Geri Dön

Le rapport des droits de l'homme au politique: Lefort et Rancière

İnsan haklarının politik-olan bağlantısı: Lefort ve Rancière

PDF İndir

  1. Tez No: 761437
  2. Yazar: EYLEM YOLSAL MURTEZA
  3. Danışmanlar: PROF. DR. ALİYE KARABÜK KOVANLIKAYA
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Felsefe, Philosophy
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2022
  8. Dil: Fransızca
  9. Üniversite: Galatasaray Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Felsefe Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 348

Özet

Bu doktora çalışmasının konusu Claude Lefort ve Jacques Rancière'in politikolan (le politique) ve politika (la politique) kavramlarının insan haklarıyla ilişkisidir. Bu çalışmanın birbiriyle bağlantılı dört amacı vardır. 1) İnsan haklarına 1980lerde bir geri dönüş yaşandığını göstermek, 2) 20.yüzyılda politika felsefesinin diğer felsefe alanlarıyla karşılaştırıldığında ortadan kaybolduğu ve filozofların politika felsefesinin konularıyla ilgilenmediği tezini göz önünde bulundurarak insan haklarına yaşanan dönüşün aynı zamanda politika felsefesini canlandırdığını öne sürmek, 3) Bu canlandırmayı politik-olan kavramı hakkında yapılan çalışmaların pekiştirdiğini vurgulamak, 4) Lefort ve Rancière'in insan haklarının politika, hukuk ve ahlak alanları dışında politik-olan alanında gerçekleştiğinde ancak üretici, dinamik ve hakiki bir oluşum olacağı düşüncesini desteklemektir. 1980li yılların başında hem filozofların ve akademisyenlerin hem de genel olarak entelektüel kesimlerin uzun bir aradan sonra insan hakları konusuna politik ve felsefi açıdan yeniden büyük bir ilgiyle yöneldikleri çok açık bir olgudur. Bu yıllardaki insan hakları tartışmaları demokrasi, yurttaşlık, özerklik, eşitlik vb. gibi çağdaş politika felsefesini doğrudan ilgilendiren konuların da tekrar gündeme gelmesini ve tartışılmasını sağlamıştır. Ancak konuya ilişkin yaklaşımlar öylesine büyük bir çeşitlilik içermekte ve yorumcular da birbirlerinden o derece ayrılmaktadır. Bunları kapsayabilmek için çalışmayı üç bölüm halinde planladık. İnsan hakları düşüncesinin 'tarihi ve bununla bağlantılı olarak felsefi gelişimi'“Birinci Bölüm: İnsan Hakları Düşüncesinin Felsefi ve Tarihsel Gelişimi”bölümüdür. İkinci ve üçüncü bölümde 1980lerden sonra özellikle Fransız Politika Felsefesi'nde Lefort'un politik-olan ve Rancière'in politika kavramlarını merkeze alarak insan hakları düşüncesinde özgün bir konumda olduğunu savunuyoruz. Bu nedenlerle tezin diğer iki ana bölümü“İkinci Bölüm: Claude Lefort'un Düşüncesinde Politik-olan ve İnsan Hakları İlişkisi”ve“Üçüncü Bölüm : Jacques Rancière : Nadir Bir Durum Olarak Politika ve İnsan Hakları”dır. İlk ana bölümün konusu şudur: insan haklarına dönüş momenti olarak kabul edilen 1980lere gelene kadar insan hakları kavramıyla ilgili doğal hukuk çatısı altında filozofların mülkiyet, devlet, hak, adalet, eşitlik ve özgürlük kavramları. Bu amaçla dört kısma ayırdığımız bu bölümün ilk kısmında“1. Eski Yunan'dan 18.yüzyıl Bildirgelerine Kadar Doğal Hukuk Düşüncesi”nde 18. Yüzyıl'da ilan edilmiş Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi (1776) ve Fransız İnsan Hakları ve Vatandaşlık Bildirgesi'ne (1789) kadar Eski Yunan düşüncesinden Platon, Sofistler ve Aristoteles; Stoacılardan Zenon ve Cicero; Ortaçağ düşüncesinden Augustinus ve Aquinas; doğal hukuk teorisyenlerinden Hugo Grotius ve Samuel von Pufendorf; toplum sözleşmecileri başlığında ise Thomas Hobbes, John Locke ve Jean-Jacques Rousseau'nun görüşleri vardır.“1.1. Eski Yunan Felsefesinde Nomos (νόμος) ve Physis (φύσις ) Ayrımı: Platon, Sofistler ve Aristoteles”te dikē (adalet/ δίκη), dikaion (haklı/δίκαιον) ve dikaiosynē (adalet kavramı/δικαιοσύνη) arasındaki terminolojik yakınlık Platon ile başlar, Aristoteles ve hatta Rawls'a kadar devam eder. Ayrıca Sofistlerin nomos ve physis yaklaşımlarında klasik doğal hukuk geleneğinin oluşumuna katkıları vardır.“1.2. Stoacılık: Erken Kozmopolitanizm”de erken kozmopolitanizm düşüncesi Eski Stoa düşünürlerinden Zenon'un aklın ilkeleri ile elde edilen ortak yasa (nomos koinos/νόμος κοινός) düşüncesiyle ve Diyojen'in kosmopolites (κοσμοπολίτης) meseliyle değerlendirilir. Cicero 'dünya vatandaşlığı' teorik düşüncesini hızla politik bir motivasyona dönüştürmüştür. Hem Eski Yunan hem de Stoa düşüncesinde hukuk kavramı (Ius), hak kavramını önceler ve henüz bir ayrışma gerçekleşmemiştir.“1.3. Ortaçağ'da Doğal Hukuk ve Doğa Yasası İlişkisi”nde Ius ideasının Tanrının buyruğu ve ilahi yasalar anlamında kullanılması, Hıristiyan düşüncesindeki haklarla ilgili devrimci yanın tüm insanların Tanrı'nın sureti (imago Dei) olarak kabul edilmesi ve dolayısıyla tüm insanların hem eşit hem de birey olarak görülmesidir. Fakat bu eşitliğin politik bir eşitlikten ziyade dini bir eşitlik olduğu Augustinus ve Aquinas'ın Hıristiyan teslisi, özgür irade, doğa yasası, ilahi yasa vs. gibi konularda kilisenin resmi ideolojisini şekillendiren öğretilerinde mevcuttur.“1.4. Doğal Hukuk Teorisyenleri”nde 16. yüzyılda dönüşen doğa kavrayışları nedeniyle hukuk dinden, politika teolojiden ayrışmaya başlamış ve bu temel alanlardaki ayrışma diğer disiplinlerde de etkili olmuştur. İlk defa üniversitelerde doğal hukuk kürsüleri kurulurken, doğal hukuk revize edilmiş ve klasik ile modern hukuk arasında bir ayrıma girilmiştir.“1.4.1. Grotius'un Bireysel Haklar Görüşü”nde Hugo Grotius'u modern doğal hukukun kurucusu olmasını sağlayan doğal hukukun kaynağını Tanrı'nın varlığından bağımsız açıklamasıdır.“1.4.2. Pufendorf: Doğal Hukuk ve Pozitif Hukuk Ayrımı”nda Grotius'un seküler ve rasyonalist doğal hukuk anlayışını Samuel Von Pufendorf devam ettirir. Her iki doğal hukuk teorisyeninin çalışmaları ve özellikle toplumsallaşma kavramı Toplum sözleşmecilerinin ve 18. yüzyıl bildirgelerinin öncülüdür.“1.5. Toplum Sözleşmecileri Açısından Doğal Hukuk Görüşü”nde Aydınlanma Çağını hazırlayan ara dönemde toplum sözleşmecileri başlığı altında toplanan Thomas Hobbes, John Locke ve Jean-Jacques Rousseau iktidarın ve kaynağının Tanrısal düzen ve buyrukları değil de insanın aklı olması gerektiğini savunurlar.“1.5.1. Hobbes'da Doğa Yasası ve Egemen”de Hobbes düşüncesinde doğal hak ve doğal yasa arasındaki ayrımı açık bir biçimde yapması, doğal hakkı insanın özgürlüğü için bütün yolları kullanarak kendini koruması, devletin kuruluşunu insanın kendi varlığını koruma arzusuyla açıklaması ve sivil duruma geçildiğinde tüm haklardan vazgeçilerek hukukun belirleyici olması fikirleri vardır.“1.5.2. Locke'da İnsan Hakları Düşüncesinin Kökenleri”nde Locke sivil duruma geçişte mülkiyetin bir hak olduğunu vurgular ama geniş anlamda bir mülkiyet hakkı yani mülkiyeti insanın yaşamı, özgürlüğü ve mülkü olarak tanımlar. Locke'un mutluluğun peşinde gidilmesi fikri Amerikan Bildirgesi'ni, direnme hakkından bahsetmesi ise Fransız Bildirgesi'ni etkilemiştir.“1.5.3. Rousseau: Genel İrade Kavramı”nda Rousseau Grotius, Pufendorf, Hobbes ve Locke'un doğa durumu betimlemelerini eleştirir. İnsanların toplumsallaşma (sociabilité) itkisi olduğunu kabul etmekle beraber daha ön planda tuttuğu yetkinleşme (perfectibilité) itkisini sivil durum ve genel iradeyle açıklar. Birinci kısım doğal hukuk ve doğal hak arasındaki ayrışmanın tarihsel olarak nasıl gerçekleştiği ile ilgilidir. Bu ilgi doğal hukuk ve pozitif hukuk ile bağlantılı nomosphysis ve doğa durumu-sivil durum ikiliğinde; hak kavramı ile bağlantılı hukuk, adalet, mülkiyet, yasa ve eşitlik (Toplum Sözleşmecilerinin katkısıyla) kavramlarında kurulur. Eşitliğin tam anlamıyla evrensel bir pratikliği olmasa bile düşünce hayatında sakınımsız söz edilebilir olması, özellikle Locke ve Rousseau'da, doğrudan bildirgeleri etkileyen en önemli unsurdur. 18. Yüzyıla gelindiğinde 1776 Amerikan Bildirgesi ve 1789 Fransız Bildirgesi ilan edildiği ve bu bildirgelerde 'insan hakları' kavramına yer verildiği için birey hakları, doğal haklar, doğuştan haklar gibi tamlamalar yerine artık 'insan hakları' kavramı açık bir şekilde felsefi metinlerde kullanılır olmasıyla Bildirgeler çeşitli tartışmalara konu edilmişti.“2. 18.yüzyıl Bildirgelerinden Birleşmiş Milletler Bildirgesi'ne (1948) Kadar İnsan Hakları”adlı ikinci kısımda Immanuel Kant, G.W. Friedrich Hegel, Karl Marx ve onlar kadar olmasa da Edmund Burke'un özgürlük kavramının hak düşüncesine eklemlenmesi ve insan hakları tasnifleri vardır.“2.1. Burke: İnsan Haklarının Öznesi Olarak Vatandaş”da Fransız Devrimi'ni eleştirir; insan haklarını metafizik haklar ya da sahte haklar olarak tanımlar; insanın gerçek haklarının vatandaşlık hakkı olduğunu öne sürer ve bu nedenle haklar konusunda insan ve vatandaş dikotomisini yaratır.“2.2. Kant : Hak ve Özgürlük”de Kant'ın ahlak yasaları ile jüridik ve etik yasalar arasında kurduğu bağın özgürlük yasaları ve hak ilişkisine değinilir. Modern kozmopolitanizm düşüncesine katkıları incelenir.“2.3. Hegel ve Hak Kavramı”nda insan haklarının 20. Yüzyılda gözde bir konu oluşuyla Hegel'e dönüşün iki yüzünden söz edilir. Hegel'in hak idesini soyut hak ve doğal hukuktan nasıl ayırdığı, özgürlük düşüncesi ve Fransız Devrimi'ne yönelik eleştirileri incelenir.“2.4. Marx'ın İnsan ve Vatandaş Ayrımı”nda Marx'ın Fransız Devrimi'ne yönelik eleştirileri ve insan hakları görüşleri üç açıdan incelendi: insan hakları ve vatandaşlık hakları arasında yaptığı ayrım, politik-olanla ilgili momenti kaçırması, doğal hukuk çalışmalarında öne çıkan mülkiyet kavramıyla ilgili görüşlerinin Pierre-Joseph Proudhon ile beraber değerlendirilmesi.“2.5. İnsan Hakları Tasnifleri”adlı son kısımda ise artık ilan edilmiş İnsan hakları ve tartışmalarının başka bir boyutundan hakların tarihi“ 2.5.2 Tarihi Tasnif”, felsefi“2.5.4. Özgürlükler ve talepler olarak haklar tasnifi”ve politik“2.5.1.Birey-devlet ilişkisine dayalı klasik tasnif”ve kronolojik“ 2.5.3 Üçlü Kuşak Tasnifi”olarak ayrışmasıdır. İnsan haklarının tarihi ve felsefi gelişimiyle ilgili akademik yayınların çoğunda dönemsel olarak insan hakları üç aşamada incelenir. İlk ikisi bizim bölümlemeyi yaptığımız gibi 18. Yüzyıl Bildirgeleri'ne kadar doğal hukuk anlayışı içinde hak kavramı ve sonrasında 18. Yüzyıldan 1948 BM bildirgesine kadar artık ilan edilmiş ve tanımı verilmiş 'insan hakları' kavramı hakkında ilgili filozofların düşünceleridir. Üçüncü aşama ise 1948 BM bildirgesinden sonraki tartışmalardan günümüze kadar insan haklarına getirilen çağdaş yorumları içerir. 1980lerde yeniden insan haklarına dönüşün politika felsefesi, politika bilimi ve diğer sosyal bilimler çalışmalarında açıkça gözlendiği bir dönem olduğu için bu aşama ikiye ayrıldı:“3. BM Bildirgesinden (1948) 1980 yılına Kadar İnsan Hakları Düşüncesinin Gelişimi”ve“4.1980lerde Politika Felsefesinin Yaşadığı Krize Yanıt olarak İnsan Haklarının Dönüşü”. Bu ayrım aynı zamanda tezimizin ilk iki amacıyla yani bildirgeler ilan edildikten sonra Hegel ile başlayan doğal hukuk çalışmalarında bir kopukluğun yaşanması, sosyal bilimlerin gelişerek politika felsefesinin kavramlarıyla iş görmesi ve politika felsefesinin felsefenin diğer alanları arasında kaybolmasıyla ilgilidir. Bu dönemde filozoflar tarafından meşru bir inceleme konusu olamayan insan haklarına politika bilimcileri ve teorisyenler, sosyologlar olumlu ve işlevsel katkılarda bulunmuştur. Bu ara dönemde felsefe açısından bunu tersine çeviren iki filozof Hannah Arendt ve Leo Strauss'dur.“3.1. Arendt'in İnsan Hakları Tanımı : 'Haklara Sahip Olma Hakkı' ”nda Arendt totalitarizm olgusuna çağdaşlarından farklı olarak tekilliği içerisinde ve yasayla kurduğu ilişkiyle değerlendirilir. Arendt'in özellikle 'haklara sahip olma hakkı' kavramının modern kozmopolitanizme etkisi söz konusudur.“3.2. Strauss'un Doğal Hak Görüşü ve Politika Felsefesine Dair Krizin Tespiti”nde Strauss kendi çağında politika felsefesinin normativite eksikliğine sebep olan pozitivizm ve tarihselcilik hesaplaşması Felsefe, Tarih ve Bilim krizi ekseninde klasiklere dönüş ve politeia kavramıyla beraber değerlendirir.“4.1980lerde Politika Felsefesinin Yaşadığı Krize Yanıt olarak İnsan Haklarının Dönüşü”adlı kısımda tüm dünyada yaşanan politik olaylar 1980 yılında insan hakları kavramının tartışılmasını sağlayan bir zemin hazırlar. Politika felsefesinin gerilemesine neden olan sosyal bilimler özellikle politika bilimiyle ilgili rasyonalist açıklamaların geçerliliği ve olgu/değer ayrımı ilkesinin yaygınlık kazanması gibi konular“4.1.Politika Felsefesinin Krizi ve Sosyal Bilimlerin Yükselişi”nde değerlendirilir. Bu sürecin sonunda Marcel Gauchet'nin ifade ettiği gibi Bilim ve Tarihin topluma dayatmış olduğu tekelci anlayıştan kurtulmak için hukuki olarak temellere geri dönülmüştü. Felsefi bir temellendirme iddiasıyla bu temellere dönüş 1971 yılında John Rawls'ın Adalet Teorisi adlı kitabıydı.“4.2. Politika Felsefesinin Krizine Bir Yanıt olarak Politik Hukuk Düşüncesi: Rawls”da Rawls ile simgeleşen bu an gözden geçirildi. Rawls'ın politika felsefesinde uzun zamandır hissedilen normativizm açığını kapatan ve büyük bir sistem filozofu olarak görülmesini sağlayan kitabına eleştirilerimiz politik-olanın otonomisini kurmaması, rejim sorununa yönelmemesi ve insan haklarını asgari bir standartta değerlendirmesi nedeniyle yöneltildi. İnsan hakları alanındaki çalışmalarda ve yaklaşımlarda özgün bir konumda olduğunu ve Rawls düşüncelerinden azade bir görüş bildirdiklerini düşündüğümüz Fransız düşünürleri“4.3. Fransız Düşüncesinde Politika Felsefesinin Konusu Olarak İnsan Haklarına Dönüş”başlığındadır.“4.3.1.Yapısalcılık ve Marksizmin Fransız Politika Felsefesindeki Etkileri”nde yapısalcılık ve Marksizm boyunduruğundaki Fransız sol düşüncesinde insan haklarının alanının ve gerçek doğasının nasıl reddedildiği ve bu reddedilişin politik pratik olaylar karşısındaki tavrı resmedildi. Fransız Düşüncesinde insan haklarına dönüşün iki safhasından“4.3.2. Fransız Düşüncesinde İnsan Haklarına Dönüşün Pratik ve Teorik İki Safhası”nda söz edildi. Fransız düşüncesinin yaşanan olaylarla ilgili olarak totalitarizmi de gündeme almasıyla beraber demokrasiye ve insan haklarına ilişkin tavırları“4.3.3. Fransız Düşüncesinde Demokrasi ve İnsan Hakları İlişkine Dair Yaklaşımlar”da incelendi.“4.3.3.1.Demokrasi Yaklaşımları”nda özellikle Fransız Devrimi'nin yorumlanmasına ilişkin düşüncelerle demokrasi yaklaşımları mevcuttur. İlk ana bölümün“4.3.3.2. İnsan Hakları Politikasında İki Yaklaşım: Modern Kozmopolitanizm ve Politik-olan”adlı son kısmında ise insan hakları söylemi soyutluğu ve aktörlerinin çeşitliliği nedeniyle sabit ve tutarlı değildir ve tamamlanmamıştır. Günümüzde modern insan hakları tartışmaları, hakların temellerine ve içeriğine ilişkin sadece saf felsefi tartışmalardan ziyade felsefi yanı da kaybedilmeden daha çok haklara dayalı bir politikanın veya hukukun anlamı ve olanaklarını içerir. Birçok yaklaşım olmasına rağmen, bir insan hakları politikasının demokratikleşme yönünde sunacağı imkanlardan bahseden yaklaşımlar önemlidir. Bu görüşü temsil eden iki yaklaşım var: biri insan hakları politikasının kozmopolitanizmine açılan bir hak kavrayışı çerçevesinde yapılanması ve diğeri hakların dinamik bir politik mücadele zemini oluşturmasını sağlayan agonistik ve süreçsel karakteridir. İkinci ve üçüncü bölümlerde görüşlerine yer vereceğimiz Lefort ve Rancière ikinci yaklaşımının önemli temsilcileridirler.“İkinci Bölüm: Claude Lefort'un Düşüncesinde Politik-olan ve İnsan Hakları İlişkisi”ana bölümünde Lefort'un totalitarizm, demokrasi ve insan hakları tartışmalarında politik-olan kavramını merkeze aldığı ikinci dönem çalışmaları incelenir.“1. Politik-olan Kavrayışları”adlı kısım Lefort'un, klasiklerden modernlere kadar yaptığı politika felsefesi tarihi okumalarında filozofları politik-olan görüşleri hakkında değerlendirmeye aldığı için iki kısma ayrılır. İlk kısımda Lefort politik-olan ve politika arasında kavramsal ayrımı önemsemeyen ve bu nedenle totalitarizmi açıklamakta yetersiz kaldığını düşündüğü sosyal bilimler, Marksizm ve Yeni Filozofları eleştirir.“1.1. Sosyal Bilimlerin Yaklaşımı”nda Lefort sosyal bilimlerin politikayı hukuk, ekonomi, estetik gibi alt alanlar olarak görüp onu da bir bilimin konusu haline getirmesi ve ayrıca politikayı sadece kurumlar, etkinlikler alanı olarak nesnelleştirmesinin sonuçları üzerinde durur.“1.2. Politik-olanın Sembolik Boyutu”adlı kısmın ilk bölümlemesinde“1.2.1 Merleau-Ponty ve Toplumsalın Kuruluşu”var. Bu bölümde Lefort'un Marx okumalarını etkileyen hocası Maurice Merleau-Ponty'nin toplumsalın ilk bölünmesi düşüncesini sahiplenmesine rağmen onu politik-olan alanını toplumsal kuruluştan ayıramaması noktasında eleştirir. İkinci evrede ise“1.2.2.Marx ve Marksizm: Politikanın sembolik kuruluşu”adlı başlıkta Lefort, Marx'ın bölünmeyi sezmiş olmasına rağmen politikayı bir üst yapı olarak ekonominin doğrudan bir yansıması olarak ele alması ve sınıfsız toplum özlemini eleştirir.“1.3. Politik-olana Moral Yaklaşım: Yeni Filozoflar”adlı kısımda Yeni Filozoflar grubunu anti-totaliter bir konsensüs oluşmasına yardımcı olmalarına rağmen politikadan uzaklaşılıp moral yaklaşımları benimsemeyi tavsiye etmeleri noktasında eleştirir. Bu kısmın“1.4. Politik-olan Düşünceleri”adlı ikinci ayağında ise Lefort felsefe tarihinde politik-olana katkılarını yadsımayacağı üç filozoftan bahseder: Makyavelli, Strauss ve Arendt.“1.4.1 Machiavelli'de Kurucu Bir Özellik Olarak İhtilaf”da Makyavelli'nin asli bölünmeyi yöneten ve yönetilenler arasındaki ihtilaf (le conflit) olarak ele almasını vurgular.“1.4.2. Strauss ve Politeia Kavramı”nda Lefort politik-olanın toplumsalın kuruluşuna yönelik hedeflerinde bölünmenin rejimlerde nasıl gerçekleştiği sorusuna Strauss'un politeia kavramıyla eşlik eder.“1.4.3. Arendt ile Birlikte ve Arendt'e Karşı Totalitarizm Olgusu”nda Lefort kendisi gibi Arendt'in oldukça erken bir dönemde totalitarizmi anlama ve onu bir rejim olarak değerlendirme çabalarında ortaklaşa olduklarını belirtir. Fakat Arendt'i düşüncesinde politik-olan ve toplumsal-olan arasında yaptığı katı ayrım nedeniyle demokrasiye yer vermediği için eleştirir.“2. Modern Demokrasi ve Totalitarizm”adlı ikinci kısımda Lefort demokrasiyi ve demokrasinin belirsizliğine bir karşı-devrim olarak tanımladığı totalitarizmi inceler. Bu nedenle bu bölüm“2.1.Modern Demokrasilerin Karakteristikleri”ve“2.2. Bir Rejim Olarak Totalitarizm”olarak ikiye ayrılmıştır. İlk ayrımda“2.1.1.İhtilaf, Bölünme ve Kesinlik İşaretlerin Çözülmesi”nde Lefort Makyavelli'den ihtilaf (le conflit), Merlau-Ponty'den ve Strauss'tan bölünme (la division) kavramlarını değerlendirir. Bu kavramları demokrasinin bir özelliği olarak sunarken, ayrıca Tocqueville'den de kesinlik işaretlerinin çözülmesi (la dissolution des repères de la certitude) yani iktidar, yasa ve bilgi'nin ayrışması düşüncesini alır ve demokrasinin bir diğer özelliği olarak dolayıma sokar.“2.1.2. 'Boş Yer' Olarak İktidarın Sembolik Boyutu”nda demokrasilerin ihtilafı yok etmemesi, iktidarının ise bir yandan halktan geldiği bir yandan da kimseye ait olmadığı teziyle yönetmesinin sonuçları üzerinde durulur. Lefort demokrasilerde iktidarın sembolik düzeyde kalmasının iktidarın yerinin her daim boş olduğuna işaret ettiğini vurgular. Totalitarizm de demokrasinin iktidarın boş yeri (le lieu vide du pouvoir) belirsizliğine karşı bir ataktır.“2.2.Bir Rejim Olarak Totalitarizm”de Lefort'un totalitarizmi gelmiş geçmiş bir olay, bir ideoloji, tiranlık, despotluk gibi klasik varyasyonlarla açıklanabilir olmadığını vurgular.“2.2.1. Bölünmenin Reddi”nde Lefort'un totalitarizmi toplumsal bölünmenin ve devlet ile toplum arasındaki bölünmenin reddi olduğu; ihtilafı devre dışı bıraktığı; iktidar, yasa ve bilginin (kesinlik işaretleri) kaynaştığı bir rejim olarak belirler.“2.2.2. Harici Bölünme ve Yapay İhtilaf: Öteki ve Bir-olan-halk”da totalitarizmde ilkeller tarzı bir bölünme olduğu iddiasına karşılık Lefort şunu öne sürer: Her iki toplum biçiminde dahili bölünme yoktur ve harici bölünme vardır. Fakat bu benzerliğe karşı totalitarizmde birliğin sağlanması için harici bölünme yapay bölünme olarak kurulur. Yapay bölünme parti lideri, parti, organizasyon vs. herkesin 'Bir-olan-halk (le peuple-Un)' olarak politik bedene dönüştüğü ve totalitarizmin birliğini sağlamak için bir Öteki'ne (l'Autre) ihtiyaç duymasıdır.“3. Demokrasinin Üretici Gücü Olarak İnsan Hakları”adlı son bölümde Lefort demokrasinin karakteristiği olarak ihtilafı, bölünmeyi ve kesinlik işaretlerinin çözülmesini ele almak yoluyla demokrasiyi önceki biçimlerinden ayırır. Fakat Lefort demokrasilerin bu özelliklerinin aynı zamanda totaliter ataklara maruz kalma talihsizliğine de sahip olduğunu belirtir. Bu nedenle Lefort demokrasinin totaliter eğilimleri bastırmak için hangi araçlara sahip olduğunu sorar. Buna cevabı haktır. Bu son bölümde Lefort için insan hakları mücadeleleri demokratik toplumun üretici ilkeleri, en sıkı düzenlerde ise bu haklara müracaat edilmesi sınırları bile zorlayan en güçlü unsurdur.“Üçüncü Bölüm: Rancière: Nadir Bir durum Olarak Politika”adlı ana bölümümüz politika felsefesini soruşturan ve insan hakları tartışmasını felsefeye karşı politika yaklaşımıyla ele alan filozof Jacques Rancière'in olgunluk dönemi görüşleriyle ilgilidir. Rancière, aynı Lefort gibi, 1980lerden sonra Fransız düşüncesinde politika felsefesinde yaşanan krizler nedeniyle politika kavramına yönelir.“1. Fransız Düşüncesinde Politika Felsefesinin Krizlerinin Yorumlanışı”kısmında“1.1. Birinci Kriz”'politik-olanın dönüşü' çerçevesinde yapılan tartışmalarla – bu tartışmaların yapıldığı Centre'da Lefort ile sessiz bir diyalogu olmuştur- ve“1.2. İkinci Kriz”Rawls'un ve neoliberal düşüncelerin dolayısıyla dağıtıcı adalet görüşünün yaygınlık kazanmaya başlamasıyla ilgilidir. Bu iki kriz Rancière'in düşüncesinde politika felsefesine dair iki gerilimin oluşmasına neden olmuştur.“2. Politika Felsefesinin Gerilimleri”adlı kısımda Rancière, Lefort gibi felsefe tarihinde yaptığı okumalarda, filozofların felsefelerinin politikayı nasıl bastırdığını araştırır. Bu kısımdaki“2.1. İlk Gerilim: Politika Felsefesinin Politikayı Bastırması”nda Rancière'in Eski Yunan'dan günümüze felsefenin politikayı nasıl bastırdığı görüşleri incelenir. Ranciére'in bu bastırma şekillerini üçe ayırması“2.1.1.Politika Felsefesinin Üç Formu: Arkhe-politik, Para-politik ve Meta-politik”adlı kısımdadır. Özellikle günümüzde hangi bastırma şekillerinin devreye gireceği Rancière'in birinci krizi tanımlamasıyla ilişkilidir. İlerleyen kısımda“2.1.2. Politika Filozoflarına Bir Eleştiri”de Rancière neden kendisini politika filozofu olarak görmediğini özellikle uyuşmazlık (la mésentente) kavramının multidisipliner alanda anlaşılması gerekliğiyle vurgular. Bu kısım ise ikinci kriz ile ilişkilidir. Rancière, felsefe ve politika arasındaki teorik gerilimin pratik boyutunu polis ve politika arasındaki gerilimle çözümler.“2.2. İkinci Gerilim: Politika ve Polis Arasında”da politika felsefesinin üç formunun aynı zamanda polis'in de (la police) üç formuna denk geldiğini vurgular.“2.2.1. Polis'in Tanımı”nda polis kavramı ile işaret ettiği toplumun organizasyonu, toplumun bütününü oluşturan çeşitli parçaların dağıtımı, toplumdaki rollerin ve meşguliyetlerin paylaşımıdır.“2.2.2. Duyulur Olanın Paylaşımı”nda Rancière'in polis düzeni içerisinde kimin görünür ve işitilir olması gerektiğinin rolü hatta rolsüzlüğünün dağıtımı önemlidir. Ayrıca Rancière kimlerin sayılmayacağı ya da payı olmayacağı (sans-part) fikrinin polisin özünü oluşturduğunu savunur.“2.2.3. Arkhe Mantığı”nda ise Rancière politikanın asıl işlevinin polisinin arkhesini sekteye uğratmak olduğunu belirtir. Polis düzenlerinin hangi arkhe ile kuruluşunu gerçekleştiği ve demokrasinin an-arkhe bir rejim olduğu düşüncesi önemlidir.“2.2.4.Politikanın Tanımı”nda Rancière'in polis ve politika arasındaki anlam kaymasının anlaşılması için önce polis mantığını sonra politikanın ne olmadığını inceler. Bir kavramın önce ne olmadığını araştırmak Rancière'in yöntemidir. Rancière'e göre politika iki heterojen sürecin karşılaşmasıdır: polis süreci ve eşitlik süreci.“2.2.5. Politikanın Süreci: Eşitlik”te Rancière dağıtıcı adalet ve pasif eşitlik anlayışına karşı aktif eşitliği konumlandırır. Rancièreci eşitlik düşüncesi demosun polis düzenindeki hiyerarşik bölünmesiyle yani, Rancière'in ifadesiyle, payı olanlar ve olmayanların arasındaki ihtilafla gerçekleşir.“2.3. Gerilimlerin Sonucu olarak Uyuşmazlık (Dissensus)”da Rancière'in meşhur uyuşmazlık (la mésentente / dissensus) kavramının ihtilaf ile benzerliği söz konusudur.“3. Heterojen İki Sürecin Karşılaşması Olarak Politik-olan”da Rancière politik-olan kavramını polis ve politikayla açıklar. Politikanın polis ve eşitlik heterojen süreçlerinin karşılaşması olarak tanımlamıştı. Rancière bu noktada kavram çiftlerini artırarak hükümete ilişkin işler ile polisi, eşitlik ile politikayı denkleştirir. Hatta son kavram çiftine özgürleşmeyi (l'émancipation) de katar. Bu her iki düzeyin karşılaşması ise politik-olanın ortaya çıkmasıdır.“3.1. Haksızlığın Giderilmesi”nde nasıl polis ve politikanın kendine özgü kavramları varsa politik-olanın kavramı haksızlığın giderilmesidir (le traitement d'un tort). Rancière'e göre payı olanlar ve olmayanlar arasındaki ihtilafta veya aralıkta sujelerin ortaya çıkması politik-olanın gerçekleşmesini sağlar.“ 3.2. Özneleşme Faaliyeti”nde özneleşme (la subjectivation) sürecinin üç formu vardır. Bu bölümün“4. Oligarşi ve Demokrasi: Tanımlar ve Farklar”adlı kısmına gelene kadar Rancière'in kavram haritası ortaya çıkar. Rancière politikanın gerçekleşmesi için demokratik bir yönetimin öneminin farkındaydı. Fakat Rancière'in demokrasiden klasik bir demokrasi anlayışına sahip olmadığını arkhe düşüncesiyle nasıl örneklendirdiği“4.1. Demokrasinin Skandalı”nda irdelenir. Rancière'in politika ve demokrasi arasında kurduğu eşitliğin karşı versiyonu polis ve oligarşilerdir. Rancière'in polis hiyerarşik düzenlemesine sahip tüm rejimlerin nasıl oligarşik öğeler barındırdığı“4.2. Oligarşinin Demokratik Özellikleri”ndedir. Bu bölümün son kısmında“5. İnsan Haklarının Değişen Özneleri: Vatandaştan Kurbana”da Rancière Arendt'in 'haklara sahip olma hakkı' (droit d'avoir des droits) görüşü çerçevesinde totolojik bir yaklaşımı açıklar ve günümüzde insan haklarının klasik insan ve vatandaşlık hakları dikotomisinden ayrışarak bambaşka bir yöne hümanitaryanizme savrulmasına dikkat çeker. Böylece sonuç bölümünde, Lefort'un, insan haklarına dönüşün momentini belirleyerek başlattığı tartışmasında, demokrasiyi özellikle politik-olan (le politique), toplumun bölünmesi (la division), ihtilaf (le conflit), kesinlik işaretlerinin çözülmesiyle (la dissolution des repères de la certitude) açıklama girişiminin önemi gösterilir. Rancière, her ne kadar çalışmalarını politika (la politique) kavramıyla temellendirme eğiliminde olsa da politik-olanın düşüncesindeki konumu önemlidir. O hiyerarşik sosyal düzenlerin hepsine polis adını verir, polise ait arkhe mantığı üzerinde durur. Lefort'un ihtilaf kavramına benzer bir şekilde uyuşmazlık (la mésentente / dissensus) kavramıyla politika, polis ve politik-olan kavramları arasındaki bağı açığa çıkarır. Rancière ayrıca Lefort'un hiç değinmediği çağdaş hümanitaryen teamüllere yeni bir açılım getirerek, insan hakları tartışmasına yeni perspektifler kazandırmıştır. Tezimiz tüm bu tartışmaların bir sonucu olarak, kısaca insan haklarının tarihsel süreç içindeki soyut ve uygulamadan uzak entelektüel bir tartışma olmaktan öteye gidemediği geleneksel politika alanından çıkıp yepyeni bir şekilde gündeme getirilen politik-olanın alanına girmesiyle edineceği kazanımlar üzerinden varılan çıkarımlarla sona erer.

Özet (Çeviri)

The subject of this doctoral study is the relationship between Claude Lefort and Jacques Rancière's concepts of the political (le politique) and politics (la politique) with human rights. This study has four interrelated objectives: 1) To demonstrate that there was a return to human rights in the 1980's 2) To argue that the return to human rights also revived political philosophy, taking into account the thesis that political philosophy disappeared compared to other fields of philosophy in the 20th century and that philosophers were not interested in the issues of political philosophy 3) To emphasize that this revitalization was reinforced by studies on the concept of the political 4) To support Lefort and Rancière's idea that human rights can only be productive, dynamic and genuine when it is realized in the sphere of the political, beyond the sphere of politics, law and morality. It is a very clear fact that in the early 1980's after a long time, both philosophers and academics, as well as intellectuals in general, once again turned to the issue of human rights politically and philosophically with great interest. The human rights debates carried out during those years enabled the issues which directly concern contemporary political philosophy such as democracy, citizenship, autonomy or even equality to be brought up and discussed again. However, the approaches to the subject are so diverse and the commentators differ from each other to such an extent that in order to cover all of them, we planned the study in three parts. The“Chapter one: Philosophical and historical development of rights of man thought”is devoted to the“history of rights of man thought and its associated philosophical development”. In the second and third chapters, we argue that after the 1980's, particularly in French political philosophy, Lefort's concept of the political as well as Rancière's concept of politics occupied a central place in human rights thought. For these reasons, the two other main chapters of this thesis are“Chapter two: The relationship between politics and human rights in the thought of Claude Lefort”and“Chapter three: Jacques Rancière: the human rights and politics as a rare situation”. The subject of the first chapter is the following: the philosophers' concepts of property, state, right, justice, equality and freedom within the framework of natural law related to the concept of human rights until the 1980's, which are considered as the moment of return to human rights. To this end, in the first section of this chapter, which we have divided into four parts, in“1. Natural Law Thought from Ancient Greece to the 18th -century Declarations”, comprises an analysis of ancient Greek philosophy through the thoughts of Plato, the Sophists and Aristotle, Zeno and Cicero from the Stoics, the medieval thought of Augustine and Thomas Aquinas, natural law theoreticians Hugo Grotius and Samuel von Pufendorf, and also in the title of social-contract philosophers Thomas Hobbes, John Locke and Jean-Jacques Rousseau, and finally, the Declaration of Independence of the United States (1776) and the French Declaration of the Rights of Man and of the Citizen (1789) proclaimed in the 18th century. In the sub-section“1.1. Distinction of Nomos (νόμος) and Physis (φύσις) in Ancient Greek Philosophy: Plato, the Sophists and Aristotle”is shown that the terminological affinity between dikē (justice/ δίκη), dikaion (right / δίκαιον) and dikaiosynē (concept of justice / δικαιοσύνη) finds its origin in Plato as well as in Aristotle and even up to Rawls. In addition, the Sophists contributed to the formation of the classical tradition of natural law tradition through their approach to nomos and physis. In“1.2. Stoicism: Ancient cosmopolitanism”, the idea of early cosmopolitanism is analyzed with regard to the conception of the ancient Stoic thinker Zeno of a common law derived from the principles of reason (nomos koinos / νόμος κοινός) and the parable of the kosmopolites (κοσμοπολίτης) of Diogenes. Cicero promptly transformed the theoretical thought of“world citizenship”into a political motivation. In ancient Greek thought as in Stoic thought, the concept of Law (Ius) precedes the concept of right and the distinction between these two notions has not been established yet. The use of the idea of Ius in the sense of God's command and divine laws in“1.3. The relationship between natural law and the law of nature in the Middle Ages”the revolutionary aspects of rights in Christian thought is through the recognition of all human beings as being the image of God (imago Dei), and therefore the recognition of all human beings as being both equal and singular. However, the fact that this equality is a matter of religious equality rather than political equality is reflected in the teachings of Augustine and Thomas Aquinas, which structured the official ideology of the Church on subjects such as the Christian trinity, free will, natural law or even divine law. In“1. 4. The theoreticians of natural law”, it is exposed that in the 16th century, due to the transformed concepts of nature, Law was gradually dissociated from religion and politics from theology, and that this distinction in these foundation spheres also affected other disciplines. When chairs of natural law were initially established in universities, natural law was reexamined and dissociation was established between classical law and modern law.“1.4.1. Grotius' view of individual rights”outlines how Hugo Grotius defines the source of natural law as independent of the existence of God, making him the founder of modern natural law. Samuel Von Pufendorf's extension of Grotius' secular and rationalist concept of natural law has been developed in the following subchapter,“1.4.2. Pufendorf : The distinction between natural law and positive law”. The works of the two natural law theorists, and the concept of socialization in particular formed the foundations of the thought of the social contract theorists and the Declarations of the 18th century. In“1.5. The view of natural law from the perspective of social contract theorists”, it is stated that Thomas Hobbes, John Locke and Jean-Jacques Rousseau, who came together as the social contract theorists in the interim period preparing the Age of Enlightenment, argue that the political power and its origin must reside in human reason, and not in divine order and commandments.“1.5.1 The law of nature and sovereignty in Hobbes”deepens the reflections of Hobbes who makes a precise distinction between natural right and the law of nature and considers natural right as individuals defending themselves by using all the ways to preserve their freedom. According to him, the foundation of the State is explained by all men inborn right to preserve their own life and when the transition to the civil state is carried out, men renounce all their rights and the law becomes decisive. In“1.5.2. The origins of rights of man thought in Locke”, it is explained that Locke emphasizes that property is a right in the transition to civil status, while defining the right to property in a broad sense, that is to say, property as the life, liberty and possessions of man. Locke's idea of the pursuit of happiness influenced the American Declaration, while his mention of the right of resistance inspired the French Declaration. Rousseau's criticisms of descriptions of the state of nature of Grotius, Pufendorf, Hobbes and Locke are analyzed in“1.5.3. Rousseau: The concept of general will”. Although Rousseau recognizes that the human being has a socialization drive, he explains the desire for perfectibility, to which he grants a priority importance, with the civil state and the general will. The beginning of the first section is devoted to the analysis of the historical process of distinction between natural law and natural right. This interest is established in the dichotomy nomos– physis and state of nature–civil state with regard to natural law and positive law, as well as in the concepts of Law, justice, property, legislation and equality (with the contribution of the social contract theorists) related to the concept of right. Even if equality does not have a fully universal practicality, the fact that it can be mentioned without reservation in intellectual life (especially in Locke and Rousseau is) is the predominant factor which directly affects the Declarations. In the 18th century, since the 1776 American Declaration and the 1789 French Declaration were proclaimed and the concept of“rights of man”was included in these declarations, the concept of“rights of man”is clearly used in philosophical works instead of phrases such as individual rights, natural rights, and innate rights, so the Declarations were the subject of much debate and controversy. The second section entitled“2. Approaches to rights of man from the Declarations of the 18th century to the Declaration of the United Nations (1948)”includes the articulation of the concept of freedom to the thought of right by Immanuel Kant, G.W. Friedrich Hegel, Karl Marx and, to a lesser extent Edmund Burke and the classifications of human rights.“2.1. Burke: The citizen as a subject of rights of man”details Burke's criticisms of the French Revolution and his definition of rights of man as metaphysic rights. He asserts that genuine rights of man correspond to citizenship rights and as such develops a dichotomy between rights of human and citizen. In“2.2. Kant: Right and freedom”, the connection between moral, legal and ethical laws is analyzed in relation to the laws of freedom and rights. His contribution to modern cosmopolitan thought is also discussed. In“2.3. Hegel and the concept of Right”, two aspects of the return to Hegel are mentioned, with rights of man being a popular topic in the 20th century. The way in which Hegel distinguishes the idea of right from abstract right and natural law is analyzed, as well as his conception of freedom and his criticisms of the French Revolution. Marx's observations of the French Revolution and his positions on rights of man are assessed from three angles in“2.4. Marx's distinction between man and citizen”: the distinction he draws between the rights of man and the rights of citizenship, his failure to seize the moment of the political, as well as the determination of his positions on the concept of property, which occupies a prominent place in studies on natural law, with those of Pierre-Joseph Proudhon. Finally, in the last part namely“2.5. The classifications of human rights”addresses the human rights now proclaimed and the associated debates under other dimensions, namely the historical aspect (“2.5.2. The historical classification”), the philosophical aspect (“2.5.4. Classification of rights into ”rights-freedoms“ and ”rights-claims“”), the political aspect (“2.5.1. The classic classification based on the individual-State relationship”) and chronological“2.5.3. The classification in three generations”. Most academic publications on the history and philosophical development of human rights periodically analyze them in three stages. The first two, as we have divided them, correspond to the reflections of philosophers on the concept of right as part of the understanding of natural law until the Declarations of the 18th century, followed by the concept of“rights of man”declared and defined from this century until the United Nations Declaration of 1948. The third stage includes contemporary interpretations on human rights, from the reflections that followed the United Nations Declaration from 1948 to the present day. The 1980's witnessed a marked return to human rights in the studies of political philosophy, political science and other social sciences. Therefore, this period was divided into two stages:“3. The development of Human Rights thought from the UN Declaration to 1980”and“4. The return of Human Rights as a response to the crisis of political philosophy in the 1980's ”. This distinction is also linked to the first two objectives of the actual thesis, namely the rupture in the studies bearing on the natural law from Hegel after the proclamation of the Declarations, as well as the development of the social sciences and their use of the concepts of political philosophy and the disappearance of political philosophy among other fields of philosophy. During this period, political scientists, theoreticians and sociologists made positive and concrete contributions to human rights, which were not a satisfactory subject of study in the eyes of philosophers. The two thinkers who turned the tide in the field of philosophy during this intervening period were Hannah Arendt and Leo Strauss. In“3.1. Arendt's definition of human rights: ”The right to have rights“, Arendt evaluates the phenomenon of totalitarianism, unlike her contemporaries in its singularity and in relation to the law. Arendt's concept of the ”right to have rights“ in particular has influenced modern cosmopolitanism. In ”3.2. Strauss' position on natural law and his analysis of the crisis of political philosophy“, Strauss's confrontation with positivism and historicism, which are at the origin of the lack of normativity of the political philosophy of his time, is evaluated with the return to the classics in the context of the crisis of philosophy, history and science as well as with the notion of politeia. In the section titled ”4.The return of Human Rights as a response to the crisis of political philosophy in the 1980's“, the political events that took place all over the world in 1980 provide a basis for the discussion of the concept of human rights. Aspects such as the validity of rationalist explanations in social and particularly in political sciences, which led to the decline of political philosophy, as well as the generalization of the principle of the fact / value distinction, are evaluated in ”4.1. The crisis of political philosophy and the rise of the social sciences“. At the end of this process, as Marcel Gauchet points out, a return to the legal foundations took place in order to free ourselves from the exclusive conception that science and history had imposed on society. John Rawls' Theory of Justice published in 1971 marks the return to these foundations with the claim of a philosophical justification. This moment, symbolized by Rawls, is analyzed in ”4.2. The thought of political law as a response to the crisis of political philosophy: Rawls“. Our criticisms of Rawls' work, which closed the normativity gap that had been felt for a long time in political philosophy and established him as an eminent systems philosopher, relates to the fact that he did neither establish the autonomy of the political, nor dealt with the problems of the regime, and assessed human rights at a minimum standard. French philosophers, who we consider to occupy a unique position in the work and approaches in the field of human rights and express a position independent of the conceptions of Rawls, are mentioned in ”4.3. The return to human rights as a subject of political philosophy in French thought“. Sub-chapter ”4.3.1. The influences of structuralism and Marxism on French political philosophy“ reveals the way in which French left-wing thought, subject to structuralism and Marxism, rejected the field and the real nature of human rights, and how this rejection is confronted with political events. The two phases of the return to human rights in French thought are mentioned in ”4.3.2. The theoretical and practical phases of the return to human rights in French thought“. French thought taking totalitarianism to the agenda in relation to the events experienced, as well as their attitudes towards democracy and human rights, are analyzed in ”4.3.3. Approaches to the link between democracy and human rights in French thought“. Sub-chapter ”4.3.3.1. Approaches to democracy“ presents approaches to democracy and reflections on the French Revolution in particular. The last section of the first part ”4.3.3.2. The two approaches to the politics of human rights: Modern cosmopolitanism and the political“ highlights the constant, coherent and incomplete character of discourses on human rights due to their abstract dimension and the diversity of its actors. Nowadays, modern debates on human rights are not limited to purely philosophical considerations on the foundations and content of rights, but relate more to the meaning and possibilities of politics or a law based on rights, without renouncing the philosophical dimension. In spite of many approaches, the ones speaking about the possibilities that a human rights politics can bring to democratization are of particular importance. Two approaches represent this perspective: one is the structuring of human rights politics from a conception of rights oriented towards cosmopolitanism, and the other is the agonistic and procedural character of rights which enables them to form the ground of dynamic political struggle. Lefort and Rancière, whose approaches are discussed in the second and third parts, are the major representatives of the second approach. In the main chapter of ”Chapter two: The relationship between the political and human rights in Claude Lefort's thought“, Lefort's second period studies which centre the concept of the political in the discussions of totalitarianism, democracy and human rights are examined. The section titled ”1.Understanding of the political“ is divided into two parts, as Lefort considers philosophers about their political views in his readings of the history of political philosophy, from the classics to the modern. In the first part, Lefort criticizes the social sciences, Marxism and New Philosophers, who do not care about the conceptual distinction between the political and the politics, and therefore he thinks they are insufficient to explain totalitarianism. ”1.1. Approach of social sciences“, Lefort focuses on the consequences of social sciences seeing politics as sub-fields such as law, economics and aesthetics, making it a subject of science, and objectifying politics only as institutions and fields of activity. In the first section of sub-chapter ”1.2. The symbolic dimension of the political“, the section ”1.2.1. Merleau-Ponty and the institution of the social“ is found. This reveals that although Lefort's reading of Marx was influenced by the thought of his professor Maurice Merleau-Ponty on the premier division of the social, he criticized him for not having been able to dissociate the sphere of the political from the social. In the second phase, under the title ”1.2.2. Marx and Marxism: The symbolic institution of politics“, Lefort criticizes Marx's approach to politics as a superstructure, a direct reflection of the economy, and also his aspiration for a classless society, despite having the intuition of division. ”1.3. The moral approach to politics: The New Philosophers“ examines Lefort's criticism of the New Philosophers who advocate a move away from politics in favor of moral approaches, even though the latter have contributed to the establishment of an anti-totalitarian consensus. The second section of sub-chapter ”1.4. The thoughts of the political“ presents Lefort's analyzes of three philosophers whose historical contribution to the concept of the political is undeniable, namely Machiavelli, Strauss and Arendt. Lefort points out that Machiavelli conceives the fundamental division under the notion of the conflict between the rulers and the ruled, as detailed in ”1.4.1. The constitutive characteristic of the political in Machiavelli“. ”1.4.2. Strauss and the concept of politeia“ exposes Lefort's problematic relating to the way in which the division of political objectives towards the organization of the social takes place in regimes, in association with Strauss's concept of politeia. In ”1.4.3. In the case of totalitarianism with and against Arendt“ mentions Lefort's assertion that he and Arendt collaborated at a very early stage in their approach to understanding totalitarianism and its apprehension as regime. Nevertheless, he criticizes Arendt for not including the dimension of democracy in her thought because of the strict distinction she establishes between the political and the social. The second chapter ”2. Modern democracy and totalitarianism“ is devoted to Lefort's analysis of democracy and totalitarianism, the latter being defined as a counter-revolution in the face of the uncertainty of democracy. For this reason, this section is divided into two sub-chapters: ”2.1. The characteristics of modern democracy“ and ”2.2. Totalitarianism as a regime“. In the first distinction, Lefort evaluates the concepts of conflict (le conflit) from Machiavelli, division (la division) from Merlau-Ponty and Strauss in ”2.1.1. Conflict, Division and Dissolution of the markers of certainty“. While presenting these concepts as a characteristic of democracy, he also takes the idea of dissolution of the markers of certainty (la dissolution des repères de la certitude), that is to say the separation of power, law and knowledge from Tocqueville and the presents itself as another characteristic of democracy. In ”2.1.2. The symbolic dimension of power as an 'empty place'“ the consequences of democracies not eliminating the conflict and governing according to the principle that their power emanates from the people, belong to no one are emphasized. Lefort underlines that the maintenance of power with a symbolic significance in democracies testifies that the place of power remains constantly empty. As for totalitarianism, it is an attack against the uncertainty of the empty place of power (le lieu vide du pouvoir) in a democracy. ”2.2. Totalitarianism as a regime“ presents the position of Lefort who considers that totalitarianism cannot be explained as a past event, an ideology, tyranny, or even despotism with classic variations. He identifies totalitarianism as a regime, in which social division and the division between state and society are rejected conflict is neutralized and power, law and knowledge (markers of certainty) merge, as analyzed in ”2.2.1. The rejection of division“. In ”2.2.2. Artificial conflict and external division: the“Other”and the“People-as-One”“ in response to the claim that there is a primitive-style division in totalitarianism, Lefort argues: There is no internal division in either forms of society but there is external division in both of them. Despite this similarity, the external division is established as an artificial division in order to found its unity in totalitarianism. Artificial division corresponds to the need to appeal to an Other (l'Autre) to ensure the unity of totalitarianism, where all the elements – the party, its leader, the organization, etc. – is transformed into a body politic as the ”People-asOne“ (le peuple-Un). The last chapter ”3. Human rights as a generative principle of democracy“ presents an analysis of Lefort's conceptions which distinguishes democracy from its previous versions by addressing the conflict, division and dissolution of the markers of certainty as characteristics of democracy. However, he points out that these features of democracies also have the defect of being the object of totalitarian attacks. He wonders about the means available to democracy to counter totalitarian excesses and affirms that the answer lies in rights. It is highlighted here that for Lefort, the struggles for human rights are the generative principles of democratic society, and even the application of these rights in the strictest orders is the strongest factor pushing the boundaries. In the main chapter of ”Third chapter: Jacques Rancière: Human rights and politics as a rare situation“ is devoted to the mature reflections of Jacques Rancière, who conducts research on political philosophy and addresses the debate on human rights with politics versus philosophy. Rancière, like Lefort, resorts to the concept of politics in view of the crises of political philosophy in French thought after the 1980's. In the section ”1. The interpretation of the crises of political philosophy in French thought“, the ”1.1. First Crisis“ concerns the debates around the ”Return of the political“, Rancière having maintained a silent dialogue with Lefort at the Center for Philosophical Research on Politics, where these debates took place. The ”1.2. Second Crisis“ is about Rawls and neoliberal ideas and thus the distributive justice view becoming widespread. These two crises led to the emergence of two tensions about political philosophy in Rancière's thought. The second section ”2. The tensions of political philosophy“ aims to show that Rancière, like Lefort, in his reading of the history of philosophy, studies the ways in which the philosophies of philosophers repress politics. In sub-chapter ”2.1. First tension: Political philosophy repressing politics“, Rancière's reflections on how philosophy has repressed politics, from ancient Greece to the present day, are analyzed. Rancière's division of these three forms of repression is expressed in section ”2.1.1. The three forms of political philosophy: Archi-politics, para-politics and meta-politics“. Which forms of repression appear today are particularly related to Rancière's definition of the first crisis. He underlines the reasons why he does not consider himself a political philosopher, and the need for a multidisciplinary approach to the concept of disagreement in particular as detailed in ”2.1.2. The critique of political philosophers“. This section refers to the second crisis. Rancière offers the practical dimension of theoretical tension between philosophy and politics through the tension between police and politics. ”2.2. Second tension: Between politics and the police“ develops the positions of Rancière who considers that the three forms of political philosophy also correspond to the three forms of the police. The organization of society to which he refers through the concept of the police is presented in ”2.2.1. Definition of the police“, namely the distribution of the different entities that make up the whole of society, as well as the division of roles and occupations in it. ”2.2.2. The distribution of the Sensible“ is dedicated to the importance, in Rancière's police order, of the distribution of the role or even the non-role of who must be visible and audible. Moreover, Rancière argues that the idea of who will not be counted nor has no part constitutes the essence of the police. In ”2.2.3. The logic of the arche“, Rancière presents that the main function of politics is to disrupt the arche of the police. Indeed, it is worth considering the arche with which police orders are established as well as the idea that democracy is an-arche regime. In ”2.2.4. Definition of politics“ Rancière first examines the logic of the police and then what the politics is not, in order to understand the semantic shift between police and politics. It is Rancière's method to investigate what a concept is not first. According to him, politics is the encounter of two heterogeneous processes, namely the process of police and that of equality. Rancière's conception of active equality as opposed to distributive justice and passive equality is developed in ”2.2.5. The process of politics: equality“. Rancière's idea of equality is realized by the hierarchical division of the demos in the police order, that is, by the conflict between those who have a part and those who do not, as Rancière put it. The similarity between Rancière's well known concept of disagreement (la mésentente / dissensus) and that of conflict is discussed in ”2.3. The result of tensions: The disagreement (Dissensus)“. Chapter ”3. The political as the encounter of two heterogeneous processes“ is devoted to Rancière's analysis of the concept of the political through the police and politics. Indeed, he defines politics as the meeting of the heterogeneous processes of police and equality. At this point, Rancière augments the pairs of concepts, equating government affairs with the police, and equality with politics. He even adds the concept of emancipation (l'émancipation) to the last pair. The meeting of these two levels corresponds to the emergence of the political. Just as the police and politics have their own concepts, the concept of the political is the treatment of a wrong (le traitement d'un tort), as detailed in ”3.1. The treatment of a wrong“. According to Rancière, the conflict or the emergence of subjects between those who have a part and those without part allows the realization of the political. ”3.2. The subjectivation activity“ includes a description of the three forms of the subjectivation process. Rancière's concept map emerges until he comes to the section entitled ”4. Oligarchy and democracy: Definitions and differences“ recognizes the importance of a democratic government for the realization of politics. However, in ”4.1. The scandal of democracy“, the way in which he illustrates that he does not share a classical understanding of democracy through the use of the idea of arche is analyzed. The police and the oligarchies correspond to the opposite version of the equality that Rancière establishes between politics and democracy. Rancière explains how all regimes with hierarchical police organization contain oligarchic elements in ”4.2. The democratic characteristics of the oligarchy“. Finally, chapter ”5. Changing the subject of human rights: from citizen to victim“ presents his criticisms of Arendt's notion of the ”right to have rights“, which he considers as a tautological approach. He also notes that nowadays, human rights have moved away from the classic dichotomy between human rights and citizenship rights to evolve in a completely different direction, namely humanitarianism. Thus, in the conclusion, Lefort's discussion, which he started by determining the moment of the return to human rights, the importance of the attempt to explain democracy with especially political (le politique), division of society, conflict (le conflit) and resolution of signs of certainty (la dissolution des repères de la certitude) is shown. Even if Rancière tends to base his works on the concept of politics (la politique), it is worth emphasizing the importance of his position in the thought of the political. He qualifies all hierarchical social orders as the police and underlines the logic of the arche of the police. Similar to Lefort's concept of conflict, with the concept of disagreement (la mésentente / dissensus) he reveals the link between the concepts of politics, police and the political. Rancière also brought new perspectives to the human rights debate by offering a new approach to contemporary humanitarian practices that Lefort never addressed. As a result of all these discussions, our thesis ends with the inferences based on the achievements of human rights by leaving the traditional area of politics where human rights cannot go beyond being an abstract and non-practical intellectual discussion in the historical process and entering the field of the political, which has been brought to the agenda in a fundamentally new way. Le sujet de la présente thèse doctorale porte sur la relation entre les droits de l'Homme et les concepts du politique et de la politique de Claude Lefort et Jacques Rancière. Notre étude poursuit quatre objectifs complémentaires : 1) Démontrer qu'un retour aux droits de l'Homme s'est produit dans les années 1980 ; 2) Considérant la théorie selon laquelle la philosophie politique a perdu de son importance comparativement aux autres domaines de la philosophie et que les philosophes ne se penchaient pas sur les sujets relevant de ce champ, affirmer que le retour aux droits de l'Homme a également permis de revitaliser la philosophie politique au cours du XXe siècle ; 3) Souligner que cette revitalisation a été renforcée par des études portant sur le concept du politique ; 4) Soutenir la pensée de Lefort et Rancière selon laquelle les droits de l'Homme ne peuvent être féconds, dynamiques et authentiques que lorsqu'ils sont réalisés dans le domaine du politique, au-delà des sphères de la politique, du droit et de la morale. Au début des années 1980, il apparaît clairement que les philosophes et les universitaires, ainsi que les intellectuels en général, se tournent à nouveau, après une longue interruption, vers les droits de l'Homme avec un grand intérêt sur le plan politique et philosophique. Les débats relatifs aux droits de l'Homme menés au cours de ces années ont également conduit à la réémergence et à la réflexion sur des sujets tels que la démocratie, la citoyenneté, l'autonomie ou encore l'égalité, qui relèvent directement de la philosophie politique contemporaine. Il existe en réalité une grande pluralité d'approches du sujet, et tant de divergences d'interprétations. En vue de les examiner, la présente étude a été organisée en trois parties. La partie consacrée à l' « histoire et le développement philosophique associé » de la pensée des droits de l'Homme correspond à la « Première partie : Développement philosophique et historique de la pensée des droits de l'Homme ». Dans les deuxième et troisième parties, nous soutenons qu'après les années 1980, en particulier dans la philosophie politique française, le concept du politique de Lefort ainsi que le concept de la politique de Rancière ont occupé une place centrale dans la pensée des droits de l'Homme. Pour ces raisons, les deux autres parties principales de la présente thèse sont définies comme suit : « Deuxième partie : la relation entre le politique et les droits de l'Homme dans la pensée de Claude Lefort » et « Troisième partie : Jacques Rancière : les droits de l'Homme et la politique comme une situation rare ». Le sujet de la première partie concerne les concepts de propriété, d'État, de droit, de justice, d'égalité et de liberté chez les philosophes dans le cadre du droit naturel en lien avec le concept des droits de l'Homme jusqu'aux années 1980, qui sont considérées comme le moment du retour aux droits de l'Homme. À cette fin, le premier chapitre de cette partie, « 1. La pensée de la loi naturelle de la Grèce antique aux Déclarations du XVIIIe siècle » que nous avons divisé en quatre sections, comporte une analyse de la philosophie grecque antique à travers les pensées de Platon, des sophistes et d'Aristote, celle des stoïciens avec Zénon et Cicéron, puis la pensée médiévale d'Augustin et de Thomas d'Aquin, celle des théoriciens de la loi naturelle avec Hugo Grotius et Samuel von Pufendorf, mais également celle des contractualistes avec Thomas Hobbes, John Locke et Jean-Jacques Rousseau, et enfin, la Déclaration d'indépendance des États-Unis (1776) et la Déclaration française des Droits de l'Homme et du Citoyen (1789) proclamées au XVIIIe siècle. Dans le sous-chapitre « 1.1. L'opposition entre Nomos (νόμος) et Physis (φύσις) dans la philosophie grecque antique : Platon, les sophistes et Aristote », il est démontré que l'affinité terminologique entre dikē (justice/δίκη), dikaion (droit/δίκαιον) et dikaiosynē (notion de justice/δικαιοσύνη) trouve son origine chez Platon et persiste chez Aristote, et même chez Rawls. Par ailleurs, les Sophistes ont contribué à la constitution de la tradition classique de la loi naturelle de par leur approche du nomos et de la physis. Dans le sous-chapitre suivant « 1.2. Le stoïcisme : le cosmopolitisme antique », ce dernier est analysé au regard de la conception du penseur stoïcien antique Zénon d'une loi commune dérivée des principes de la raison (nomos koinos/νόμος κοινός) et de la parabole du kosmopolites (κοσμοπολίτης) de Diogène. Cicéron a rapidement fait du concept théorique de « citoyenneté mondiale » une motivation politique. Dans la pensée grecque antique comme dans la pensée stoïcienne, le concept de Droit (Ius) précède celui de droit et la distinction entre ces deux notions n'a pas encore été établie. Le sous-chapitre « 1.3. La relation entre la loi naturelle et la loi de nature au Moyen-Âge » fait état de l'emploi de l'idée de Ius (Droit) dans son acception de commandement de Dieu et de lois divines, de la dimension révolutionnaire des droits dans la pensée chrétienne par la reconnaissance de tous les êtres humains comme étant l'image de Dieu (imago Dei), et par conséquent la reconnaissance de tous les êtres humains comme étant à la fois égaux et singuliers. Cependant, le fait que cette égalité relève d'une égalité religieuse plutôt qu'une égalité politique se reflète dans les enseignements d'Augustin et de Thomas d'Aquin, qui ont structuré l'idéologie officielle de l'Église sur des sujets tels que la trinité chrétienne, le libre arbitre, le droit naturel ou encore le droit divin. La section « 1. 4. Les théoriciens de la loi naturelle » expose le fait qu'au XVIe siècle, en raison de l'évolution des conceptions de la nature, le Droit s'est progressivement dissocié de la religion et la politique de la théologie, et que cette distinction dans ces domaines fondamentaux a également affecté d'autres disciplines. Lorsque des chaires de loi naturelle ont été initialement créées dans les universités, la loi naturelle a été réexaminée et une dissociation a été établie entre le droit classique et le droit moderne. « 1.4.1. L'opinion de Grotius sur les droits individuels » expose la manière dont Hugo Grotius définit la source de la loi naturelle comme indépendante de l'existence de Dieu, faisant de lui le fondateur de la loi naturelle moderne. Le prolongement par Samuel Von Pufendorf de la conception laïque et rationaliste de la loi naturelle de Grotius est développé dans le sous-chapitre suivant, « 1.4.2. Pufendorf : la distinction entre le droit naturel et le droit positif ». Les travaux des deux théoriciens de la loi naturelle, et notamment le concept de socialisation, constituent les fondements de la pensée des théoriciens du contrat social et des Déclarations du XVIIIe siècle. Dans « 1.5. Le concept du droit naturel des théoriciens du contrat social », il est exposé que Thomas Hobbes, John Locke et Jean-Jacques Rousseau, qui se sont réunis sous la dénomination de contractualistes dans la période intermédiaire précédant le siècle des Lumières, ont soutenu que le pouvoir et son origine devaient résider dans la raison humaine, et non dans l'ordre et les commandements divins. « 1.5.1 La loi de nature et la souveraineté chez Hobbes » approfondit les réflexions de Hobbes qui opère une distinction précise entre le droit naturel et la loi de nature et considère que le droit naturel consiste pour les individus à se défendre en employant tous les moyens pour préserver leur liberté. Selon lui, la fondation de l'État s'explique par le désir de l'Homme de protéger sa propre existence, et lorsque la transition vers l'état civil est réalisée, l'Homme renonce à tous ses droits et la loi y devient déterminante. Dans « 1.5.2. Les origines de la pensée des droits de l'Homme chez Locke », il est expliqué que Locke souligne que la propriété est un droit dans la transition vers l'état civil, tout en définissant le droit à la propriété dans un sens large, c'est-à-dire la propriété comme la vie, la liberté et les possessions de l'Homme. Locke, avec son idée de la poursuite du bonheur, a eu une influence sur la Déclaration américaine, tandis que sa mention du droit de résistance a inspiré la Déclaration française. Les critiques de Rousseau à l'égard des représentations de l'état de nature de Grotius, Pufendorf, Hobbes et Locke sont analysées dans « 1.5.3. Rousseau : la notion de volonté générale ». Si Rousseau reconnaît que l'être humain est animé par le désir de sociabilité, il explique le désir de perfectibilité, auquel il accorde une importance prioritaire, par l'état civil et la volonté générale. Le début de la section est consacré à l'analyse du processus historique de distinction entre la loi naturelle et le droit naturel. Cet intérêt s'établit dans les dichotomies nomos–physis et état de nature–état civil au regard de la loi naturelle et du droit positif, ainsi que dans les concepts de loi, de justice, de propriété, de législation et d'égalité en lien avec le concept de droit avec l'apport des contractualistes Quand bien même le concept d'égalité ne se caractérise pas par une applicabilité proprement universelle, la possibilité de le formuler sans réserve dans la sphère intellectuelle, notamment chez Locke et Rousseau, constitue le facteur prédominant qui a exercé une influence directe sur les Déclarations. Au XVIIIe siècle, après la proclamation de la Déclaration américaine de 1776 et de la Déclaration française de 1789 ainsi que l'inclusion de la notion de « droits de l'Homme » dans ces Déclarations, celle-ci est explicitement employée dans les textes philosophiques et a remplacé les termes « droits individuels », « droits naturels » et « droits innés », si bien que les Déclarations ont fait l'objet de nombreux débats. Le deuxième chapitre intitulé « Approches des droits de l'Homme des Déclarations du XVIIIe siècle à la Déclaration des Nations Unies (1948) » développe l'introduction de la notion de liberté à la pensée des droits par Emmanuel Kant, G.W. Friedrich Hegel, Karl Marx et, dans une moindre mesure, Edmund Burke, ainsi que la classification des droits de l'Homme. « 2.1. Burke : le citoyen en tant que sujet des droits de l'Homme » détaille les critiques de la Révolution française de Burke et sa définition des droits de l'Homme en tant que droits métaphysiques ou faux droits. Celui-ci soutient que les véritables droits des humains correspondent aux droits de citoyenneté et élabore à ce titre une dichotomie entre les êtres humains et les citoyens en termes de droits. Dans « 2.2. Kant : le droit et la liberté », le lien entre les lois morales, juridiques et éthiques est analysé en relation avec les lois de liberté et les droits. Sa contribution à la pensée cosmopolite moderne y est également abordée. Deux aspects sont mentionnés dans « 2.3. Hegel et l'idée du droit », à savoir l'émergence des droits de l'Homme comme un sujet de prédilection au XXe siècle et le retour à la pensée de Hegel. Sont analysées la manière dont Hegel distingue l'idée de droit du droit abstrait et la loi naturelle, mais également sa conception de la liberté et ses critiques de la Révolution française. Les observations de Marx à l'égard de la Révolution française et ses positions sur les droits de l'Homme sont évaluées sous trois angles dans « 2.4. La distinction de Marx entre l'homme et le citoyen » : la distinction qu'il établit entre les droits de l'Homme et les droits de citoyenneté, son échec à saisir le moment du politique, ainsi que la détermination de ses positions sur le concept de propriété, qui occupe une place prépondérante dans les études sur la loi naturelle, avec celles de Pierre-Joseph Proudhon. Enfın, le sous-chapitre « 2.5. Les classifications des droits de l'Homme » aborde les droits de l'Homme désormais proclamés et les débats associés sous d'autres dimensions, à savoir l'aspect historique (« 2.5.2. La classification historique »), philosophique (« 2.5.4. Classification des droits en ”droits-libertés“ et ”droits-créances“ »), politique (« 2.5.1. La classification classique basée sur la relation individu-État ») et chronologique « 2.5.3. Le classement en trois générations ». La plupart des publications universitaires sur l'histoire et le développement philosophique des droits de l'Homme analysent de manière séquentielle ces derniers en trois étapes. Les deux premiers, tels que nous les avons divisés, correspondent aux réflexions des philosophes sur le concept de droits dans le cadre de la compréhension de la loi naturelle jusqu'aux Déclarations du XVIIIe siècle, puis sur le concept de « droits de l'Homme », qui a été déclaré et défini à partir de ce siècle jusqu'à la Déclaration des Nations Unies de 1948. La troisième étape comprend les considérations contemporaines sur les droits de l'Homme, depuis les réflexions qui ont suivi la Déclaration des Nations Unies de 1948 jusqu'à nos jours. Les années 1980 témoignent d'un retour marqué aux droits de l'Homme dans les travaux de philosophie politique, de sciences politiques et d'autres sciences sociales. Par conséquent, cette période a été divisée en deux temps : « 3. Le développement de la pensée des droits de l'Homme depuis la Déclaration des Nations Unies jusqu'en 1980 » et « 4. Le retour des droits de l'Homme en réponse à la crise de la philosophie politique dans les années 1980 ». Cette distinction est également liée aux deux premiers objectifs de la présente thèse, à savoir la rupture dans les études portant sur la loi naturelle à partir de Hegel après la proclamation des Déclarations, ainsi que le développement des sciences sociales et leur usage des concepts de la philosophie politique et la disparition de la philosophie politique parmi les autres domaines de la philosophie. Au cours de cette période, les politologues, les théoriciens et les sociologues ont apporté des contributions positives et concrètes aux droits de l'Homme, qui ne constituaient pas un sujet d'étude légitime aux yeux des philosophes. Les deux penseurs qui ont inversé la tendance dans le domaine de la philosophie au cours de cette période intermédiaire sont Hannah Arendt et Leo Strauss. Dans « 3.1. La définition d'Arendt des droits de l'Homme : ”Le droit d'avoir des droits“ », sont développées les positions d'Arendt qui, contrairement à ses contemporains, évalue le phénomène du totalitarisme dans sa singularité et dans son rapport à la loi. Le concept d'Arendt du « droit d'avoir des droits » a particulièrement influencé le cosmopolitisme moderne. Dans « 3.2. La position de Strauss sur le droit naturel et son analyse de la crise de la philosophie politique », la confrontation de Strauss au positivisme et l'historicisme, qui sont à l'origine du manque de normativité de la philosophie politique de son époque, est évaluée avec le retour aux classiques dans le contexte de la crise de la philosophie, de l'histoire et de la science ainsi qu'avec la notion de politeia. Le chapitre « 4. Le retour des droits de l'Homme en réponse à la crise de la philosophie politique dans les années 1980 » développe la manière dont les événements politiques qui se sont déroulés dans le monde au cours des années 1980 ont créé un terrain propice aux réflexions sur le concept des droits de l'Homme. Les aspects tels que la validité des explications rationalistes dans les sciences sociales, en particulier dans les sciences politiques, qui a conduit au déclin de la philosophie politique, ainsi que la généralisation du principe de la distinction faits/valeurs, sont évalués dans « 4.1. La crise de la philosophie politique et l'essor des sciences sociales ». Au terme de ce processus, comme le souligne Marcel Gauchet, un retour aux fondements juridiques a eu lieu afin de s'affranchir de la conception exclusive que la science et l'histoire avaient imposée à la société. La Théorie de la justice de John Rawls publiée en 1971 marque le retour à ces fondements avec la revendication d'une justification philosophique. Ce moment, que Rawls incarne, est analysé dans « 4.2. La pensée du droit politique comme réponse à la crise de la philosophie politique : Rawls ». Les critiques que nous avons formulées au sujet de l'ouvrage de Rawls, qui a comblé le déficit persistant de normativisme en philosophie politique et l'a consacré comme un éminent philosophe des systèmes, portent sur le fait qu'il n'a pas établi l'autonomie du politique, ni traité de la problématique du régime, et a évalué les droits de l'Homme selon une norme minimale. Les penseurs français, qui sont considérés comme occupant une position unique dans les travaux et les approches dans le domaine des droits de l'Homme et qui expriment une position indépendante des conceptions de Rawls, sont évoqués dans « 4.3. Le retour aux droits de l'Homme en tant que sujet de philosophie politique dans la pensée française ». Le sous-chapitre « 4.3.1. Les influences du structuralisme et du marxisme sur la philosophie politique française » révèle la manière dont la pensée de gauche française, soumise au structuralisme et au marxisme, a rejeté le champ et la nature réelle des droits de l'Homme, et comment ce rejet s'est confronté aux événements politiques. Les deux phases du retour aux droits de l'Homme dans la pensée française sont évoquées dans « 4.3.2. Les deux phases théoriques et pratiques du retour aux droits de l'Homme dans la pensée française ». La mise à l'ordre du jour par la pensée française du totalitarisme en relation avec les événements vécus, ainsi que sa position à l'égard de la démocratie et des droits de l'Homme, sont analysées dans « 4.3.3. Les approches du lien entre la démocratie et les droits de l'Homme dans la pensée française ». Le sous-chapitre « 4.3.3.1. Les approches de la démocratie » présente les approches de la démocratie, en particulier les réflexions relatives à la Révolution française. La dernière section de la première partie « 4.3.3.2. Les deux approches de la politique des droits de l'Homme : le cosmopolitisme moderne et le politique » met en évidence le caractère constant, cohérent et incomplet des discours sur les droits de l'Homme en raison de leur dimension abstraite et de la diversité de ses acteurs. De nos jours, les débats modernes sur les droits de l'Homme ne se limitent pas à des considérations purement philosophiques sur les fondements et la teneur des droits, mais portent davantage sur le sens et les possibilités d'une politique ou d'une loi fondée sur les droits, sans pour autant renoncer à la dimension philosophique. Bien qu'il existe de nombreuses approches, celles qui évoquent les possibilités qu'une politique des droits de l'Homme est susceptible apporter à la démocratisation revêtent une importance toute particulière. Deux démarches représentent cette perspective : la structuration de la politique des droits de l'Homme à partir d'une conception des droits orientée vers le cosmopolitisme, et le caractère agonistique et procédural des droits qui en font un terrain de lutte politique dynamique. Lefort et Rancière, dont les approches sont discutées dans les deuxième et troisième parties, sont les représentants majeurs de la seconde approche. La deuxième partie intitulée « La relation entre le politique et les droits de l'Homme dans la pensée de Claude Lefort » est consacrée aux travaux de la deuxième période de Lefort dans lesquels il situe le concept du politique au centre des réflexions sur le totalitarisme, la démocratie et les droits de l'Homme. Le chapitre « 1. Les compréhensions du politique » comprend deux sections, dans la mesure où Lefort évalue les conceptions des philosophes du politique dans son analyse de l'histoire de la philosophie politique, des classiques aux modernes. Ce chapitre expose les critiques de Lefort à l'égard des sciences sociales, du marxisme et des Nouveaux Philosophes, qu'il considère comme incapables de fournir une explication du totalitarisme en raison du fait qu'ils négligent la distinction conceptuelle entre le politique et la politique. « 1.1. L'approche des sciences sociales » examine l'accent mis par Lefort sur la conception par les sciences sociales de la politique comme un sous-domaine au même titre que le droit, l'économie ou encore l'esthétique pour en faire le sujet d'une science. Il examine également les conséquences de l'objectivation de la politique uniquement comme un champ d'institutions et d'activités. Dans la première section du sous-chapitre « 1.2. La dimension symbolique du politique », se trouve le paragraphe « 1.2.1. Merleau-Ponty et l'institution du social ». Celui-ci révèle que, bien que Lefort ait été influencé par la pensée de son professeur Maurice Merleau-Ponty sur la première division du social, qui a orienté sa lecture de Marx, il lui reprochait de ne pas avoir su dissocier la sphère du politique de l'organisation sociale. La seconde phase « 1.2.2. Marx et Marxisme : l'institution symbolique de la politique » présente la critique de Lefort de la conception de Marx de la politique comme superstructure, en tant que reflet direct de l'économie, ainsi que son aspiration à une société sans classes, en dépit du fait que Marx ait eu l'intuition de la division. « 1.3. L'approche morale du politique : Les Nouveaux Philosophes » examine la critique de Lefort à l'égard des Nouveaux Philosophes qui préconisent un éloignement de la politique au profit des approches morales, alors même que ces derniers ont contribué à l'établissement d'un consensus antitotalitaire. La seconde unité « 1.4. Les pensées du politique » expose les analyses de Lefort des trois philosophes dont l'apport historique au concept du politique est indéniable, à savoir Machiavel, Strauss et Arendt. Lefort souligne que Machiavel conçoit la division fondamentale sous la notion du conflit entre les gouvernants et les gouvernés, comme détaillé dans « 1.4.1. La caractéristique constitutive du politique chez Machiavel ». « 1.4.2. Strauss et le concept de politeia » traite de la problématique de Lefort relative à la manière dont la division des objectifs du politique vers l'organisation du social s'opère dans les régimes, en association avec le concept de politeia de Strauss. Dans « 1.4.3. Le cas du Totalitarisme avec et contre Arendt », il est fait état de l'affirmation de Lefort selon laquelle Arendt et lui ont collaboré à un stade très précoce dans leur démarche de compréhension du totalitarisme et l'appréhension de celle-ci en tant que régime. Il reproche néanmoins à Arendt de ne pas inclure la dimension de la démocratie dans sa pensée en raison de la distinction rigide qu'elle établit entre le politique et le social. Le deuxième chapitre « 2. Démocratie moderne et totalitarisme » est consacré à l'analyse de Lefort de la démocratie et du totalitarisme, ce dernier étant défini comme une contrerévolution face à l'incertitude de la démocratie. Pour cette raison, cette section est divisée en deux sous-chapitres : « 2.1. Les caractéristiques de la démocratie moderne » et « 2.2. Le totalitarisme en tant que régime ». L'évaluation de Lefort des notions de conflit de Machiavel et de division de Merlau-Ponty et Strauss est développée dans « 2.1.1. La division et la dissolution des repères de la certitude ». Tout en présentant ces concepts comme une caractéristique de la démocratie, il reprend également de Tocqueville l'idée de la dissolution des repères de la certitude, c'est-à-dire la séparation du pouvoir, de la loi et du savoir, et la présente comme une autre spécificité de la démocratie. Dans « 2.1.2. La dimension symbolique du pouvoir comme ”lieu vide“ » sont mis en évidence les conséquences du fait que les démocraties n'éliminent pas les conflits et gouvernent selon le principe que leur pouvoir émane du peuple, mais également que ce même pouvoir n'appartient à personne. Lefort souligne que le maintien du pouvoir à une portée symbolique dans les démocraties témoigne du fait que le lieu du pouvoir reste constamment vide. Quant au totalitarisme, il constitue une attaque contre l'incertitude du lieu vide du pouvoir en démocratie. « 2.2. Le totalitarisme en tant que régime » présente la position de Lefort qui considère que le totalitarisme ne peut être expliqué par des déclinaisons classiques telles qu'un événement passé, une idéologie, la tyrannie, ou encore le despotisme. Il identifie le totalitarisme comme un régime dans lequel la division sociale et la division entre l'État et la société sont rejetées, où le conflit est neutralisé et où le pouvoir, la loi et le savoir (repères de la certitude) se confondent, comme analysé dans « 2.2.1. Le rejet de la division ». Dans « 2.2.2. Le conflit artificiel et la division externe : l'”Autre“ et le ”peuple-Un" » sont développées les positions de Lefort qui, en réponse à l'assertion selon laquelle une division de type primitif prévaudrait dans le totalitarisme, soutient que les sociétés primitives présentent de division interne, mais que le totalitarisme a une division artificielle pour établir une unité. La division artificielle correspond à la nécessité de faire appel à un Autre pour assurer l'unité du totalitarisme, où l'ensemble des éléments – le parti, son chef, l'organisation, etc. – est transformé en un corps politique en tant que « peuple-Un ». Le dernier chapitre « 3. Les droits de l'Homme en tant que principe générateur de la démocratie » présente une analyse des conceptions de Lefort qui distingue la démocratie de ses déclinaisons antérieures en abordant le conflit, la division et la dissolution des repères de la certitude comme caractéristiques de celleci. Il fait toutefois remarquer que ces spécificités des démocraties présentent aussi le défaut de faire l'objet d'attaques totalitaires. Il s'interroge sur les moyens dont dispose la démocratie pour contrer les dérives totalitaires et affirme que la réponse réside dans les droits. Il est ici mis en évidence que pour Lefort, les luttes pour les droits de l'Homme sont les principes générateurs de la société démocratique, et que dans l'ordre le plus strict, la simple invocation de ces droits constitue l'élément le plus puissant permettant de repousser les limites. La troisième partie « Jacques Rancière : les droits de l'Homme et la politique comme une situation rare » est consacrée aux réflexions tardives de Jacques Rancière, qui mène des recherches sur la philosophie politique et aborde le débat sur les droits de l'Homme selon une approche fondée sur l'opposition entre philosophie et politique. Rancière, comme Lefort, recourt au concept de politique au vu des crises de la philosophie politique dans la pensée française après les années 1980. Dans le chapitre « 1. L'interprétation des crises de la philosophie politique dans la pensée française », la « 1.1. Première Crise » concerne les débats autour du « Retrait de la politique », Rancière ayant entretenu un dialogue silencieux avec Lefort au Centre de Recherches Philosophiques sur le Politique, où ces échanges ont été organisés. La « 1.2. Deuxième Crise » est relative à la diffusion des pensées de Rawls et du néolibéralisme, et donc de la justice distributive. Ces deux crises ont conduit à l'émergence de deux tensions dans la pensée de Rancière sur la philosophie politique. Le deuxième chapitre « 2. Les Tensions de la philosophie politique » vise à montrer que Rancière, comme Lefort, dans sa lecture de l'histoire de la philosophie, étudie les manières dont les philosophies des penseurs répriment la politique. Dans le sous-chapitre « 2.1. Première tension : La philosophie politique réprimant la politique », sont analysées les réflexions de Rancière sur les manières dont la philosophie a réprimé la politique, de la Grèce antique à nos jours. La division par Rancière de ces trois formes de répression est exprimée dans la section « 2.1.1. Les Trois Formes de la Philosophie Politique : l'archi-politique, la para-politique et la méta-politique ». Les formes de répression qui apparaissent de nos jours sont notamment en rapport avec la définition établie par Rancière de la première crise. Il souligne les raisons pour lesquelles il ne se considère pas comme un philosophe politique, et notamment la nécessité d'une approche multidisciplinaire du concept de mésentente, comme détaillé dans « 2.1.2. La critique des philosophes politiques ». Cette section se réfère à la deuxième crise, et propose une analyse de la dimension pratique de la tension théorique exprimée par Rancière entre la philosophie et la politique à travers une réflexion sur la tension entre la police et la politique. « 2.2. Deuxième tension : Entre la politique et la police » développe les positions de Rancière qui considère que les trois formes de la philosophie politique correspondent également aux trois formes de la police. L'organisation de la société à laquelle il fait référence à travers le concept de police est présentée dans « 2.2.1. Définition de la police », à savoir la répartition des différentes entités qui composent l'ensemble de la société, ainsi que la division des rôles et des occupations dans celle-ci. « 2.2.2. Le partage du sensible » est consacrée à l'importance, dans l'ordre policier de Rancière, de la distribution du rôle ou même du non-rôle de qui doit être visible et audible. En outre, il soutient que la notion de qui ne compte pas ou est sans part constitue l'essence de la police. Dans « 2.2.3. La logique de l'arkhè » est présentée sa position selon laquelle la fonction principale de la politique consiste à perturber l'arkhè de la police. En effet, il convient de considérer l'arkhè avec laquelle les ordres de la police sont établis ainsi que l'idée que la démocratie relève d'un régime d'an-arkhè. « 2.2.4. Définition de la Politique » propose un approfondissement de l'approche de Rancière qui analyse en premier lieu la logique de la police, puis ce que la politique n'est pas, afin d'appréhender le glissement de sens entre police et politique ; la méthode qu'il développe consiste à rechercher préalablement ce qu'un concept n'est pas. Selon lui, la politique se définit comme la rencontre de deux processus hétérogènes, à savoir le processus de police et celui d'égalité. La conception de Rancière de l'égalité active par opposition à la justice distributive et l'égalité passive est développée dans « 2.2.5. Le processus de la politique : l'égalité ». L'idée d'égalité de Rancière se réalise par la division hiérarchique de la police dans le demos, ou, pour reprendre les termes de Rancière, par le conflit entre les ayant-part et les sans-part. La similarité entre le célèbre concept de mésentente (dissensus) de Rancière et celle du conflit est abordée dans « 2.3. Le résultat de tensions : La Mésentente (Dissensus) ». Le chapitre « 3. Le Politique comme la rencontre de deux Processus Hétérogènes » est consacré à l'analyse de Rancière du concept du politique à travers la police et la politique. En effet, il définit la politique comme la rencontre des processus hétérogènes de la police et de l'égalité. À ce stade, Rancière augmente les paires de concepts, assimilant les affaires gouvernementales à la police, et l'égalité à la politique. Il ajoute même le concept d'émancipation à la dernière paire. La rencontre de ces deux niveaux correspond à l'émergence du politique. Tout comme la police et la politique possèdent leurs propres concepts, le concept de la politique est le traitement d'un tort, comme détaillé dans « 3.1. Le traitement d'un tort ». Selon Rancière, le conflit ou l'émergence de sujets entre ceux qui possèdent une part et les sans-parts permet la réalisation du politique. « 3.2. L'activité de Subjectivation » comporte une description des trois formes du processus de subjectivation. Le schéma conceptuel de Rancière prend forme à partir du chapitre « 4. Oligarchie et démocratie : les définitions et les différences ». Rancière reconnaît l'importance d'un gouvernement démocratique en vue de la réalisation de la politique. Toutefois, dans « 4.1. Le scandale de la démocratie », est analysée la manière dont il illustre le fait qu'il ne partage pas une compréhension classique de la démocratie à travers le recours à l'idée de l'archè. La police et les oligarchies correspondent à la version opposée de l'égalité que Rancière établit entre la politique et la démocratie. « 4.2. Les Caractéristiques démocratiques de l'oligarchie » expose en quoi chaque régime présentant une organisation hiérarchique policière décrite par Rancière comporte des aspects oligarchiques. Enfin, le chapitre « 5. Changement de sujet des droits de l'Homme : du citoyen à la victime » présente ses critiques à l'égard de la notion de « droit d'avoir des droits » d'Arendt, qu'il considère comme une approche tautologique. Il relève également que de nos jours, les droits de l'Homme se sont éloignés de la dichotomie classique entre droits de l'Homme et droits de la citoyenneté pour évoluer dans une toute autre direction, à savoir celle de l'humanitarisme. En conclusion de la présente étude est soulignée l'importance de la tentative de Lefort visant à justifier le débat qu'il a initié en identifiant le moment du retour aux droits de l'Homme avec l'équation qu'il qualifie de dissolution des repères de la certitude, en précisant avoir déterminé en particulier le politique, la division de la société, le conflit ainsi que la singularité de la démocratie. Si Rancière tend à fonder ses travaux sur le concept de la politique, il convient de souligner l'importance de sa position dans la pensée du politique. Il qualifie de police tout ordre social hiérarchisé et souligne la logique de l'archè de la police. À l'instar du concept de conflit de Lefort, le concept de mésentente (dissensus) révèle le lien entre les concepts de politique, de police et du politique. Rancière a également apporté de nouvelles perspectives au débat sur les droits de l'Homme en proposant une nouvelle approche des pratiques humanitaires contemporaines que Lefort n'a jamais abordées. À la suite de ces réflexions, la présente thèse s'achève par les conclusions établies sur les acquis des droits de l'Homme dès lors que ceux-ci sont extraits du champ traditionnel de la politique, où ils demeurent historiquement réduits à un débat abstrait, intellectuel et dépourvu de portée pratique, pour intégrer le champ du politique, qui est porté à l'ordre du jour d'une manière fondamentalement inédite.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    660472

    Türkiye'de su hakkı

    The right to water in Turkey

    YILDIZ AKEL ÜNAL

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    HukukGalatasaray Üniversitesi

    Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ERDOĞAN BÜLBÜL

  2. Tez No

    818236

    Ronald Dworkin'in eşitlikçi liberalizminde Anayasal Demokrasi teorisi

    The theory of Constitutional Democracy in Ronald Dworkin's egalitarian liberalism

    ERTUĞRUL KAAN YILDIRIM

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    HukukGalatasaray Üniversitesi

    Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ZEYNEP ÖZLEM ÜSKÜL ENGİN

  3. Tez No

    92379

    Avrupa insan hakları sisteminde ve Türk Hukukunda eğitim hakkı ve özgürlüğü

    Right and freedom of education in the European system of human rights and in Turkish Law

    NURİ YAŞAR

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    1999

    Hukukİstanbul Üniversitesi

    Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İLHAN ÖZAY

  4. Tez No

    711980

    Uluslararası boyutuyla vergi incelemeleri

    Tax examinations with international aspects

    CANSU DAĞ BEREKET

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    HukukGalatasaray Üniversitesi

    Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HAKAN ÜZELTÜRK

  5. Tez No

    773596

    Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarının uygulanması: Türkiye örneği

    Implementation of judgments of the European Court of Human Rights: The Turkish example

    MUAMMER ÖZ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    HukukGalatasaray Üniversitesi

    Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AKİF EMRE ÖKTEM

Geri Dön