Dini çeşitlilik tasnifine yeni bir bakış: Tarihselcilik ve Ehl-i Fetret örneği
A new look at the classification of religious diversity: Historicism and Ahl al-Fetret case
- Tez No: 640893
- Danışmanlar: PROF. DR. RAHİM ACAR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: exclusivism, inclusivism, pluralism, catheter salvation, many religions, all religions, historicalism, ahl al- fatrat
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 155
Özet
Dini Çeşitlilik Tasnifine Yeni Bir Bakış: Tarihselcilik ve Ehl-i Fetret Örneği adlı tezimizde herhangi bir dine mensup bireylerin, öteki dinin müntesiplerine yönelik tutumlarını daha doğru bir şekilde sınıflandırabilmek için yeni bir tasnif geliştirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma üç ana bölüm şeklinde tasarlanmıştır. İlk bölümde dini çeşitlilik konusunda en çok kullanılan ve bu anlamda dini çeşitlilik ile özdeşleşen Alan Race'in tasnifi irdelenmiştir. Bu bölümde dini dışlayıcılık, dini kapsayıcılık ve dini çoğulculuk şeklinde üç kategoriden oluşan Race'in tasnifinin eksiklikleri ve hataları ortaya konmuştur. Bu tasnifin sanıldığının aksine iki soru değil tek soru üzerine bina edilmesi, öteki dinin mensuplarına dair bazı önemli fikirlerin tasnife tabi tutulamaması ve aynı kategori altında değerlendirilen ötekine dair görüşlerin birbirlerinin farklı kategoriler altında yer alacağını düşünmeleri eksiklik ve hatalardan bazılarıdır. Belirlenen hata ve eksiklikleri gidermek ve böylece dini çeşitlilik konusunda daha tutarlı bir tasnife sahip olabilmek için kurulması gereken kategorilere yönlendirecek yeni bazı sorular geliştirilmiştir. Daha sonra ise yeni kategorilerin teorik ve pratik zeminleri açıklanarak dini çeşitlilik konusunda yeni bir tasnif elde edilmiştir. Kurulan yeni tasnif; dışlayıcılık, kapsayıcılık, sonda kurtuluş, pek çok din ve tüm dinler şeklinde beş kategoriden oluşmaktadır. Beş kategorinin teorik ve pratik zeminlerine değinilmiş ve bu kategoriler altına konumlandırılacak ötekine dair bazı tutumlar örnek olarak sunulmuştur. İlk bölümde kurulan yeni tasnifin açıklama gücünü test edebilmek için ikinci ve üçüncü bölümler tasarlanmıştır. İkinci bölümde ötekine bakışta önemli tartışmalara sebep olan tarihselci düşünürlerin ehl-i kitaba bakışı ele alınmıştır. Tez içerisinde tarihselciliğe değinilmesinin sebebi yeni kategorilerden“pek çok din”kategorisinin daha iyi anlaşılabilmesini sağlamaktır. Böylece pek çok din kategorisi daha doğru bir şekilde anlaşılmış ve dolayısıyla tasnifin açıklama gücünü test edilmiştir. Bu amaçla tarihselcilerin pek çok dinin hakikat iddiasının doğru olduğunu düşünmelerinin altında yatan teorik ve pratik zemin araştırılmıştır. Din ve İslam kavramına bakışları, İslam kavramı altına konumlandırılan ehl-i kitaba yönelik algılarında hangi dönemi merkeze aldıkları ve bu dönemi neden merkeze aldıkları araştırılmıştır. Bu hususta klasik anlamda neshe benzemese de nesihvari bir anlayışa sahip olduklarına değinilmiştir. Ayrıca ötekine bakışta merkezi bir konuma sahip olan salih amel ve ahlak anlayışları da ele alınmıştır. Son olarak tarihselci düşünürlerin ötekine bakışı ile fenomenalist çoğulculuğu savunanların ötekine bakışı arasındaki benzerlikler ve her iki düşüncenin neden“pek çok din”kategorisi altında ele alınması gerektiği ifade edilmiştir. Böylece hem tarihselci düşünürlerin ötekine bakışının tutarlığı ve başarısı sorgulanmış hem de pek çok din kategorisi anlaşılmış ve dolayısıyla yeni tasnifin açıklama gücü test edilmiştir. Üçüncü bölümde ise ehl-i fetrete yönelik bakışların hangi kategori altına konumlandırılması gerektiği üzerinden yeni tasnifin açıklama gücü sorgulanmış ve ehl-i fetrete dair fikirlerin önemli bazılarının yeni kurgulanan“sonda kurtuluş”kategorisi içinde değerlendirilmesi gerektiği açıklanmıştır. Bu bölümde kimlerin ehl-i fetret sayılacağı ve fetret kavramının ne denli genişletilebileceği sorgulanmış ve ilahi hitaptan mahrumiyetlerinin nedeni ortaya konmuş ayrıca fetret ehlinin dini sorumluluklarına dair farklı düşüncelere yer verilmiştir. Özellikle Mutezile, Maturidi, Eş'ari mezheplerinin genel tavrına ve Gazzali, Cahız, Abduh ve Reşid Rıza gibi düşünürlerin ehl-i fetrete bakışlarının hangi kategori altına konumlandırılması gerektiği ele alınmış ve böylece hem sonda kurutuluş kategorisi daha iyi anlaşılmış hem de tasnifin açıklama gücü test edilmiştir. Anahtar Kavramlar: dini dışlayıcılık, dini kapsayıcılık, dini çoğulculuk, sonda kurtuluş, pek çok din, tüm dinler, tarihselcilik, ehl-i fetret.
Özet (Çeviri)
A new look at the classification of religious diversity: historicism and the Ahl al-Fetret Case in our thesis entitled, a new classification was tried to be developed in order to more accurately classify the attitudes of individuals belonging to any religion towardsmembers of another religion. This study is designed in three main chapters. In the first chapter, the classification of Alan Race, which is most commonly used in the issue of religious diversity and is identified with religious diversity in this sense, was examined. In this section, the inadequacy and errors of the Race classification, which consists of three categories, namely religious exclusivism, religious inclusivism and religious pluralism, are revealed. Contrary to what is believed, this classification is built on one question, not two questions and failure to classify some important ideas related to members of another religion and considering that opinions about the other evaluated under the same category will be placed under different categories of each other that is inadequancy and errors. In order to develop a more consistent classification of religious diversity, some new questions have been developed that will lead to the categories that need to be established. New categories were then announced and a new classification of religious diversity was obtained. The new classification consisted of five categories: exclusivism, inclusivism, catheter salvation, many religion, all religion. The second and third chapters were designed to test the explanation power of the new classification established in the first section. The second chapter discusses the way historical thinkers look at the people of the book, which causes considerable controversy when looking at the other. In this section, it will be presented why historicalists should be positioned under the newly designed“many religions”category. Thus, it was hoped that a more accurate understanding of the category of“ many religions”, and therefore the power of explanation of the classification, would be understood. For this purpose, the theoretical and practical basis underlying the fact that historians believe that the claim of truth of many religions is true has been investigated. Their view of the concept of religion and Islam, their perception of the Ahl Al-Kitab, which is located under the concept of Islam, was investigated which period they took to the center and why they took this period to the center. Although not similar to naskh in the classical sense, it has been noted that they have an understanding similar to naskh. In addition, the ideas of righteous deeds and morality, which have a central position in the view of the other, are also discussed. Finally, the similarities between the view of historian thinkers on the other and the view of those who advocate phenomenalist pluralism on the other, and why both thoughts should be considered under the category of“many religions”, have been expressed. In this way, both the consistency and success of the historical thinkers' view of the other were questioned, and many categories of religion were understood, and therefore the explanatory power of the new classification was tested. In the third chapter, the power of explanation of the new classification was questioned over which category the gaze towards Ahl al- Fetret should be placed. It will be shown that some of these important ideas should be positioned under the newly developed category of“catheter salvation”. Thus, a better understanding of the“catheter salvation”category will be provided. In this chapter, it is questioned who will be considered ahl- al- fatrat and how much the concept of fetret can be expanded, and the reason for their deprivation of divine hitap was revealed, as well as different thoughts about the religious responsibilities of the people of fetret. In particular, the general attitude of the mutezile, Maturidi, Ashari sects and thinkers such as Gazzali, Cahiz, Abduh and Reşid Reza were discussed under which category the AHL-I fetret views should be placed, and thus both the category of probe drying was better understood and the power of explanation of the classification was tested.
Benzer Tezler
- Le rapport des droits de l'homme au politique: Lefort et Rancière
İnsan haklarının politik-olan bağlantısı: Lefort ve Rancière
EYLEM YOLSAL MURTEZA
Doktora
Fransızca
2022
FelsefeGalatasaray ÜniversitesiFelsefe Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİYE KARABÜK KOVANLIKAYA
- Yeni dini hareketler ve şiddet
New religious movements and violence
EMİNE BATTAL
Doktora
Türkçe
2017
DinRecep Tayyip Erdoğan ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. SÜLEYMAN TURAN
- Tasavvuf ile ilgili TR Dizin'de yer alan akademik makalelerin bibliyometrik olarak incelenmesi (2005-2022)
Bibliometric analysis of academic articles related to sufism in TR Index (2005-2022)
HATİCE MERVE KIZILGÜL KILIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DinAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BÜLENT AKOT
- İslâmiyât dergisinin tematik tasnifi ve muhteva analizi
The thematic classification and the content analysis ofthe Islamic journal
MEHMET BARAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinMuş Alparslan ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDÜLCELİL BİLGİN
- Cumhuriyet dönemi Sinop nüfusu (1927-1960)
Sinop population in the Republican era (1927-1960)
SULTAN OLTULU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
TarihNiğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSA ŞAŞMAZ