Geri Dön

Kentsel alanlardaki fiziksel ve sosyoekonomik belirleyicilerin çocuk sağlığına etkilerinin CBS ile araştırılması

Investigating the effects of physical and socio-economic determinants on children health through GIS

PDF İndir

  1. Tez No: 643117
  2. Yazar: ASLI KAHRAMAN
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. AHMET ÖZGÜR DOĞRU
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Coğrafya, Jeodezi ve Fotogrametri, Şehircilik ve Bölge Planlama, Geography, Geodesy and Photogrammetry, Urban and Regional Planning
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2020
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Bilişim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Bilişim Uygulamaları Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Coğrafi Bilgi Teknolojileri Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 229

Özet

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)'nün“sadece hastalık veya engelliliğin olmaması değil, fiziksel, ruhsal ve sosyal yönden tam bir iyilik halidir”şeklindeki sağlık tanımı şüphesiz sağlığın en holistik ve ideal tanımıdır. Antik medeniyetlerden beri toplumlar bireysel sağlık ve halk sağlığını korumaya ilişkin yöntemler geliştirirken coğrafyayı ve en etkili aracı haritacılığı kullanmıştır. Sağlık coğrafyası bir veya daha fazla disiplinin bakış açısından, birden fazla ölçekte ve zamanda coğrafyanın temel sorularını ele alır:“Nerede? ve Neden orada? Tıbbi coğrafyanın Hipokrat'a değin uzanan ”hastalık ekolojisi“ geleneği; 1960'larda bir kısım coğrafyacı tarafından ”sağlık hizmetlerinin sunumunun coğrafyası“ geleneği olarak ayrılmış; 1980'lerin sonundan itibaren bu iki grup birleşerek kamu politikaları ve toplum yapısı gibi sağlığın daha çok sosyal yönüne vurgu yapan ”sağlık coğrafyası“ adı altında üçünü bir gelenek oluşturmuştur. Sağlık coğrafyasında ekolojik yaklaşımlar insanları biyolojik bir varlık olduğuna odaklanır ve birbirine bağımlı ekolojik sistemlerin bir parçası olduğunu düşünür. Hastalık paternini anlamak için fiziksel ve sosyal çevrenin de analiz edilmesi gerektiğini savunur. Sosyal yaklaşımlar, sağlık ve refahın ekonomik ve politik sistemler, kültürel normlar, kimlik, algı, sosyal statü gibi faktörlerden nasıl etkilendiğiyle ilgilenir. İnsan ekolojisi üçgeninin bileşenleri habitat (yaşam ortamı), nüfus (popülasyon) ve davranıştır. Habitat; insanların yaşadığı ortamdır. Evler, işyerleri, yerleşim modelleri, doğal olarak oluşan biyotik ve fiziksel olaylar, sağlık hizmetleri, ulaşım sistemleri, okullar ve devlet bu geniş çerçeveli tanım içindedir. Popülasyon; hastalıklara potansiyel ev sahipliliği yapan ve biyolojik bir organizma olan insanla ilgilidir. Nüfusun genetik duyarlılığına veya direncine, beslenme durumuna, immünolojik durum ve fizyolojik durumuna bağlı olarak her türlü saldırıya karşı baş etme beceresidir. Yaş, cinsiyet, genetik ve diğer nüfus bileşenlerinin etkilerini içerir. Davranış; kültürün gözlenebilir yönüdür. Kültürel ilkeler, ekonomik kısıtlar, sosyal normlar ve bireysel psikolojiden kaynaklanmaktadır. Hareketlilik, roller, kültürel alışkanlıklar ve teknolojik müdahaleleri içerir. Halk sağlığı, sağlık coğrafyasının mekansal olmayan akraba disiplidir. Halk sağlığı, tüm insanların DSÖ'nün holistik ve ideal tanımındaki sağlığa kavuşabilmeleri için çalışmaktadır. Halk sağlığında, bulaşıcı hastalıkları önlemek için çevre temizliği ve sanitasyon dönemi; kronik hastalıklardan korumak için sağlıksız yaşam tarzlarını değiştirme dönemi; sağlık hizmeti eşitliğini, kalitesini ve erişebilirliğini sağlamak için ”herkes için sağlık“ sloganıyla sağlığın teşviki ve geliştirilmesi dönemi olmak üzere üç dönem geçirmiştir. Sağlığın belirleyicileri kavramsal olarak yapısal belirleyiciler ve ara belirleyiciler olarak iki ana gruba ayrılmaktadır. Sosyoekonomik ve politik bağlam, yapısal göstergeler (gelir, eğitim, meslek, sosyal sınıf, cinsiyet, ırk/etnik köken) ve yapısal göstergelerin şekillendirdiği sosyoekonomik statü (SES) ”yapısal belirleyicileri“ ya da ”sağlık eşitsizliklerinin sosyal belirleyicilerini“ şekillendirir. Maddi koşullar, davranışsal ve biyolojik koşullar ve psikososyal koşullar ”ara belirleyicileri“ ya da ”sağlığın sosyal belirleyicilerini“, sosyal belirleyiciler de sağlık sonuçlarını şekillendirir. Bireyler sosyal statülerine göre sağlığa zarar veren koşullara maruz kalma ve kırılganlıkta farklılık yaşarlar. Kötü politikalar, ekonomiler ve siyaset insanların biyolojik olarak mümkünkem sağlıklı olmamasının sorumlusudur. Çocukların sağlığı ve onu etkileyen faktörler hakkındaki endişeler sağlık politikalarının önemli göstergeliridir. Çocukların sağlığını ve çevresini korumak tüm modern toplumların sağlık politikalarının vazgeçilmez amacı olmalıdır. 2015 yılında 5.9 milyon olan beş yaş altı çocuk ölümlerinin % 26'sı çevreden kaynaklanmıştır. Çevre, çocukların sağlığında önemli bir faktör olmakla birlikte çocuk sağlığını iyileştirmek için de büyük bir fırsatı temsil eder. Bundan 200 yıl önce çocuklarda en fazla görülen hastalıklar zatürree, dizanteri, kolera, çiçek, tifo, boğmaca, kızamık gibi bulaşıcı hastalıklarken günümüzde pediatri birimi en fazla obezite, astım, öğrenme bozuklukları, otizm, dikkat dağınıklığı/hiperaktivite bozukluğu gibi mental bozukluklar, doğum kusurları, kanser ve yaralanmalarla mücadele etmektedir. 2015 yılında Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nda kabul edilmiş olan ”2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi“ aracılığıyla Birleşmiş Milletler üye devletleri, 2016-2030 yılları arasında sürdürülebilir bir ekonomik büyümenin desteklenmesi, barışçı ve kapsayıcı toplumların teşvik edilmesi, sosyal içerme ve çevresel korumanın sağlanmasını taahhüt etmiştir. Bu çerçevede kimseyi geride bırakmama taahhüdüyle 17 amaç ve 169 hedef belirlenmiş; amaçlara erişim düzeyini küresel düzeyde takip etmek üzere göstergeler seçilmiştir. Çocuklar Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları'nın kalbinde yer alır, çünkü bugün liderler tarafından alınan ve alınmayan politikaların ve eylemlerin mirasını devralacak olan çocuklardır. SKA'nın üç numaralı amacı olan ”Sağlıklı yaşamları sağlamak ve her yaştan insanı refahı teşvik etmek“, çocukların çevre sağlığı üzerine kuruludur ve çocuklarımızın yaşamlarına sağlıklı bir başlangıç sağlamak bizim görevimizdir. Çocuk çevresi yapılı, doğal ve sosyal çevreden oluşur. Çocukların çevre sağlığına yönelik SKA konuları eşitlik, beslenme, su, sanitasyon, hijyen, enerji, hava kirliliği, iklim değişikliği, kimyasal maruziyetler, altyapı ve yerleşimlerdir. Coğrafi Bilgi Sistemleri, ”karmaşık planlama ve yönetim sorunlarının çözülebilmesi için tasarlanan; mekandaki konumu belirlenmiş verilerin kapsanması, yönetimi, işlenmesi, analiz edilmesi, modellenmesi ve görüntülenebilmesini kapsayan donanım, yazılım ve yöntemler sistemidir“; ”dünya üzerindeki bölgeleri tarif eden, verileri saklayan ve kullanan bilgisayar sistemidir“; ”mekânsal verilere (akarsu, parsel, bi na, yol vb.) ait sözel bilgileri bünyesinde entegre bir şekilde saklayan bir sistemdir" gibi farklı şekillerde tanımlanabilir. Bu çalışma sosyo-ekolojik bir çalışma olup, İstanbul ili Bakırköy ve Esenler ilçelerinde yaşayan çocukların CBS ile ölçülen fiziksel çevresi ve sosyoekonomik çevresi, iki ilçeden alınan astım, obezite ve bazı mental hastalıklara ait hastane kayıtları bağlamında karşılaştırılmıştır. Literatürde yaşanılan konut ve komşuluk birimi gibi fiziksel çevre özelliklerinin sosyal ve çevresel eşitsizliğin kilit ölçüsü olduğu ve kötü fiziksel ve sosoyoekonomik çevrenin çevrenin çocukların sağlık ve yaşam şanslarını ciddi şekilde etkilediği ile ilgili CBS tabanlı bir dizi kanıta dayalı çalışma bulunmaktadır. Bu çalışmada da literatür çalışmalarını destekleyen sonuçlar çıkmıştır. CBS ile yapılan fiziksel çevre analizeri, temin edilen sosyoekonomik çevre verileri ve hastane kayıt sonuçlarından Bakırköy ilçesinde ikamet eden çocukların Esenler ilçesinde ikamet eden çocuklardan çok daha iyi fiziksel ve sosyoekonomik çevre koşullara sahip olduğu; astım, obezite, mental retardasyon ve diğer mental bozukluklar (hiperkinetik bozukluk dışında) ile ilgili hastaneye kayıtlarının Esenler ilçesinden anlamlı derecede daha düşük olduğu tespit edilmiştir. Bakırköy ilçesinde ikamet eden 0-14 yaş aralığındaki çocukların ‰ 0.1'i (5) obezite ile kayıt altına alınmışken; Esenler ilçesinde bu oran ‰ 2.2'dir (243). Bakırköy ilçesinde ikamet eden çocukların ‰ 0.1'i (3) zekâ geriliği ile kayıt altına alınmışken, Esenler ilçesinde bu oran ‰ 0.7'dir (76). Bakırköy ilçesinde ikamet eden çocukların ‰ 5.4'ü (183) hiperkinetik bozukluklar (dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu) ile kayıt altına alınmışken, Esenler ilçesinde bu oran ‰ 1.7'dir (190). Bakırköy ilçesinde ikamet çocukların ‰ 1.1'i (37) diğer mental bozukluklar şikâyeti ile kayıt altına alınmışken, Esenler ilçesinde bu oran ‰ 1.2'dir (134). Bakırköy ilçesinde ikamet çocukların ‰ 1'i (33) astım ile kayıt altına alınmışken Esenler ilçesinde bu oran ‰ 7.4'tür (830).

Özet (Çeviri)

The definition of the World Health Organization that“Health is a state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity”is undoubtedly the most holistic and ideal definition of health. Since ancient civilizations, societies have used geography and the most effective tool cartography while developing methods for protecting individual health and public health. Health geography addresses the basic questions of geography on multiple scales and in time from the perspective of one or more disciplines:“Where? and Why is it there? The ”disease ecology“ tradition of the medical geography extending to Hippocrates was devoted by some geographers in the 1960s as the ”geography of the delivery of healthcare services“ and since the late 1980s these two groups united under the name of ”health geography“ as a third tradition to emphasize more social aspects of health, such as public policy and social structure. Ecological approaches in health geography focus people as a biological entity and think that they are part of interdependent ecological systems. It advocates that the physical and social environment should also be analyzed to understand the pattern of the disease. Social approaches are concerned with how health and well-being are affected by factors such as economic and political systems, cultural norms, identity, perception, and social status. The components of the human ecology triangle are habitat, population and behavior. Habitat; is the environment where people live. Houses, workplaces, settlement models, naturally occurring biotic and physical events, health services, transportation systems, schools and the state are within this broad framework definition. Population; concerns the human being, a biological organism that potentially hosts diseases. It is the ability of the population to cope with any attack, depending on the sensitivity, resistance, nutritional status, immunological status and physiological state of the genetic. It includes the effects of age, gender, genetics, and other population components. Behaviour; is the observable aspect of the culture. Cultural principles stem from economic constraints, social norms and individual psychology. It includes mobility, roles, cultural habits and technological interventions. Public health is an aspatial relative discipline of the health geography. Public health works to ensure that all people achieve health in WHO's holistk and ideal definition. Public health consists of three periods: the period of environmental cleanup and sanitation to prevent infectious diseases; the period of changing unhealthy lifestyles to prevent chronic diseases, the period of health promotion with the slogan ”health for all“ to ensure health equality, quality and accessibility. The determinants of health are conceptually divided into two main groups: structural determinants and intermediate determinants. Socioeconomic and political context, structural indicators (income, education, occupation, social class, gender, race/ ethnicity) and socioeconomic status (SES) shaped by structural indicators are ”structural determinants“ or ”social determinants of health inequalities“. Material conditions, behavioral and biological conditions and psychosocial conditions shape ”intermediate determinants“ or ”social determinants of health“. Social determinants shape health outcomes. According to their social status, individuals experience differences in exposure and vulnerability to health-damaging conditions. Bad policies, economies, and politics are responsible for people not being healthy when biologically possible. Concerns about children's health and the factors affecting it are important indicators of health policies. Protecting the health and environment of children should be the indispensable purpose of the health policies of all modern societies. 26% of the under-five mortality, which was 5.9 million in 2015, was caused by the environment. The environment is an important factor in the health of children, but it also represents a great opportunity to improve child health. While the most common diseases in children 200 years ago were pneumonia, dysentery, cholera, flower, typhoid, pertussis, measles, today the major pediatric health challenges obesity, asthma, mental disorders, such as learning disabilities, autism spectrum disorders, attention- deficit/hyperactivity disorder, birth defects, cancer and injuries. Through the ”2030 Sustainable Development Agenda“ adopted at the United Nations General Assembly in 2015, the United Nations member states have committed to promoting sustainable economic growth, promoting peaceful and inclusive societies, ensuring social inclusion and environmental protection between 2016-2030. In this context, with the commitment not to leave anyone behind, indicators have been chosen to monitor the level of access to 17 main targets and 169 sub-targets determined at the global level. Children are at the heart of the Sustainable Development Goals, because it is children who will inherit the legacy of policies and actions taken, and not taken, by leaders today. The third SDG, to ”ensure healthy lives and promote well-being for all at all ages,“ has its foundation in children's environmental health, and it is incumbent on us to provide a healthy start to our children's lives. Children's environment consists of a built, natural and social environment. SDG issues for children's environmental health are equity, nutrition, water, sanitation, hygiene, energy, air pollution, climate change, chemical exposures, infrastructure and settings. Geographic Information Systems (GIS) can be defined in different ways, such as ”a system of hardware, software and methods that includes covering, managing, processing, analyzing, modeling and viewing the data of the location determined in the space designed to solve complex planning and management problems“; ”a computer system that describes the regions in the world, stores and uses data“; ”a system that stores verbal information of spatial data (river, parcel, building, road, etc.) in an integrated way". This study is a socio-ecological study, which compares the physical and socioeconomic environments of children living in Bakırköy and Esenler districts based on the case records of asthma, obesity and some mental disorders provided by the Local Health Authority in Istanbul. There are a series of evidence-based GIS studies that the physical environment characteristics such as housing and neighborhood unit in the literature are the key measure of social and environmental inequality and that the poor physical and socioeconomic environment seriously affects the health and life chances of children. In this study, there are conclusions supporting the literature studies. According to the GIS-based physical environment analysis, the socioeconomic environmental data and hospital registration results, it was found that the children residing in Bakırköy district have much better physical and socioeconomic environmental conditions than the children residing in Esenler district. Records of the hospital related to asthma, obesity, mental retardation and other mental disordes (except hyperkinetic disorder), the rates of admission to the hospital were found to be significantly lower than in Esenler district. While ‰ 0.1 (3) of children residing in Bakırköy are registered with mental retardation, this rate is ‰ 0.7 in Esenler (76). While ‰ 5.4 (183) of children residing in Bakırköy are registered with hyperkinetic disorders (attention deficit/hyperactivity disorder), this rate is ‰ 1.7 in Esenler (190). While ‰ 1.1 (37) of children residing in Bakırköy have been registered with the complaint of other mental disorders, this rate is ‰ 1.2 in Esenler (134). While ‰ 1 (33) of the children residing in Bakırköy are registered with asthma, this rate is ‰ 7.4 in Esenler (830).

Benzer Tezler

  1. Tez No

    846836

    Assessment of urbanization history of Addis Ababa city, Ethiopia

    Addıs Ababa cıty, Ethıopıa'nın kentleşme tarihinin değerlendirilmesi

    ABDURAHMAN HUSSEN YIMER

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2023

    Şehircilik ve Bölge PlanlamaMersin Üniversitesi

    Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ALİ CENAP YOLOĞLU

  2. Tez No

    228059

    Afet bölgelerinde yeniden yerleştirme ve iskan politikaları: Doğubayazıt afetzede yerleşim alanları uygulama örneği

    Relocation and resettlement policies on disaster areas: The case of Doğubayazit province and four villages

    BİNALİ TERCAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2008

    Kamu YönetimiAnkara Üniversitesi

    Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü

    PROF. DR. AYŞEGÜL MENGİ

  3. Tez No

    912493

    Yaşam kalitesini artıran bir unsur olarak kentsel açık yeşil alanlar: Gölbaşı ilçesi şehir parkı örneği

    Urban open green area as an element that improves the quality of life: The Case of Gölbaşı district city park

    GİZEM BEYHAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    CoğrafyaSüleyman Demirel Üniversitesi

    Coğrafya Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İSMAİL KERVANKIRAN

  4. Tez No

    47014

    Kırsal ve kentsel ölçekte geleneksel Trakya konutlarının incelenmesi ve çağdaş kullanımlara uyarlanması için bir yöntem araştırması

    Başlık çevirisi yok

    MÜNEVVER DAĞGÜLÜ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    1995

    MimarlıkYıldız Teknik Üniversitesi

    DOÇ. DR. FİKRET EVCİ

  5. Tez No

    600012

    Tarihi alanlardaki kentsel yenileme çalışmalarında lazer tarayıcıların yeri ve İzmir Kemeraltı örneği

    The usage of terresterial laser scanners in urban renewal studies located in historical city centers the case of İzmir Kemeralti

    TUTKU AYTÜRK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Şehircilik ve Bölge Planlamaİzmir Katip Çelebi Üniversitesi

    Kentsel Yenileme Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ÖZŞEN ÇORUMLUOĞLU

Geri Dön