, psikolojisi, şairliği ile dil ve üslubu yeterince aydınlanmamıştır. Bu çalışmada Naci'nin şairliğinin haricinde, bu temel sorunlar üzerinde durulmuştur. Çalışma; giriş, Naci'nin hayatı, edebiyat ve dil görüşleri ile sosyal ve siyasal fikirlerinin incelendiği üç bölüm ile sonuç metninden oluşmuştur. Birinci bölümde Naci'nin hayatının çeşitli aşamaları aydınlatılmış, sanatı ile mizacı ve psikolojisi arasında koşutluklar tespit edilmiştir. İkinci bölüm ise Naci'nin edebiyat ve dile dair fikirlerinin irdelendiği iki kısımdan oluşmuştur. Bu bölümün temel iddiası, Naci'yi eskiye mahkûm eden yaklaşımların dayanıksızlığını ortaya koymaktır. Yine üçüncü bölümün temel hedefi ise Naci'nin zihniyet dünyasını sosyal ve siyasal düşünce açısından aydınlatmaktır. Eski edebiyatı; mazmunların anonimliği ve gerçeğe aykırılığı, şekilcilik, dil, taklit, dalkavukluk ve mazmunun tahakkümü yönüyle eleştirip dinî hususiyeti sebebiyle beğenen Naci, yeni edebiyatı ise donanımsızlık, basitlik, Batı taklitçiliği yönlerinden eleştirip sade dil ve gerçeklik açısından över. Dil meselesine ise kültür milliyetçiliği noktasında yaklaşan Naci, dille ilgilenmesini ulusal sorumluluğa dayandırıp Türkçenin sadeleşmesine önemli katkılarda bulunur. Zihniyet açısından da yeniye yakın olan Naci, Osmanlı modernleşmesi ve Doğu-Batı meselesinde sentezci bir yaklaşım sergiler. Batı kültürü karşısında muhafazakâr bir tutum takınan Naci, Batı'nın tekniğinden yararlanılması gerektiğine inanır. Naci, din konusunda her ne kadar mutaassıp bir görüntü çizse de bu konuda şekle değil, öze önem verir. Onun dinden beklediği fayda, insanın ahlaki yücelişidir. Naci, siyasal olarak Osmanlıcılığı ve ümmetçiliği benimser, kültürel milliyetçiliğe yaklaşır. Naci, eğitim meselesine ise millî menfaatler açısından yaklaşıp eğitimin gerekçesine yoğunlaşır; ayrıca eğitimde şiddete karşı çıkar.

Özet (Çeviri)

Muallim Naci, one of the important artists of the Tanzimat era, has been the subject of many publications due to his controversial identity. Despite the studies carried out, Naci's stand in the old-new issue, the reasons for his imprisonment to the old, his linguistics, his opinions on various social issues, his political stance, his psychology, his poetry and language and style were not sufficiently enlightened. In this study, apart from Naci's poetry, these basic problems are emphasized. This study consists of four chapters: Naci's life, his views on literature and language, and his social and political ideas, and a conclusion text. In the first part, various stages of Naci's life were enlightened, and parallels between his art, temperament and psychology were determined. The second part consists of two parts in which Naci's ideas on literature and language are examined. The main claim of this chapter is to reveal the weakness of the approaches that condemned Naci to be stuck in the past. Third part focuses on Naci's mentality when he approaches to the new. Naci, who criticizes the the classic Turkish literature for its anonymity and unreality, for its formalism, language, imitation, and its domination of poetry and likes it for its religious character, praises the new literature for its terms of plain language and reality while criticizing it in terms of its lack of equipment, simplicity of language, and Western imitation. Approaching the language issue from the point of cultural nationalism, Naci makes important contributions to the simplification of Turkish by basing his interest in language on national responsibility. Naci, who is also close to the new in terms of mentality, takes a synthesist approach in Ottoman modernization and the East-West issue. Naci has a conservative attitude towards Western culture, and believes that the technique of the West should be used. Although Naci draws a consensual image on religion, he attaches importance to essence, not form. The benefit that he expects from religion is the moral glory of human. Naci politically adopts Ottomanism and ummahism, approaches cultural nationalism. Naci approaches the issue of education in terms of national interests and focuses on the rationale of education.

Benzer Tezler

  1. Yabancılara Türkçe öğretiminde Muallim Naci'nin 'Ömer'in Çocukluğu' adlı anısının b1 seviyesine uyarlanması ve okuduğunu anlama becerisine etkisi

    Adaptation of Muallim Naci's memoir called 'Ömer's Childhood' to b1 level in teaching turkish to foreigners and its effect on reading comprehension skills

    NİDA DİLARA YILDIZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Eğitim ve Öğretimİstanbul Aydın Üniversitesi

    Türkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ MEHMET ARİF BOZAN

  2. Zeynelâbidîn Reşîd ve Ali Ruhi'nin hayatı, sanatı, eserleri (Veys Paşazâdeler)

    Lives, arts, works of Zeynelabidin Reşid and Ali Ruhi (Veys Paşazadeler)

    ORÇUN AYDOĞDU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AYŞE DEMİR

  3. Muallim Naci'nin şiirleri üzerine bir inceleme

    An analysis of Muallim Naci's poems

    AHMET YILDIRIM

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    Türk Dili ve EdebiyatıAdıyaman Üniversitesi

    Yeni Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MUSTAFA KARABULUT

  4. Muallim Nâci'nin poetikası

    The poetics of Mualli̇m Nâci̇

    GİZEM ECE GÖNÜL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    Türk Dili ve EdebiyatıMuğla Sıtkı Koçman Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. VELİ UĞUR

  5. Muallim Naci'nin Mekteb-i Edeb adlı eserinin I. kısmındaki hikayelerin ahlak eğitimi açısından değerlendirilmesi

    Analysis of the stories in the first part of the book 'Mekteb-i Edeb' by Muallim Naci in terms of moral education

    HATİCE AYAR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2011

    DinMarmara Üniversitesi

    İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bil. Öğretmenliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HASAN MAHMUT ÇAMDİBİ