Dîvânu Lugâti't-Türk'te geçen giyim kuşam kültürü ile ilgili söz varlığı ve Kazakçadaki durumu üzerine bir inceleme
A resarch on clothing related vocabulary in Dîvânu Lugâti't-Türk and its position in Kazakh language
- Tez No: 643937
- Danışmanlar: PROF. DR. AYŞE MELEK ÖZYETGİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 192
Özet
Dîvânu Lugâti't-Türk Türk sözlükçlüğü için çok önemli bir yere sahiptir. Onu önemli kılan sadece bir sözlük olması değil, döneminin sözlükçülük esaslarına göre kusursuz hazırlanmasının yanı sıra, içinde dönemin coğrafyası, kültürü, Türk boyları hakkında önemli bilgileri de ihtiva etmesidir. Konumuz bazında Dîvânu Lugâti't-Türk 11. yüzyılın giyim kuşamı, kumaşlar ve bu bağlamda kültür bakımından zengin bir söz varlığına sahiptir. Çalışma kapsamında bu söz varlığı incelenmiştir. İncelenen sözlükler neticesinde, ipek, pamuk kumaş türleri; kürkler, başörtüler, başlıklar, ayakkabı ve çizmelerin çeşitli adlandırmaları tespit edilmiştir. Dîvânu Lugâti't-Türk'ün 11. yüzyıl Türkçesi eseri olmasından dolayı giyim kuşam bağlamında da Türkçe kökenli sözcükler yoğunluktadır. Bununla birlikte kumaş adlarında özellikle Çinceden, daha sonra Sanskritçe ve Yunanca kökenli sözcüklerin ödünçleme yapıldığı görülmüştür. Çalışma yapılırken tespit edilen sözcüklerin tanıklanmış en eski biçimleri verilmiş, daha sonra tarihî- karşılaştırmalı metodla -eğer varsa- , her sahadaki biçimleri, anlamları gösterilmeye çalışılmıştır. Tarihî olarak incelenen sözcüklerin son olarak bugünkü Kazakçadaki durumları, anlamca veya biçimce değişimleri ortaya konmuştur. Bu sözcüklerden bazıları Kazakçada birebir korunurken bazıları küçük anlamsal değişimlerden geçmiştir. Birçok sözcük ve fiil ise yalnızca Dîvânu Lugâti't-Türk'te tanıklanmıştır. Tüm bunlar çalışma boyunca kaynaklarla gösterilmeye çalışılmıştır. Bu yüksek lisans tezi çalışması giriş ve sonuç bölümleriyle birlikte toplamda 5 bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında tezin konusu ve amacı, tezde uygulanan yöntem hakkında bilgi verilmiştir. 1. bölümü giriş kısmı olup 2. bölümde Karahanlılar, Karahanlıca, Dîvânu Lugâti't-Türk, Kazaklar ve Kazakça hakkında bilgi verilmiştir. 3. bölümde Dîvânu Lugâti't-Türk'teki giyim-kuşam kültürü ele alınmış, daha sonra Kazakistan'daki giyim kuşamdan bahsedilmiştir. 3. bölümün son başlığında ise bu iki sahanın söz varlığındaki uyum ortaya koyulmuştur. 4. bölüm ise çalışmanın inceleme kısmını oluşturur. Burada Dîvânu Lugâti't-Türk'ten elde ettiğimiz söz varlığı sözcük ve fiiller alt başlıklara ayrılıp her biri alfabetik sıra ile tarihî-karşılaştımalı olarak incelenmiştir. Sonuç kısmı ise çalışmanın 5. bölümü olup bu başlık altında, elde edilen malzemeler neticesinde sözcüklerin bugünkü Kazakçadaki durumları ve değişimleri değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
Dîvânu Lugâti't-Türk has a very important place for Turkish and Turkish lesxicography. What makes it is important is not only a dictionary, but also it contains important informations about the culture and Turkish tribes of the period, as well as the perfect preparation according to the principle of lexicography. On the basis of our topic, Dîvânu Lugâti't-Türk has a rich vocabulary in terms of fabrics and clothing. Within the scope of the study, this vocabulary has been examined. As a result of the examined dictionaries, silk and cotton fabric types; Various names of furs, headscarves, headgear, shoes and boots have been identified. Since the DLT is a dictioary from 11. century Turkish, the words are mostly have Turkish origin. However, it was observed that in the fabric names there are loanwords especially from Chinese, and then from Persian and Arabic. While preparing the study, the oldest forms of the words determined were given with historical-comparative method, if any, were tried to be shown in each historical field, their forms and meanings. Lastly, the status of the words examined historically in Kazakh language, changes in meaning or form have been revealed. Some of these words are literally preserved in Kazakh, while other have undergone semantic changes. Many words and verbs were only witnessed in the Dîvânu Lugâti't-Türk. All these have been tried to be shown with sources throughout the study. This master thesis study consists of 5 sections with the introduction. In the introduction part, information is given about the subject and purpose of the thesis and the method applied in the thesis. In the 2. title, information was given about Karahanlılar, Karahanlı Languge, Dîvânu Lugâti't-Türk, Kazakhs and Kazakh language. In the title 3., the clothing culture of Dîvânu Lugâti't-Türk was discussed, and then clothing in Kazakhstan mentioned. In the last title of the section 3., matching of the vocabulary in the presence of these two fields is revealed. The title 4. constitutes the examination part of the study. Here, the vocabulary and verbs that we obtained from Dîvânu Lugâti't-Türk are divided into subtitles and each of them is analyzed in alphabetical order in a historical-comparative way. In the conclusion part -the title 5.-, as a result of the vocabulary obtained, the positions and changes of the words in Kazakh Language today are evaluated.
Benzer Tezler
- Dîvânu Lugâti't-Türk'te geçen giyim kuşam kültürü ile ilgili söz varlığı ve Başkurtçadaki durumu üzerine bir inceleme
An examination on the presence of words related to a review on the situation in Bashkir and the clothing culture in the Dîvânu Lugâti't-Türk
MUHAMMED FETTAH KÖSEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıNiğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FATMA ERTÜRK
- Divanu Lûgatî't-Türk'te geçen yer adlarının Türk dünyası yer adlarıyla karşılaştırılması
Comparison of place names in Divanü Lûgati't-Türk with Turkish world place names
MUSTAFA AYDOĞDU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıÇankırı Karatekin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET TURGUT BERBERCAN
- Divanu Lugati't-Türk'te geçen 'Oğuzca' kayıtlı dil malzemesi
Language material registered as Oğuzca (an old Turkish dialect) in divanu lugatit-Türk
MERYEM SELDA ÇOBAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. MELEK ÖZYETGİN
- Dîvânu Lugâti't-Türk ile Azerbaycan Türkçesinin karşılaştırmalı söz varlığı üzerine bir araştırma
A research on the comparative vocabulary of Dîvânu Lugâti't-Türk and Azerbaijani Turkish
ZABİT AYTEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜLYA GÖKÇE
- Divanu Lugati't-Türk'teki bitki ve hayvan konuları üzerine bir inceleme
A study about the issues of plants and animals in Divan-i Lügatit-Turk
BERNA KARAARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Halk Bilimi (Folklor)Sakarya ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. TÜRKER EROĞLU