Hâkim Mehmed Efendi'nin 'Hecsü'l-Hâcis ve Hemsü'n-Nâ'is' adlı lûgatı (inceleme-tenkitli metin)
Hâkim Mehmed Efendi of 'Hecsü'l-Hâcis ve Hemsü'n-Nâ'is' name dictionary (examination- critical text)
- Tez No: 662944
- Danışmanlar: PROF. DR. İSRAFİL BABACAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Hâkim Seyyid Mehmed Efendi, Hecsü'l-Hâcis ve Hemsü'n-Nâ'is. Sözlükçülük, Tasavvufî Istılâhlar, Hâkim Seyyid Mehmed Efendi, Hecsü'l-Hâcis and Hemsü'n-Nâ'is, Lexicography, Sufi terms
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 185
Özet
Kelime anlamı itibariyle bir dilin bütün sözcük ve deyimlerini veya belli bir alandaki kelimelerini, belli bir dönemde kullanılmış olan sözcük ve deyimlerin abece sıralamasına uygun verilerek, anlamların açıklandığı ve başka dillerdeki karşılıklarını gösteren eserlere sözlük denilmektedir. Kültür ve medeniyetimizde kendisine önemli bir yer edinen sözlükler, bir milletin edebî hafızası konumunda olmakla birlikte Türk kültür ve edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Bu sözlüklerden bir tanesi de 18. yüzyılda tercüme yoluyla hazırlanan ve tasavvuf edebiyatı için önem arz eden“Hecsü'l-Hâcis ve Hemsü'n-Nâ'is”tir. Bu çalışmanın amacı, 18. yüzyılda yaşamış şair/ tarihçi/ devlet adamı Hâkim Seyyid Mehmed Efendi'nin“Hecsü'l-Hâcis ve Hemsü'n-Nâ'is”adlı tercüme eserinin ilmî yöntemlere göre hazırlayarak sözlükçülük alanında yapılacak olan çalışmalara kaynaklık edebilecek bir metin oluşturmaktır. İyi düzeyde Arapça ve Farsça bilen Seyyid Mehmed Efendi'nin İbnü'l-Arabî'den çevirdiği eser, tasavvufî terimleri ihtiva etmesi ve manzummensur bir şekilde hazırlanması açısından dikkat çekicidir. Her meslek erbabının bir dili olduğu gibi tasavvuf erbabının da kendine özgü bir dili mevcuttur. Sûfilerin kendi aralarında anlaşılabilir bir dil ağı oluşturmaları ve buna önem vermeleri tasavvuf cereyanı açısından önem arz etmektedir. Çalışmamızı oluşturan tasavvufî ıstılâhlar işte bu dil ağı içerisinde kendine yer edinmiş terimlerden müteşekkildir. Eserde yer alan tasavvufî terimleri tasavvuf literatürüne kazandırmak ve sözlükçülük geleneğine bakıldığında alışılmışın dışında hazırlanmış olan bu sözlükde kullanılan metotun ilim dünyasına tanıtılması önemli bir husustur. Yapılan bu çalışmada Türk Sözlükçülük Geleneği, Osmanlı Sahasında Sözlükçülük Geleneği, Cumhuriyet Sonrasında Sözlükçülük Geleneği ile Cumhuriyet Dönemi Taavvufî Sözlükler hakkında genel bilgiler verilmiştir. Akabinde Hâkim Seyyid Mehmed Efendi'nin hayatı, edebi kişiliği ve eserlerine değinilmiştir. Üç nüshası tespit edilen eserin, İstanbul Millet Kütüphanesi Ali Emiri nüshası müellif hattı olması sebebiyle karşılaştırılmalı metinde ana nüsha olarak temel alınmış ve ilmî transkripsiyon sistemine uygun olarak günümüz Latin harflerine aktarımı yapılmıştır. Karşılaştırmalı metin hazırlandıktan sonra eser, şekil ve muhteva açısından incelemeye tâbi tutulmuştur.
Özet (Çeviri)
In terms of word meaning, all words and phrases of a language or words in a particular area, given according to the abece order of words and phrases used in a certain period, the works that describe the meanings and their counterparts in other languages are called dictionaries. In addition to being in the literary memory of a nation, dictionaries have an important place in Turkish Culture and literature. One of these dictionaries is prepared by translation in the 18th century“Hecsü'l-Hâcis ve Hemsü'n-Nâ'is”which is important for sufism literature. The aim of this study is that of the poet / historian / statesman Hâkim Seyyid Mehmed Efendi's who lived in the 18th century“Hecsü'l-Hâcis and Hemsü'n-Na'is”according to the scientific methods of the translation work prepared in the field of lexicography to create a text that may be the source of the work. Seyyid Mehmed Efendi, who knows advanced Arabic and Persian, the work translated from İbnü'l-Arabî, It is noteworthy for its inclusion of Sufî terms and its preparation in a manzum-mensur manner. Just as every profession has a language, Sufism has its own language. It is important for Sufis to have an understandable language network among themselves and to give importance to it in terms of the Sufism movement. Sufi terms that make up our work, it is composed of the terms that have taken their place within this language network. It is important to introduce the method used in this lexicology, which is unusually prepared given the lexicology tradition, to the world of Science and to introduce the terms of Sufism in the work into the sufi literature. In the study, the life literary personality and works of Hâkim Sayyid Mehmed Efendi are given general information about the terms Sufism and Sufism. After that, general information about Turkish lexicography tradition, Ottoman lexicography tradition, lexicography tradition after the Republic and Tafi dictionaries of the Republican period were given. Three copies of the work identified, Istanbul Millet Library Ali Emiri copy was based on the main copy in the comparable text and transferred to today's Latin letters in accordance with the scientific transcription system. After the comparative text has been prepared, the work has been examined in terms of its shape and content.
Benzer Tezler
- Hâkim Mehmed Efendi'nin Lemeât ve Istılâhât-ı Sûfiyye tercümeleri
Hākim Mehmed Efendi and His Translations of Lama'āt and Istilāhāt al-Sūfiyya
TUĞBA TAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET KARATAŞ
- Hâkim Mehmed Efendi'nin Siyer-i Kebîr adlı eseri ve muhtevası
Hâkim Mehmed Efendi's Siyer-i Kebir and its content
PINAR ÇİFTCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinEskişehir Osmangazi Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYNUR KURT
- Vak'a-Nüvîs Hâkim Efendi tarihi (Metin ve Tahlîl)
Chronicler Hâkim Efendi's history (Text and Analysis)
TAHİR GÜNGÖR
Doktora
Türkçe
2014
TarihMarmara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZİYA YILMAZER
- Hâkim Seyyid Mehmed Efendi'nin Terceme-i Esrâr-ı Tevhîdiye adlı eseri (metin-inceleme)
Hakim Seyyid Mehmed Efendi's work called Terceme-i Esrar-i Tevhidiye (text-analysis)
MEHMET ARİF ARICI
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YAKUP POYRAZ
- Hâkim Seyyid Mehmed Efendi, hayatı, eserleri ve ʿAcâibu'l-Ahbâr'ı
Hâkim Seyyid Mehmed Efendi, his life, works and ʿAcâibu'l-Ahbâr
MEHMET AKBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinAnkara Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET AKKUŞ