Социалдык Медиа Колдонуучуларынын Купуялуулук Көйгөйлөрү Жана Андан Кабардар Болуусу: Кыргызстандагы Студенттердин Мисалында
The privacy concerns and awareness of social media users:On example of university students in Kyrgyzstan Sosyal medya kullanıcısı üniversite öğrencilerinin mahremiyet endişeleri ve farkındalıkları: Kırgızistan örneği
- Tez No: 662222
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. ERDOĞAN AKMAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İletişim Bilimleri, Communication Sciences
- Anahtar Kelimeler: Mahremiyet, Sosyal Medya, Gözetim, Farkındalık, Endişe
- Yıl: 2020
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İletişim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 185
Özet
Aktif internet kullanıcı 4.54 milyara ulaştığı günümüz toplumda sosyal medya kullanıcılarının sayısı da her geçen artmaktadır. Son verilere göre dünya çapında sosyal medya kullanıcılarının sayısı 3.8 milyara ulaşmıştır (Sergeeva, 2020). İnternet teknolojileri geliştiği ve yaygınlaştığı günümüzde sosyal medya ağları da bireylerin hayatlarının değişmez bir parçası haline gelmiştir. İnsanlar sosyal medyayı iletişim kurmak, sosyalleşmek, haberleri takip etmek, eğlenmek, gruplara katılmak gibi çeşitli amaçlar doğrultusunda kullanmaktadır. Günümüzde sosyal medya bireylerin özel hayatlarının ortaya konulduğu bir sanal ortam haline gelmiştir. Bu ise bireylerde özel alan ile kamusal alan arasındaki sınırın ortadan kalkmasına neden olmaktadır. Sosyal medyada özel alanlar ortadan kalkmakta ve özel alanlar başkalarıyla sanal ortamlarda paylaşılmaktadır. Bu da kişisel bilgilere olan tehtidi ortaya çıkarmaktadır. Kişisel bilgilere yönelik tehditler bireyler tarafından bilinse de internet kullanıcıları bunu pek önemsememekte ya da dikkate almamaktadırlar. Ancak arama motorları, internet ve sosyal medya kullanıcı hesapları üzerinden kullanıcıların tüm internet hareketlerini takip edebilmektedir. Bunun yanında kişisel bilgilerin sanal ortamda herkese açık olması bireye bazı sorunları yaşamasına yol açmaktadır. Buna göre internet alanında bireyler kişisel bilgilerinin çalınması, hakerler, dolandırıcılık, sahte profiller, siber hırsızlık gibi sorunlara karşılaşmaktadır. Bunun gibi sanal alandaki problemlere uğramamak için sosyal medyada kişisel bilgilere önem vermek gerekmektedir. Ancak insanların bu tür sorunları pek ciddiye almadığı görülmektedir. Aynı zamanda sosyal medyada insanlar hem başkaları gözetleyip, hem de kendileri başkaları tarafından gözetlenmektedir. Görme, gözetme ve takip etme eylemlerini yapmaya imkan sunan ve bireylerin kendileri hakkında bilgilerinin görünmesine imkan veren sosyal paylaşım ağları, günümüzde gözetimi daha güçlendirmektedir. Bu gözetim olgusu bireylerin davranış, düşünce ve duygularını olumlu ve olumsuz yönde etkilemektedir. Sosyal paylaşım platformları olumluyönlerinden ziyade, yeni medya ekseninde bireylere birçok sosyal, psikolojik sorunları beraberinde getirdiği söylenmektedir. İnsanlar zamanlarının büyük kısmını sosyal medyada geçirerek iş ve özel alana dair olan kişisel bilgi ve yaşamlarını bu sosyal mecralarda paylaşmaktadır. Bu ortamda kişiler mahrem bilgilerini ifşa ederek, hayat tarzlarını ve davranış biçimlerini paylaşarak kişisel benlikleri sunma yarışına girmekte ve bundan bir sakınca görmemektedir. Bireyler özel hayatlarındaki olup biten haberleri sosyal medyada paylaşmakta, başkaları tarafından bilinmek ve başkalarını da bilmek istemektedir. Bundan dolayı bireylerin özel alanı çiğnenerek mahrem ve manevi alanı zedelenmektedir. Sosyal medya bireylerin mahremiyetini değiştirmiştir. Bundan dolayı Dünya Ekomi Forumu 21 yüzyılda çocukların sahip olması gereken sekiz önemli dijital becerileri belirterek bunlardan birisinin mahremiyet olduğunu söylemiştir. Bunlardan yola çıkarak araştırma mahremiyet kavramı bağlamında sosyal medya kullanıcısı üniversite öğrencilerinin mahremiyet endişeleri ve farkındalıklarını ele almıştır. Çalışmada, nicel yaklaşımdan hareketle birincil veri toplama tekniği olarak anket uygulanmıştır. Amaca yönelik araştırmada Kırgızistan'ın farklı üniversitelerinde ankete katılan 491 lisans öğrencinin anket cevabı değerlendirilmiştir. Anket, toplam 60 soru ve 5 bölümden oluşmaktadır. Buna göre anket soruları, bireylerin sosyal medya kullanım tutumları, endişeleri, gizlilikle birlikte mahremiyet durum ölçeğinden oluşturulmuştur Anketler Google Forms üzerinden online olarak yapılmıştır. Araştırmanın verileri Minitab Statistical Software programı kullanılarak yapılmıştır. Bulguların yorumlanmasında ise betimsel istatistik tekniği, Tek Yönlü (ANOVA) Varyans analiz ve kullanıcıların endişe ve kaygıları ile farkındalık, sorumlulukları arasında ilişkinin analizinde Korelasyon Analizi kullanılmıştır. Örneklem olarak, olasılığa dayalı örneklemlerden basit tesadüfi/keyfi (kolayda) seçilmiştir. Çalışma, Kırgızistan'daki üniversite öğrencilerinin mahremiyet endişeleri ve farkındalıklarının ortaya konulması açısından önemli görülmektedir. Bununla beraber öncelikle Kırgızistan'da bu konuda bilgisi olmayan sosyal medya kullanıcıları arasında farkındalık yaratılması amaçlanmaktadır. Aynı zamanda bu alanda Kırgızistan'da sınırlı çalışmaların olması nedeniyle literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
Интернеттеги активдүү колдонуучулардын саны 4,54 миллиардга жеткен азыркы коомдо социалдык медиа колдонуучуларынын саны да күн санап өсүүдө. Акыркы маалыматтар боюнча, дүйнө жүзү боюнча социалдык тармактарды колдонгондордун саны 3,8 миллиардга жетти (Сергеева, 2020). Интернет технологиясы өнүгүп жаткан азыркы коомдо социалдык сайттар жеке жашоонун ажырагыс бөлүгүнө айланды. Адамдар социалдык тармактарды баарлашуу, кабар окуу, көңүл ачуу жана тайпаларга мүчө болуу сыяктуу түрдүү максаттарда колдонушууда. Бүгүнкү күндө социалдык тармактар адамдардын жеке маселелерин жана өздүк маалыматтарын чагылдыруучу каражат. Бул каражат аркылуу коомдук сайттарда адамдардын жеке жана коомдук мейкиндик түшүнүктөрү бүдөмүккө кептелди. Социалдык тармактарда жеке индивидке тиешелүү темалар жалпыга ачык болууда. Социалдык медиада адамдар өздүк маалыматтарын ага каршы колдонуларын билишпейт же бул багыттагы коркунучтар туурасында жетишээрлик деңгээлде маалымдар эмес. Google издөө системасы колдонуучунун каттоо эсептери аркылуу аны көзөмөлдөй алат. Ошондой эле, бул мейкиндикте бир адам башка адам тууралуу маалыматка ээ боло алат. Виртуалдык мейкиндикте жеке маалыматтардын ачыктыгы адамга кайсы бир көйгөйлөрдү жаратат. Интернетте жарандар түрдүү көйгөйлөрдүн курмандыгы болушу мүмкүн. Алар жеке маалыматтардын уурдалышы, укуктун бузулушу, алдамчылык, жасалма профилдер, кибер кылмыштар ж.б. Виртуалдык мейкиндикте мындай көйгөйлөргө кабылбоо үчүн жеке маалыматтарга өзгөчө көңүл бурулушу керек. Антсе да, көп учурда адамдар бул сыяктуу кооптуулуктарды олуттуу кабыл алышпайт. Мындан тышкары, социалдык тармактарда адамдар башкаларды көзөмөлдөп, өздөрү дагы байкабастан ошол эле көзөмөлдүн туткуну болууда. Адамдардын эмне бөлүшүп-бөлүшпөгөнүнө байкоо жүргүзүү, алардын маалыматын көрүүгө мүмкүнчүлүк берген социалдык желелер бүгүнкү күндөкөзөмөл системасын күчөтүүдө. Бул“көзөмөлдөө”феномени социалдык медиа колдонуучуларынын жүрүм-турумуна, ойлоруна жана эмоцияларына оң жана терс таасирин тийгизет. Социалдык медиа платформалары адамдарга жаңы медиа менен байланышкан социалдык жана психологиялык көйгөйлөргө жол ачууда. Бүгүнкү күндө колдонуучулардын көпчүлүгү убактысын социалдык желеде өткөрүшүүдө. Мындан улам, колдонуучулар үчүн жеке маалыматтарын жана тажрыйбаларын бөлүшүү нормалдуу нерсе болуп калды. Изилдөөлөр виртуалдык мейкиндикте адамдар өзүн көрсөтүү үчүн атаандашарын жана жеке жашоосун толугу менен ачыкка чыгарышарын көрсөткөн. Социалдык түйүндөрдө адамдарды бул жүрүм-турумга түрткөн нерсе - жашоосундагы жаңылыктары менен бөлүшүү каалоосу. Натыйжада адамдардын жеке мейкиндиги бузулуп жатат. Ушул себептен адамдардын жеке аянты тебеленип, руханий коопсуздукка зыян келүүдө. Буга байланыштуу Дүйнөлүк Экономикалык Форум 21-кылымда балдар ээ болууга тийиш болгон сегиз маанилүү санариптик көндүмдөрдү белгилеген. Алардын бири соцмедиадагы –купуялуулук жөндөмү. Бул изилдөөдө адамдын социалдык тармактагы купуялуулугу концептуалдык түрдө каралды. Изилдөө купуялык концепциясынын контекстинде купуялык маселелерине жана социалдык тармактарды колдонгон ЖОЖ студенттеринин бул багыттагы маалымдуулугуна багытталды. Бул изилдөөдө 491 студентке анкета жүргүзүлдү. Изилдөөнүн жыйынтыгында, кыргыз студенттеринин купуялуулук жана социалдык тармактарды колдонуудагы көйгөйлөрү демографиялык маалыматка жараша айырмаланып турары аныкталды. Ага ылайык, студент кыздар социалдык тармактарды колдонууда купуялыкка этият мамиле кылары, балдарга караганда кыздар бул багытта жогорку деңгээлде маалымдуу жана жоопкерчиликтүү экендиги белгилүү болду. Мындан тышкары, изилдөөгө катышкан студенттер арасында Инстаграм, Ютуб жана Телеграм сыяктуу платформалар эң популярдуу экендиги аныкталды. Изилдөөнүн жыйынтыгы студенттер көбүнчө социалдык тармактарды жаңылыктарды окуу, баарлашуу жана көңүл ачуу үчүн пайдаланышарын көрсөттү. Виртуалдык чөйрөдө студенттерди эң көп тынчсыздандырган көйгөйлөр - социалдык тармактарда көп убакыт өткөрүү, вирустар, спам жана кибер уурулук, жасалма профилдер экендиги белгилүү болду. Изилдөө кыргыз студенттеринин купуялуулугун жана маалымдуулук маселелерин аныктоо үчүн маанилүү. Аталган изилдөө Кыргызстанда социалдык тармактардагы коркунучтар бар экендигин билбеген айрым колдонуучулардын маалымдуулугун жогорулатууга багытталган. Мындан тышкары, бул магистрдик иш технология жана коммуникация жаатындагы илимий адабиятка өз салымын кошот. Анткени бул тема Кыргызстанда буга чейин терең изилденген эмес. Аталган иш мындан ары да ар тараптуу изилденүүгө муктаж. Ачкыч сөздөр: Купуялуулук, социалдык медиа, көзөмөл, маалымдуулук, тынчсыздануу
Benzer Tezler
- Sosyal medya reklamlarının tüketicilerin satın alma davranışına etkisi – Facebook ve Instagram kullanıcıları üzerine bir çalışma
Социалдык медиа рекламаларынын сатып алуучуларга тийгизген таасири- фейсбук жана инстаграм колдонуучулар мисалында.
CİYDE TOKTOLOTOVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2020
İletişim BilimleriKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ERDOĞAN AKMAN
- Sosyal devrim süreçlerinde sosyal medyanın rolü: 2014 Ukrayna olayları örneğinde
Социалдык революцияларды уюштурууда социалдык медиалардын ролу: 2014 - жылдагы украинадагы окуялардын мисалында
TATYANA VEPRENTSEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
İletişim BilimleriKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİletişim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÜMÜT ASANOVA
- Yeni bir sosyal yardımlaşma ve dayanışma ortamı olarak sosyal medya araçları: Instagram ve Facebook örneği
Жаңы коомдук медиа инструменттеринин коомдук жардам жана тилектештик чөйрөсү катарында : Instagram жана Facebookтун мисалында
MEERİM ZHAKYPOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
İletişim BilimleriKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİletişim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. Erdoğan AKMAN
- Sosyal medyanın şeçmen tercihleri üzerindeki etkileri '2015 Kırgızistan parlamento seçimleri örneği'
'социалдык медианын шайлоочулардын тандоолоруна тийгизген таасирлери ' кыргызстандагы 2015-жылдагы парламенттик шайлоонун мисалында'
NURCAN CUMABEK KIZI
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
İletişim BilimleriKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİletişim Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ERDOĞAN AKMAN
- Yaşlı bireylerin sosyal medya kullanma motivasyonları ve yaşam doyumu arasındaki ilişki üzerine bir araştırma: Kırgızistan örneği
Улгайган адамдардын социалдык тармактарга мүчө болуу мотивациясы менен жашоодон канааттануусунун ортосундагы байланышты иликтөө: Кыргызстандын мисалында
ASEL ŞAMİLOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
İletişim BilimleriKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NİYAZİ AYHAN