Özbek Türkçesinde sıfat-fiil ve zarf-fiiller
Participles and gerindiums in Uzbek Turkish
- Tez No: 144680
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN DURGUT
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Özbek Türkçesi - sıfat-fiil - zarf-fiil - transkripsiyon - aktarma m, Uzbek Turkish - participle - gerundium - transcription - translation. IV
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Balıkesir Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 144
Özet
ÖZET Özbek Türkçesinde Sıfat-Fiil Ve Zarf-Fiiller Sovyetler Bîrliği'nin dağılmasının ardından Türk topluluklarının da içinde bulunduğu bu bölgede yeni bir donem başlamış oldu. Yıllarca ayrı ayrı milletler oldukları yönündeki telkinlerin ve baskıların altında ezilen Türk toplulukları bu donemden itibaren yeni bir sürece girmiş oldu. Böylece, Türkiye'de bu bölgedeki Türk lehçeleri üzerine yapılmış olan çalışmalar çoğalırken, bu devletlerde de kültürel faaliyetler artmaya başlamıştır. Doğu Türkçesinin önemli bir kolu ve Çağatay Türkçesinin devamı sayılan Özbek Türkçesi, yıllarca bir taraftan Arapça ve özellikle Farsça'nın, diğer taraftan da Rusça'nın etkisi altında varlığını sürdürmüştür. Rus emperyalizminin bir sonucu olarak Türk dilinin vazgeçilmez özelliklerinden olan ses uyumu kuralı Özbek Türkçesinde altüst edilmiştir. Çalışmamız“Giriş”ve“Sonuç”bölümleri dışında başlıca üç bölümden ibarettir.“Giriş”kısmında iki alt başlık bulunmaktadır. Bu alt başlıklarda“Özbek Türkleri”ve“Özbek Türkçesi”hakkında genel bilgiler verildikten sonra ilk bölüme geçilir. Bu bölümde“Sıfat-Fiıiler ve Zarf-Fiiller”ana başlığı altında önce sıfat-fiiller ve Özbek Türkçesi'nde kullanılan sıfat-fiiller; sonra zarf-fiiller ve Özbek Türkçesinde kullanılan zarf-fiiller hakkında bilgi verildikten sonra ikinci bölüme geçilmiştir.“Özbek Türkçesindeki Sıfat-Fiil Ekleri”başlığı altında,“Geniş Zaman İfadesi Taşıyan Sıfat-Fiiller”,“Gelecek Zaman İfadesi Taşıyan Sıfat- Fiiller”ve“Geçmiş Zaman İfadesi Taşıyan Sıfat-Fiiller”olmak üzere üç ana gruba ayrılan sıfat-fiil ekleri incelenmiştir. Üçüncü bölümde ise,“Özbek Türkçesindeki Zarf-Fiiller”anlatıldıktan sonra bu zarf-fiil ekleri,“Basit veya Kalıplaşmış Zarf- Fiil Ekleri”,“Birleşik Zarf-Fiil Ekleri”olmak üzere iki alt başlıkta incelenmeye çalışılmıştır. Sıfat-fiil ve zarf-fiil ekleri incelenirken örneklemeler, Özbek Türkçesiyle yazılmış olan son dönem edebî eserlerden yapılmıştır. Kiril harflerinden transkripsiyon ve Türkiye Türkçesine yapıdan aktarmalarla ekler izaha çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT Participles and Gerundiums in Uzbek Turkish After the disintegration of SSSR., a new period has begun in this area which also relates to Turkisch society. The Turkic societies of Central Asia have lived under the pressure of Soviet disinformation that“the Turkic Societies are different nations”for many years and with this disintegration they have entered a new era. Studies on the subject of Turkic dialects of Central Asia have been on rise and Turkey's nelations with the regional republics have ganied a popularity. The Uzbek Turkish which belongs to the eastern branch of Turkic and descond from caghaten continued its existence under the foreign effects of Arabic and Persian as well as Russian. The vowel harmony which is a characteristics of Turkic has been violated in Uzbek Turkish because of Russian emperialism on language and culture. Our study consist of mainly three chapters apart from the“Introduction”and“Conclusion”parts. There are two sub-headings in the“Introduction”. General knowledge about“Uzbek Turks”and“Uzbek Turkish”we skip to next section. In this part, under the main-headings of“participles”and“gerundiums”we examined this subjects in Uzbek Turkish. Under the heading of“Participle suffixes in Uzbek”, we studied Uzbek participles in three sections: Aorist participles, future participles, past participles. In the third chapter we took the issue of“Gerundiums in Uzbek”, and put them in two subcategories: Basic gerundium suffixes and compound gerundium suffixes. We have used modern era Uzbek literary works in choosing our examples on participles and gerundiums. We have tried to explained the use of suffixes on the transcriptions from Cryllic into Latin alphabet and translation into Turkey Turkish.
Benzer Tezler
- Özbek Türkçesinde aspekt kategorisi
Aspect category in Uzbek Turkish
BAHAR TÜRKYILMAZ
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET FATİH KİRİŞÇİOĞLU
- Adil Yakubov'un Uluğbey Hazinesi adlı romanında aktarma meseleri
Problems of translating in novel Uluğbey Hazinesi by Adil Yakubov
SAİDA URALBAYEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2002
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. GÜZİN TURAL
- Özbek yazar Mirzakelan İsmailî'nin 'Färğånä Täng Atgunçä [Birinci kitap]' adlı romanının incelemesi (İnceleme, metin, sözlük, ek)
Analysis of uzbek author Mirzakelan İsmaili's novel of 'Färğånä Täng Atgunçä [First book]' (Analysis, text, dictionary, appendix)
ÇİĞDEM ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimKarabük ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NODİRKHON KHASANOV
- Tatar Türkçesi, Türkmen Türkçesi ve Özbek Türkçesinin şekil bilgisi bakımından karşılaştırılması
Comparison of Tatar Turkish, Turkmen Turkish and Uzbek Turkish in terms of morphology
GÖKÇE BAYSAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DilbilimFırat ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERCAN ALKAYA
- Özbek Türkçesinde ve Yeni Uygur Türkçesinde sıfat fiilli yapılar: Karşılaştırmalı dilbilimsel bir analiz
The relative clause constructions in Uzbek Turkish and modern Uyghur Turkish: Comparative linguistic analysis
YASİN KARADENİZ
Doktora
Türkçe
2019
DilbilimManisa Celal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FERHAT KARABULUT