Mukaddimât-ı Erbaa hâşiyelerinde kelâmî tartışmalar (Alâeddin Arabî bağlamında)
Kalam debates in the Muqaddimāt al-Arba'a hashia's (In the context of Alaeddin Arabi)
- Tez No: 643664
- Danışmanlar: PROF. DR. OSMAN KARADENİZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Alâeddin Arabî, Mukaddimât-ı Erbaa Haşiyeleri, Kelam, Hüsün-kubuh, İnsan Fiilleri, Alâeddin al-Arabî, Muqaddimāt al-Arba'a Hashia's, Qalâm, Goodness-Badness, Human Action's
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 341
Özet
Bu çalışmanın temel amacı Fatih Sultan Mehmed'in emriyle yazılmış olan Mukaddimât-ı Erbaa Hâşiyelerinde yer alan kelâmî tartışmaları araştırmaktır. Haşiyeler temelde, ahlakî yargıların kökenini, hüsün-kubuh problemiyle irtibatlandırılan insan eylemlerindeki özgürlük ve kader sorununu ele almaktadır. Bu iki esaslı sorunu tartışmaya açmak ise Tanrı, tabiat ve insan anlayışı çerçevesinde belki de tüm paradigmayı ilgilendiren başka alt başlıkların etraflıca soruşturulmasını gerekli kılmıştır. Siyasi iradenin himayesiyle üretilerek günümüze ulaşan haşiyelerin yazarları arasında akılcı bir tasavvufî yaklaşımı benimseyen Alâeddin Arabî, Mâtürîdî dizgeyi temsil eden Kestelî, çeşitli ekollere özgü duyarlılıkları öne çıkaran Hacı Hasanzâde yer almaktadır. Eleştirel bir Eş'arî perspektifi savunan Hatibzâde, hüsün-kubuh probleminde Mâtürîdî ancak Tanrı-insan ilişkisinde Eş'arî parametreleri önceleyen Samsûnî ve Anonim bir risale bulunmaktadır. Bu seçkin âlimler kendi çağlarında felsefe, kelâm, tasavvuf ve fıkıh merkezli güncel tartışmalarda aktif rol üstlenmişler, gündeme getirilen meseleler hakkında çağdaşlarıyla fikir teatisinde bulunmuşlardır. Tezin temel yöntemi; metin, kavram ve fikir analizleriyle yeni sentezlere ulaşabilmek amacıyla yatay ve dikey yoğun karşılaştırmaların yapılmasıdır. İslâm düşüncesinin ana omurgasını teşkil eden kelâm ilmi ve onun bünyesinde araştırılan ilahiyat, nübüvvet ve ahiret konuları pek çok alt birimleri barındırmaktadır. Kelâmî ve felsefî meselelerde belli ekollerin ve temsilcilerinin yaklaşımlarının belirginleştirilmesi bu haşiyelere dayalı gerçekleştirilecektir. Karşılıklı etkileşimin ürünü olarak dikkat çeken Mukaddimât-ı Erbaa üzerine ilk derinlikli eser Alâeddin Arabî tarafından kaleme alınmıştır. Bu eserin yer aldığı nüshaların derkenarlarına not edilen hamişler, hacim bakımından ayrı bir eser muamelesini hak edecek boyuttadır. Sözgelimi Kestelî ve Hatibzâde'nin yorumlarına karşı eleştiriler mevcuttur. Bu sebeple Alâeddin Arabî'nin haşiyesinin biçimsel tahkik ve içeriksel tahliline odaklanmak, diğer haşiyelerle arasındaki koordinatları belirlemek gelecek araştırmalara sağlam bir zemin hazırlamak bakımından önemlidir.
Özet (Çeviri)
The main purpose of this study is to investigate the kalâmî discussions in the Muqaddimāt al-Arba'a Hashia's, which were written by order of Sultan Fatih Mehmed. These texts address the origin of moral judgments and the question of freedom and destiny in actions linked to the problem of good and evil. Discussing these two fundamental issues, has made it necessary to thoroughly investigate perhaps all the subheadings which concern the entire paradigm that falss under the framework of the understanding of God, nature and hummanity. Among the authors of the surviving commentaries (hawâshin, sing. hâshiya) produced under the auspices of political decree are Alâeddin al-Arabî, who adots a rational Sufi approach, Kestelî who represents the Maturidi system, and Haci Hasanzâda, who emphasizes sensitivities specific to the schools. In addition, there is Hatibzâda, who advocates a critical Ashari perspective, Samsûnî who prioritizes a Maturidi appproach to moral value, but Ashari parameters in dealing with the relationship between God and human beings, and an Anonymous risale whose author has not been identified. These distinguished scholars took an active role in contemporaneous discussions centered on philosophy, kalâm, sufism and fiqh and came to an opinion with their contemporaries about the issues raised. The basic method of thesis is comparative with the aim of reaching new syntheses by the analysis of texts, concepts and ideas. Kalâm contitutes the main backbone of Islamic thought and a number of topics are found under the subjects that are investigated as part of it, such as theology, prophethood, and eschatology. In the case of theological and philosophical issues, the approaches of certain schools and representatives will be clarified in relation to these commentaries. The first detailed commentary on Muqaddimāt al-Arba'a, was written by Alâeddin al-Arabî and stands out as the product of mutual interaction. The footnates given in the manuscript copies of this work are of a quantity that deserve to be treated as a separate work. For example, there are criticisms made about the comments of Kestelî and Hatibzâda. For this reason, it is important to focus on the critical edition and contextual analysis of the text of Alâeddin al-Arabî and to determine connections to the other commentaries so as to lay the groundwork for future research.
Benzer Tezler
- Kestelî ve Hâşiye 'ale'l-Mukaddimâti'l-Erba' isimli eseri: Tahkîk ve tahlîl
Kastalī and his Hāshiyah ʿalā al-Muqaddimāt al-Arbaʿ: A critical edition and study
OĞUZ BOZOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HAYRETTİN NEBİ GÜDEKLİ
- Osmanlı Dönemi fıkıh usûlü çalışmaları: Hüsün-Kubuh zemininde oluşan Mukaddimât-ı Erbaa literatürü
Usûl al-fiqh studies during Ottoman Period: Literature of al-Muqaddimāt al-Arba'a in the context of Husn-Qubh
ŞULE GÜLDÜ
Doktora
Türkçe
2019
DinOndokuz Mayıs ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN ŞAHİN
- Mustafa b. Abdullah el-Vânî'nin insan fiillerine dair risâlesinin tahlil, tahkik ve tercümesi
Başlık çevirisi yok
ZEHRA BETÜL KÜÇÜK
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HATİCE KELPETİN ARPAGUŞ
- Kelam konularının Kur'ân merkezli tartışılması bakımından Konevî'nin Beyzâvî tefsiri hâşiyesinde kesb nazariyesi
The kasb theory in Konevi's hashiya on Beydavi's tafseer in terms of the discussing of theological subjects in Quran-centered context
BURCU DİLEK
Doktora
Türkçe
2021
DinMarmara ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULHAMİT BİRIŞIK
- 'حاشــية علــى املقــدمات األربــع يف التو ــيح حملمــد بــن عبــدهللا الصــديقيحفيد نثاري ]ت 1188ه-1774م[ دراسة املخطوط واقيقه'
Nessârî'nın torunu Muhammed b. Abdullah es-Sadîkî'nın (Ö. 1188/1774) Hâşiyetü 'Ale'lmukaddımâtı'l-Erba'ı Fı't-Tavdîh adlı eseri -araştırma ve tahkik
OMER DHUFAI ARIF
Yüksek Lisans
Arapça
2022
DinKarabük ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KHALED DERSHWİ