Berawirdkirina rengdêran di alîyê wateyê da-mînak Kurmancîya navîn û Kurmancîya jorîn
Sıfatların anlam bakımından karşılaştırılması -Kürtçenin orta ve yukarı şiveleri örneği- / Comparison of adjustments in management of the upper and medium branches of Kurdish
- Tez No: 660567
- Danışmanlar: DOÇ. DR. NESİM SÖNMEZ, DOÇ. DR. NERîMAN EBDULLAH XOŞNAW
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Kürtçe
- Üniversite: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Yaşayan Diller Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Kürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 110
Özet
Kürtçe dilbilgisinde doğru yazım ve dili doğru kullanmanın birçok yolu vardır. Biz bu çalışmada“Kürçe'nin Orta ve Yukarı Lehçelerinde Anlam Bakımından Sıfatların Karşılaştırılması”adıyla Kürtçe'de sıfatların kullanılmasını ele almaya gayret ettik. Sıfatların kullanımının karşılaştırmasını yaptığımızda, bu işlemle beraber sıfatların hangi durumlarda nasıl kullanıldığını ve farklılığını da görmüş olmaktayız. Böylece burada sıfatların Kürtçenin iki lehçesi olan yukari ve orta lehçeleri arasındaki kullanımlarının nasıl olduğunu bu çalışmada ortaya koymaya çalıştık. Bu çalışmada gördük ki Kürtçe dilbilgisi uzmanları bu konuda kalem oynatmışlardır. Bu da bu konunun Kürtçe'de bir dilbilgisi konusu olarak yer almasını kesinleştirmiştir. Aynı şekilde bu konu, orta Kürtçe de de bir kullanım alanı bulmuş bu şekilde ele aldığımız her iki lehçede de kullanılmıştır. Bu bağlamda bu konunun orta Kürtçedeki adı daha çok“havelnav, awelnav, sîfe..., gibi”isimlerle kullanılmaktadır. Yukarı Kürtçe'de de sıfatların kullanımı“havelnav, hevilnav, rengdêr, pesn, wesf, navdêr... hwd.”şekliinde geçmektedir. Lakin tekli bir söylem birliği ve çoklu bir ayrılığa karşı olmak adına biz bu çalışmada daha fazla“hevalnav û rêngdêr”varyantlarını kullanacağız. Orta Kürtçedeki kullanımla alakalı olarak dilbilgisi uzmanları awelnav denilein sıfatları iki kısma ayırmaktadırlar. Bu durumda kulanılan 'hawel' kelimesi, 'dost, arkadaş, birader..vb' kelimelerle anlamdaş olması dolayısıyla kullanılmıştır. Buna göre sifat, konuşma konularından bir öğe olarak bir ismin ve isim benzeri bir kelimenin nitelenmesinde kullanılır. Bu şekilde de ya başka bir isim ya da tamamlanmayan bir cümlenin tamamlanmasını sağlamaktadır. Birinci Bölüm: Bu bölümde“Rengdêr di Kurmancîya Naverast a Kurdî”üzerinde duruldu. Yani genel olarak zarfın tarifi, çeşitleri ve orta diyalekteki farklılıkları üzerinde durulmuştur. İkinci Bölüm: Bu bölümde ise“Rengdêr di Kurmancîya Jorîn a Kurdî”üzerinde duruldu. Yani sıfatın tarifi, çeşitleri, yukarı diyalekteki farklılıkları üzerinde durulmaktadır. Üçüncü Bölüm: Bu bölümde de“Berawirdkirina Rengdêran di Herdû Diyalektên Kurdî da”üzerinde duruldu. Yani bu bölümde her iki diyalekt karşılaştırmaktadır ki bunlar da yukaru ve orta Kürtçe olarak öne çıkmaktadır.
Özet (Çeviri)
There are many ways to use correct spelling and language in Kurdish grammar. In this study, we tried to deal with the use of adjectives in Kurdish with the name“Comparison of Adjectives in Middle and Upper Dialects”of Kurdish. When we compare the use of adjectives, we can see how adjectives are used in which situations and how they differ. Thus, we tried to reveal how the adjectives are used between the two dialects of Kurdish, the upper and middle dialects. In this study, we saw that Kurdish grammar experts wrote on this subject. This has ensured that this subject is included in Kurdish as a grammatical subject. Likewise, this subject has found an area of use in middle Kurdish as well, and has been used in both dialects we have discussed in this way. In this context, the name of this subject in Middle Kurdish is mostly used with names such as“havelnav, awelnav, sîfe ...”. The use of adjectives in upper Kurdish is“havelnav, hevilnav, renkdêr, pesn, wesf, navdêr ... etc.”in the form. However, we will use more“hevalnav û rêngdêr”variants in this study in order to be against a single discourse unity and multiple differences. Regarding the usage in Middle Kurdish, grammarians divide the adjectives called 'awelnav' into two parts. In this case, the word“hawel”is used because it is synonymous with the words“friend, friend, brother ... etc”. Accordingly, the adjective is used as an element of speech to describe a noun and a noun-like word. In this way, it provides the completion of either another noun or an incomplete sentence. Section One: Entitled“adjectives in central Kurmanji”presents the concept, defintions, types of adijective and similarities and differences in the central Kurmanji dialect. Section Two: Entitled“adjectives in northern Kurmanji”explains the concept, defintions and types of adijective with similarities and differences in the northern Kurmanji dialect. Section Three: Entitled“comparing adjectives in both dialects”makes a comparison between both dialects in the Kurdish language. Di rêzimana Kurdî de gelek rêbazên rastnivîs û axaftinê hene. Me di vê xebata ku navê“Rengdêr Ji Aliyê Wateyê ve Berawirdkirina Zaravayê Kurmancîya Navîn û Jorîn”de qala mijara rendêran kir. Gava em rengdêran li gor du zaraweyên Kurdî berawird dikin, em hingê ciwaziyên vê dibînin ku di kîjan deran de çawa tê bikar anîn derdikeve holê. Herwha di berawirdkirina rengdêran li gor du dîyalektên di navbera du zarveyên Kurdî de ye ku ev jî Kurdîya jorîn û naverast e. Me di vê xebatê de dît ku hemî zimannas û lêkolerên zimannasiya Kurdî li ser vê mijarê qelem gerandine û bi vî şiklî ev mijare bûye beşek ji rêzaman Kurdî. Herwiha li gor diyalekta Kurmancîya naverast ev zarave hatiye pesend kirin. Li gor Kurdiya naverast navê vê mijarê wek“havelnav, awelnav, sîfe..., hwd”hatiye bikar anîn. Di diyalekta Kurmancîya jorîn de jî ji bo rengdêr waryant û têgehên wek“havelnav, hevilnav, rengdêr, pesn, wesf, navdêr... hwd.”hatine bikar anîn. Lêbelê ji bo yek alîya dijî piralî û pirdengîya rêzimana Kurdî, me di vê xebatê de bi piranî nav û waryanta“hevalnav û rêngdêr”bikaranî. Li gor nêzîkbûna zimanzanên Kurdiya naverastê hevêlnav/rengdêr, Zaraweya awelnaw (rengdêr) jî ji dû beşan pêk tên. Peyva hawel bi maneya dost, heval, birader…hwd), tê bikar anîn. Rengdêr jî beşeke ji beşên axavtinê ye ku wesfa navekî an jî cînavekî dide. Bi vê yekê jî dibe temamkerê navekî an jî cînavekî an jî rengdêrekê din, an jî dibe temamkerê karekê natemam. Rengdêr di hevokê de girêdayî nav û cînavî ye. Cudahî û wekhevîyên dîyalektên zimanan, ji bo rêziman, ziman û wêjeyê wek raporteka (xulaseyeka) zimanên kevnare ji bo îro tên bikar anîn. Ango gencîneya zimanê gelan e ku di hemû serdemên ziman ronî dike. Li gel hurgiliyên mijarê ev mijare bi sê beşan pêk hatiye. Beşa Yekem: Ev beşa bi navê“Rengdêr Di Kurmancîya Navîn a zimanê Kurdî da”bi awayekî giştî behsa têgeh, pênase, curên havalnav digel wekhevî û cudahîyên diyelekta jorîn a zimanê Kurdî dike. Beşa Duyemîn: Ev beşe jî bi navê“Rengdêr di Kurmancîya Jorîn a Kurdî da”ye. Ango bi gelemperî behsa têgeh, pênase, cureyên rengdêran digel cudahî û wekhewîyên dîyelekta Jorîn a zimanê Kurdî dike. Beşa Sêyem: Ev beş jî li ser nav û nîşan“Berawirdkirina Rengdêran di Herdû Diyalektên Kurdî da”ye. Ango behsa berawirdkirina rengdêran di navbera her dû diyalektên zimanê Kurdî dike ku ev jî wek kurdiya jorîn ya naverast derdikeve pêş.
Benzer Tezler
- Kürtçe ve İngilizcede deyimsel ve edatlı fiillerin mukayesesi
Berawirdkirina lêkerên biwejî û bi daçek di Kurdî û İngîlîzî de
İBRAHİM ÇAPAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimDicle ÜniversitesiKürt Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HACI ÖNEN
- Kürtçe (kurmanci lehçesi) ve ingilizce' deki zarfların karşılaştırılması
Berawirdkirina hokeran di Kurdî (zaravaya kurmancî) û İngilîzî de
HAKAN TEKEŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DilbilimDicle ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HACI ÖNEN
DR. ÖĞR. ÜYESİ İLYAS SUVAĞCİ
- Berawirdkirina sê Berhemên Rastnivîsîna Kurmancî (Bingehên Rastnivîsîna Kurdiyê ya Arif Zêrevan -Rêbera Rastnivîsînê ya Mistefa Aydogan- Rêbera Rastnivîsînê ya Komxebata Kurmanciyê)
Arıf Zêrevan'ın Kürtçe Kurmanci Lehçesinin Yazım Temelleri ve Mıstefa Aydogan ile Mezopotamya Vakfı İmla Kılavuzları Eserlerinin karşılaştırılması
ABDULSITTAR ÖZMEN
Yüksek Lisans
Kürtçe
2019
DilbilimMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA ÖZTÜRK
- Berawırdkırına Şerefnameya Şerefxanê Bedlîsî û Şerefnameya Menzûm a Cegerxwîn
Şerefxanê Bedlîsî'nin Şerefnamesi ile Cegerxwîn'in Menzûm Şerefnames'nin karşılaştırılması
ŞÜKRAN COŞKUN
Yüksek Lisans
Kürtçe
2019
Doğu Dilleri ve EdebiyatıMardin Artuklu ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DOÇ. HAYRULLAH ACAR
- Berawirdkirina kurmancî û soranî ji hêla rêkkeftinên hêmanên hevokê ve
Kurmanci ve sorani lehçelerinin cümlenin öğelerinin uyumları çerçevesinde karşılaştırılması
MEHMET PASO
Yüksek Lisans
Kürtçe
2024
Doğu Dilleri ve EdebiyatıVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiKürt Dili ve Kültürü Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NESİM SÖNMEZ