Dîvânu Lugâti't-Türk ile Azerbaycan Türkçesinin karşılaştırmalı söz varlığı üzerine bir araştırma
A research on the comparative vocabulary of Dîvânu Lugâti't-Türk and Azerbaijani Turkish
- Tez No: 806529
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜLYA GÖKÇE
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2023
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 315
Özet
Bu tezde Karahanlı Türkçesi dönemine ait en önemli eserlerden birisi olan Dîvânu Lugâti't-Türk'te geçen kelimeler tespit edilmiş, Türkçenin tarihsel olarak gelişme eğilimlerine uygun ses ve anlam değişiklikleri, Azerbaycan Türkçesi özelinde incelenmiştir. Bu hususta, Dîvânu Lugâti't-Türk'teki sözcüklerin tespiti için Besim Atalay'ın üç ciltlik tercüme ve bir ciltlik dizinden oluşan eserinden faydalanılmıştır. Oğuz Türkçesinin mirasçılarından olan Azerbaycan Türkçesindeki sözcüklerin ses ve anlam değişmeleri, art zamanlı bir yaklaşımla, Eski Oğuzca ile ilgili geniş bilgilere yer veren, Türk dilinin bilinen ilk ve en önemli sözlüğü Dîvânu Lugâti't-Türk'ten hareketle tespit edilmiştir. Bu bağlamda, Azerbaycan Türkçesindeki gelişmeler Kâşgarlı'nın Oğuzca kayıtlı sözcükler altında vermiş olduğu Oğuzcayı ihtiva eden ses, şekil ve anlam ile ilgili aktardığı bilgilerin ışığında değerlendirilmiştir. Tez üç ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Karahanlılar, Karahanlı Türkçesi, Dîvânu Lugâti't-Türk, Kâşgarlı Mahmut, Azerbaycan Türkçesi hakkında bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde Dîvânu Lugâti't-Türk'ten Azerbaycan Türkçesine tespit edilen ses değişimleri, değişimlerin nedenleri ayrıntılı bir şekilde incelenmiş, söz başı, söz içi ve söz sonu konumlarına göre tasnif edilmiştir. Üçüncü bölümde ise anlam bakımından incelenen sözcükler, anlam daralması, anlam genişlemesi, anlam iyileşmesi, anlam kötüleşmesi, anlam kayması, anlam değişmesi, sesteş sözcüklerde anlam değişmesi gibi alt başlıklar altında değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
In this thesis, the words in Dîvânu Lugâti't-Türk, one of the most important works belonging to the Karakhanid Turkish period, were determined, the phonetic and semantic changes in accordance with the historical development tendencies of Turkish have been examined in Azerbaijan Turkish in particular. In this regard, Besim Atalay's work consisting of a three-volume translation and a one-volume index was used to determine the words in Dîvânu Lugâti't-Türk. The phonetic and meaning changes of the words in Azerbaijani Turkish, which is one of the heirs of Oghuz Turkish, have been determined with a diachronic approach, starting from Dîvânu Lugâti't-Türk, the first and most important dictionary of the Turkish language, which includes extensive information about Old Oghuz. In this context, these developments in Azerbaijani Turkish were evaluated in the light of the information that Kasgarli gave under the Oghuz registered words, about the phoneme, morphology and meaning, including the Oghuz language. The thesis consists of three main parts. In the first part, information about Karakhanids, Karakhanid Turkish, Dîvânu Lugâti't-Türk, Kâşgarlı Mahmut, Azerbaijan Turkish is given. In the second part, phonetic changes from Dîvânu Lugâti't-Türk to Azerbaijani Turkish were examined in detail and classified according to their beginning, intra-verbal and end-of-word positions. In the third part, the words examined in terms of meaning are evaluated under sub-headings such as meaning narrowing, meaning expansion, meaning improvement, meaning worsening, meaning shift, meaning change, meaning change in homonyms.
Benzer Tezler
- Dîvânu Lugâti't-Türk'te yer alan fiillerin Türkiye Türkçesi ve Azerbaycan Türkçesi söz varlığıyla karşılaştırmalı incelenmesi
A comparative examination of the verbs in Divânu Lugâti't-Türk with Turkish Turkish and Azerbaijan Turkish vocabulary
BUKET ERDOĞMUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıAydın Adnan Menderes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET NAHMEDOV
- Dîvânu Lugâti't-Türk'te Oğuzca olarak verilen kelimelerin Oğuz grubu lehçelerinde kullanımları (Ses, şekil ve anlam bilgisi bakımından karşılaştırılması)
Uses of words given as Oguz in Divânu Lugâti't-Türk in Oguz group dialts (Comparison in terms of sound, shape and meaning)
BETÜL TEKEMEN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıMersin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ TAN
- Batı Türkçesinde fiil gövdeleri
Verb stems in Western Turkish
SANJA VİROVEC
Doktora
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıEge ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖNER
- Divânü Lûgati't-Türk'te /t-/ sesi ile başlayan sözcüklerin yeni Uygur Türkçesine yansımaları
Reflections of the words begining /t-/ sound in Divânü Lûgati't-Türk in which the words showen in new Uygur Turkish
MEHMET KÖYYAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
DilbilimÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DENİZ ABİK
- Tarihsel arka planı ile Türkiye Türkçesinde çatı
Başlık çevirisi yok
MEHMET FATİH KIRMALI
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HACI İBRAHİM DELİCE