Tanzimat'tan Cumhuriyet'e eşitlik ilkesinin kavramsal analizi
Conceptual analysis of the principle of equality from Tanzimat to the Republic of Turkey
- Tez No: 653169
- Danışmanlar: PROF. DR. NAMIK SİNAN TURAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Siyasal Bilimler, Law, Political Science
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 399
Özet
Bu çalışma, Osmanlı toplum düzeninin kapitalist toplum biçimine dönüşüm sürecini ekonomik, politik (cebrî) ve ideolojik (normatif) iktidar türlerinin toplumsal bölüşümündeki eşit(siz)likler ve bu eşit(siz)liklerde kapitalistleşmeye bağlı olarak yaşanan değişimler üzerinden ele almıştır. Eşit(siz)lik, temelde toplumsal iktidarın bölüşümünden elde edilen payların ölçümüne yönelik bir kavramdır. Bu sebeple, (kapitalist dünya-ekonominin kaçınılmaz olarak etki alanına gireceğini kabul eden) bir dünya-imparatorluğun despotik toplum biçimine dayanan çekirdeğinin, kapitalist toplum biçimini tesis etmek adına hayata geçirdiği politikaların karşılaştırmalı bir analizini olanaklı hâle getirir. Kapitalist bir toplumun tesisi ve sürdürülebilirliği, ideolojik ve politik eşitliğin desteklenip ekonomik eşitliğin reddedilmesine bağlıdır. Başka bir deyişle, ideolojik ve politik iktidar türlerinin toplumsal bölüşümünden toplumun üyelerine düşen payların görece eşitliğini gerektiren kapitalizm, ekonomik iktidarın toplumsal bölüşümü bakımından ise tam aksine eşitsizliğin sürdürülmesine ihtiyaç duyar. Bu bakımdan dönüşümünü tamamlayarak ileri kapitalist toplum modeline başarılı bir biçimde adapte olmuş bir toplumun“modern ulus-devlet”terimi yerine, toplumsal iktidar türlerinin kapitalist bir toplumda aldığı biçimlenmeleri ve bu biçimlenmelerin her birinin eşit(siz)likle olan ilişkisini açığa çıkaracak biçimde adlandırılması gerektiği söylenebilir. Bahsi geçen toplum biçiminin eşit(siz)lik ile olan ilişkisini en sarih biçimde yansıtan adlandırma ise“sermaye-ulus-devlet”tir. Osmanlı İmparatorluğu'nun toplumsal dönüşümü bakımından Tanzimat dönemi, despotik toplum biçimine ve bu biçime içkin yerleşik normatif örüntülere alternatif ideolojik ve politik anlamda görece eşitlikçi bir izlencenin merkezî yönetimce uygulamaya geçirilmeye başlandığı dönem olması bakımından sermaye-ulus-devlete dönüşme sürecinde önemli bir dönüm noktasına tekabül eder. Bu minvalden hareketle imparatorluktaki eşitlikçi reform hamlelerinin, Tanzimat Fermanı'nın ilanından önceki ve sonraki dönem olmak üzere genel olarak iki evreye ayrılarak ele alınması mümkündür. Kapitalist toplum biçimine içkin ideolojik ve politik eşitlik ilkelerinin toplum biçimi üzerindeki dönüştürücü etkisini Osmanlı örneği üzerinden incelemeye yoğunlaşması bakımından bu çalışma, söz konusu dönemlerden ilkini Osmanlı toplumunun kapitalizm öncesi içinden geçtiği toplumsal iktidar bölüşümleri ve üretim ilişkileri ekseninde bir değerlendirmeye tabi tutmakla yetinip, Tanzimat'tan İkinci Meşrutiyet'e uzanan ve imparatorluğun son yüzyılına tekabül eden süreçteki eşitlikçi gelişmeleri ve bu gelişmelere karşı yükselen tepkileri daha yakından incelemeye yoğunlaşmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'ndaki eşitlikçi dönüşümlerin, genellikle dış baskılar sonucu gerçekleştirildiği ve tepeden inmeci bir yaklaşımın sonucu olduğuna dair geleneksel kabulü de sorgulayan bu çalışmada, her ne kadar zaman zaman dış baskıların da tetikleyici bir etmen olarak rol oynadığı yadsınamaz olsa da, söz konusu dönüşümleri talep eden toplumsal bir tabanın bulunmadığı iddiasının gerçekle örtüşmediği, tarihsel veriler ışığında aydınlatılmaya çalışılmıştır. Özellikle 18. yüzyılda kapitalist ekonomik ilişkilerin toplumsal alanı giderek ele geçirmesine koşut olarak biçimlenen yeni yönetici sınıf, liberalizmin idealize ettiği normatif ve politik eşitliğin, yani seküler bir hukuk düzeninin üstünlüğünü esas alan demokratik bir rejim çerçevesindeki yurttaşlık statüsünün ve fırsat eşitliği üzerine inşa edilen liberal ekonomik modelin devlet tarafından benimsenmesi yönünde baskı uygulamıştır. Fakat Osmanlı örneğinde karşılaşılan bu baskı, ekonomik düzeyde merkantilizmin, politik düzeyde mutlakiyetçiliğin ve ideolojik düzeyde ulusçuluğun içselleştirilmemiş olması sebebiyle sosyoekonomik yapının yeterince güçlendirilmediği bir safhada liberalleşmeye başlayan bir toplumun, yalnızca politik ve ideolojik eşitlik ilkelerine dayanan bir reform sürecinden geçerek sermaye-ulus-devletleşmesini tamamlayamayacağını göstermiştir.
Özet (Çeviri)
This study deals with the process of transformation of the Ottoman social order into a capitalist social formation through (in)equalities in the social distribution of economic, political (coercive) and ideological (normative) types of social power and changes in these (in)equalities due to capitalisation. (In)equality is basically a concept for measuring the shares obtained from the distribution of social power. For this reason, it enables a comparative analysis of the policies implemented by the core of a world-empire based on the despotic social formation (accepting that the capitalist world-economy will inevitably come under influence to establish the capitalist social formation). The establishment and sustainability of a capitalist society depends on supporting ideological and political equality and rejecting economic equality. In other words, capitalism, which requires the relative equality of the shares to the members of the society from the social distribution of the ideological and political types of power, on the contrary, requires the maintenance of inequality in terms of the social distribution of the economic power. In this respect, it can be said that instead of the term“modern nation-state”, a society that has successfully adapted to the advanced capitalist social model by completing its transformation should be named in a way that reveals the formations of social power types in a capitalist society and the relationship of each of these formations with (in)equality. The naming that most clearly reflects the relation of the society in question with (in)equality is“capital-nation-state”. In terms of the social transformation of the Ottoman Empire, the Tanzimat era corresponded to an important turning point in the process of transformation into capital-nation-state as it was the period in which a relatively egalitarian schedule ideologically and politically was put into practice by the central government, as an alternative to the established normative patterns embedded in this form. From this perspective, it is possible to deal with the egalitarian reformist moves in the empire in two phases in general, before and after the declaration of the Edict of Gülhane. In terms of focusing on the transformative effect of the principles of ideological and political equality inherent in the form of capitalist society through the Ottoman example, this study concentrates on examining the egalitarian developments in the process from Tanzimat to the Second Constitutional Era corresponding to the last century of the empire and the rising responses to these developments, by making an assessment of the first of these periods in the axis of social power distributions and relations of production in which the Ottoman society passed before capitalism. In this study, which also questioned the traditional acceptance that egalitarian transformations in the Ottoman Empire were generally the result of external pressures and that it was the result of a top-down approach, it was attempted to illuminate in the light of historical data that the claim that there was no social base demanding these transformations did not coincide with reality, although it is undeniable that external pressures play a role as a trigger factor from time to time. Especially in the 18th century, the new ruling class, which was shaped in parallel with the gradual conquest of capitalist economic relations, put pressure on the state to adopt the normative and political equality idealized by liberalism, that is, the liberal economic model built on the equality of opportunity and the citizenship status within the framework of a democratic regime based on the superiority of a secular legal order. However, the pressure encountered in the Ottoman example showed that a society that started to liberalize at a stage where the socioeconomic structure was not strengthened sufficiently due to the lack of mercantilism at the economic level, absolutism at the political level and nationalism at the ideological level could not complete capital-nation-statification by going through a reform process based on the principles of political and ideological equality.
Benzer Tezler
- Uluslaşma bağlamında kadının özgürleşmesi tartışmaları ve Türk devrimi
The discussions on the emancipation of the woman in the context of the nationalisation and the Turkish revolution
ELİF İLHAMOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Siyasal Bilimlerİstanbul ÜniversitesiKadın Çalışmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYNUR SOYDAN ERDEMİR
- Tanzimat'tan Cumhuriyet'in ilk yıllarına masonluk öğretisinin toplum düzenini algılaması
Masonary disciplines perception of society from Tanzimat reform Era up to the first years of Turkish Republic
FATMA GÜL SAVRAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
TarihDokuz Eylül ÜniversitesiAtatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. CİHAN ÖZGÜN
- Sened-i İttifak'tan 1876 Kanun-i Esasi'sine Osmanlı anayasal gelişmeleri ve Tanzimat edebiyatçılarının Kanun-i Esasi'nin hazırlanmasına katkıları
Consti̇tuti̇onal i̇mprovments i̇n the ottaman empi̇re from 'Sened-i̇ iİtti̇fak' to '1876 Kanun-i̇ Esasi̇' and the assi̇stance of the men of latters of Tanzi̇mat to pi̇repareti̇on of the 'Kanun-i̇ Esasi̇'
AHMET DERE
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Kamu YönetimiÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiKamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HİKMET YAVAŞ
- Kadın hakları bağlamında Türkiye'de pozitif ayrımcılık ilkesi
Positive discrimination principle in Turkey in context of women's rights
SİNEM SERVET ÖZDEMİR