Çağatay Türkçesi ve Özbek Türkçesindeki fiil varlığı üzerine bir inceleme
A research on the presence of verbs in Chagatay Turkish and Uzbek Turkish
- Tez No: 657348
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ÖZGÜR AY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Uşak Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 349
Özet
Çağatay dönemi, zaman olarak 15. yüzyılın başlarından başlayıp 20. yüzyılın başlarına kadar devam eden coğrafi sınırları Karadeniz, Kafkas dağları, Hazar Denizi ile İran'ın kuzey ve doğusuna kadar uzanan bu geniş saha doğu Türklüğünün sınırlarını çizmektedir. Çağatay Türkçesi ve onun devamı niteliğinde olan Özbek Türkçesi ile ilgili fiil varlığı üzerine bugüne kadar yüksek lisans ve doktora tezlerinde karşılaştırılmalı bir çalışma yapılamamıştır. Yayımlanan makalelere bakıldığında, 10 makalenin her biri sadece bir yapım ekini konu almıştır. Yapılan tezlere bakıldığında ise yapım ekleri konusu 7 tezde görülmektedir. Bu 7 tezden 3 tanesinde Türkiye Türkçesinin yapım ekleri, sırasıyla Macarca, Arnavutça ve Azerbaycan Türkçesi ile karşılaştırılmıştır. Geriye kalan 4 tezde ise“Anadolu Ağızlarındaki Yapım Ekleri”,“Kuzey Grubu Türk Şivelerinin Yapım Ekleri”,“Çağdaş Türkiye Türkçesinin Yapım Ekleri”ve“Sekkaki Divanındaki Yapım Ekleri”konu edilmiştir. Sonuç olarak Çağatay Türkçesi ve Özbek Türkçesi lehçelerinin fiil varlığının karşılaştırıldığı bir çalışma yapılamamıştır. Bu çalışmanın hareket noktası da bu eksikliğin giderilmesidir. Bu sebeple bu çalışmada Çağatay Türkçesi ve Özbek Türkçesindeki fiil varlığı karşılaştırılmıştır. Fiil varlığının tespit edilebilmesi için, Çağatay Türkçesi için Suat Ünlü tarafından 2013 yılında yayınlanan“Çağatay Türkçesi Sözlüğü”ile Özbek Türkçesi için Emek Üşenmez, Saidbek Boltabayev ve Gülşah Tuğlacı'nın 2016 yılında yayınlamış oldukları“Özbekçe-Türkçe Sözlük”kullanılmıştır. Sözlüklerdeki fiil varlıkları tespit edilerek ses bilgisi, şekil bilgisi ve anlam bilgisi başlıkları altında incelenmiştir. Ayrıca dilin canlılığı ve zaman içerisindeki Türkçenin gelişimi de göz önünde bulundurulduğunda Çağatay Türkçesinden Özbek Türkçesine evrilen süreçte fiil varlığında yaşanan değişimlerde kronolojik bağlamda tespit edilmeye çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
The Chagatay period, starting from the beginning of the 15th century and continuing until the beginning of the 20th century, this vast area extending from the Black Sea, the Caucasus Mountains, the Caspian Sea to the north and east of Iran draws the borders of eastern Turkishness. There has been no comparative study on the existence of verbs related to Chagatay Turkish and its successor Uzbek Turkish in master's and doctoral dissertations so far. When looking at the published articles, each of the 10 articles covered only one construction supplement. Looking at the theses made, the subject of construction attachments is seen in 7 theses. This thesis 7 from 3 of them in Turkey affixes of Turkish, Hungarian, respectively, were compared with the Albanian and Azerbaijani Turkish. In the remaining 4 thesis“Construction Attachments in Anatolia Mouth,”“Northern Group Construction Annexes of the Turkish dialect”,“Making Amendments of modern Turkey, Turkish”and“Making Amendments in Sekkaya that the Court”has been subject. As a result, there was no study comparing the verb existence of Chagatay Turkish and Uzbek Turkish dialects. The starting point of this study is to eliminate this deficiency. For this reason, the presence of verbs in Chagatay Turkish and Uzbek Turkish were compared in this study. In order to determine the presence of verbs,“Chagatay Turkish Dictionary”published by Suat Ünlü in 2013 for Chagatay Turkish and“Uzbek-Turkish Dictionary”published by Emek Üşenmez, Saidbek Boltabayev and Gülşah Tuğlacı in 2016 were used for Uzbek Turkish. Verb entities in dictionaries were determined and examined under the headings of phonetics, morphology and semantics. In addition, considering the vitality of the language and the development of Turkish over time, the changes in the presence of verbs in the process that evolved from Chagatay Turkish to Uzbek Turkish were tried to be determined in chronological context.
Benzer Tezler
- Özbek Türkçesinde sıfat-fiil ve zarf-fiiller
Participles and gerindiums in Uzbek Turkish
HALİME ŞULE ATAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2004
DilbilimBalıkesir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN DURGUT
- Özbek Türkçesinin leksikolojisi
Başlık çevirisi yok
SELAHİTTİN TOLKUN
Yüksek Lisans
Türkçe
1994
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiEski Türk Dili Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURİ YÜCE
- Özbek Türkçesiyle yazılmış Said Ahmad'ın 'Tanlangan Asarlar' adlı eserinde zarf-filler
Adverb- verbs in Uzbek Turkish as it is Said Ahmad's 'Tanlangan Asarlar' work
EZGİ GÜLMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimOsmaniye Korkut Ata ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET DEMİRTAŞ
- Çağatay Türkçesi ve Özbek Türkçesindeki isim varlığı üzerine bir inceleme
Researech on the presence of nouns in Chagatay Turkish and Uzbek Turkish
FADİME NUR KOCAAĞA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DilbilimUşak ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZGÜR AY
- Ali Şir Nevâyî dilinden Özbek ve Türkmen Türkçelerine söz varlığındaki gelişmeler
Başlık çevirisi yok
ÖZLEM EMİNOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıSivas Cumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BİLAL YÜCEL