İstanbul'un kentsel çevre kalitesi üzerine bir değerlendirme
An assessment on the urban environmental quality of Istanbul
- Tez No: 665783
- Danışmanlar: PROF. DR. ÇİĞDEM GÖKSEL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Coğrafya, Jeodezi ve Fotogrametri, Geography, Geodesy and Photogrammetry
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Geomatik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Geomatik Mühendisliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 75
Özet
18. yüzyıldan itibaren dünya nüfusunda hızlı bir artış görülmekte ve artan nüfusun büyük bir çoğunluğu kentlerde yoğunlaşmaktadır. Endüstriyel ve ticari faaliyetlerin merkezi olan ve kır hayatıyla kıyaslandığında daha konforlu bir hayat vaat eden kentler zaman içinde, ekonomik, politik, kültürel ve sosyal insan faaliyetlerinin ana mekânı haline gelmiştir. Bununla birlikte, dünyanın her yerinde kentlerin kontrolsüz bir şekilde yatay ve dikey olarak genişlemesi, kasabaların kentlere dönüşümü ve kentlerin büyüyerek mega kentler haline gelmesi, özetle hızlı ve plansız kentleşme, kentlerin yaşanabilirliğini olumsuz etkilemektedir. Buna bağlı olarak, kentlerin çevre kalitesinin kent sakinlerinin hayatı üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğunu iddia eden araştırmacılar“kentsel çevre kalitesi”kavramını ortaya atmıştır. Kentsel çevre kalitesi, bir kente ait ekolojik, biyo-fiziksel ve sosyo-ekonomik gibi birçok farklı parametreyi birlikte değerlendirerek o kentin yaşanabilirliği ve sürdürülebilirliği hakkında fikir veren çok boyutlu ve çok disiplinli bir kavramdır. Kentlerin sorunlarının tespit edilebilmesi, olası sorunların öngörülmesi ve bu bulgulardan hareketle uygun politikalar ve planlar geliştirilebilmesi için bir kentin çevre kalitesinin bilimsel olarak araştırılması büyük önem taşımaktadır. Bu hedef doğrultusunda yapılan çalışmalara da“kentsel çevre kalitesi değerlendirmesi”denilmektedir. Bu çalışmanın amacı, bir önceki paragrafta açıklanan bilgiler ışığında, Türkiye'nin en yüksek nüfus yoğunluğuna sahip kenti İstanbul için bir kentsel çevre kalitesi değerlendirmesi yapmaktır. Çalışma kapsamında, İstanbul'un 39 ilçesi karşılaştırmalı olarak analiz edilmektedir. Çalışmanın gerçekleştirilebilmesi için öncelikle İstanbul ilçeleri için ekolojik ve sosyo-ekonomik ölçütler belirlenmiş ve bu ölçütlere ilişkin veriler toplanmıştır. Ekolojik ölçütler;“hava kalitesi”,“yeşil alanlar oranı”,“yapay yüzey oranı”ve“su yüzeyine yakınlık”tır. Sosyo-ekonomik ölçütler ise“nüfus yoğunluğu”,“konut yoğunluğu”,“hanehalkı yoğunluğu”,“eğitim düzeyi”,“kişi başına düşen sağlık kurum ve kuruluşları sayısı”dır. Daha sonra, çalışmanın belirli bir standart çerçevesinde yürütülebilmesi için bu ölçütler natural breaks (jenks) yöntemi kullanılarak 1 ve 5 arasında sınıflandırılmıştır. Uygulamanın gerçekleştirilmesinde ise çok ölçütlü ve karmaşık konularda karar verilmesi için bir teorik çerçeve sunan Analitik Hiyerarşi Yöntemi (AHY)'den yararlanılmıştır. Bu aşamada, ölçütlerin kendi aralarında ağırlıklandırılması gerekmektedir. İlgili literatürdeki araştırmalardan yararlanarak, bu çalışmada ekolojik ölçütlerin sosyo-ekonomik ölçütlerden üç kat ağırlıklı olması gerektiğine karar verilmiştir. Ölçütlerin alt kategorileri de kendi aralarında ağırlıklandırıldığında, en yüksek ağırlıktan en düşük ağırlığa doğru sıralama şöyle olmuştur: yeşil alanlar oranı, yapay yüzey oranı, konut yoğunluğu, hava kalitesi, hanehalkı yoğunluğu, su yüzeyine yakınlık, nüfus yoğunluğu, kişi başına düşen sağlık kurum ve kuruluşları sayısı ve eğitim düzeyi. Uygulamanın son aşamasında Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)'nden yararlanarak, ölçütlere ilişkin sonuç haritaları üretilmiş ve İstanbul kentsel çevre kalitesine dair nihai sonuç haritası elde edilmiştir. Bu çalışmanın en önemli bulgusu İstanbul'da kentleşmenin yoğun olduğu bölgelerde kentsel çevre kalitesinin diğer ilçelere kıyasla önemli ölçüde düşük olduğudur. Bu bulgu, literatürdeki diğer çalışmaların sonuçlarıyla da uyum içindedir. İstanbul ilçeleri arasında yapay yüzey alanlarının, konut ve nüfus yoğunluğunun yüksek olduğu, buna bağlı olarak yeşil alanlar oranının ve hava kalitesinin düşük olduğu bölgeler kentsel çevre kalitesinin az olduğu bölgelerdir. Buna karşılık olarak, yeşil alanların korunduğu, yapay yüzey alanlarının, konut ve nüfus yoğunluğunun görece olarak düşük olduğu bölgelerin ise kentsel çevre kalitesi diğer bölgelerle karşılaştırıldığında daha yüksek çıkmıştır. Çalışmanın bu bulgusu, İstanbul için geliştirilecek planlar, politikalar ve projeler için önemli bir altlık sağlamaktadır. Çalışma beş ana bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm çalışmaya dair genel bir fikir sağlayan giriş bölümüdür. İkinci bölümde literatür araştırması sonuçları paylaşılmaktadır. Bu bölüm,“kent ve kentleşme”,“kentsel çevre kalitesi”ve“kentsel çevre kalitesi değerlendirmesi”olmak üzere üç alt başlığa ayrılmıştır. Üçüncü bölüm çalışmanın yöntemi olarak benimsenen çok ölçütlü karar verme yöntemlerini, özel olarak da Analitik Hiyerarşi Yöntemi'ni açıklamaktadır. Dördüncü bölüm, uygulama sonuçlarının paylaşıldığı ve tartışıldığı bölümdür. Sonuç bölümü olan beşinci bölümde ise çalışmanın genel değerlendirilmesi yapılmakta ve gelecekte İstanbul için gerçekleştirilebilecek kentsel çevre kalitesi çalışmalarına dair bazı fikirler paylaşılmaktadır.
Özet (Çeviri)
There has been a rapid increase in the world population since the 18th century. A great majority of this rapidly increasing population lives in cities. There are many different reasons for this situation. However, the main reason is that cities have become the center of industrial and commercial activities, that is, economic life, since the Industrial Revolution. Besides, cities that promise higher comfort compared to rural life have gradually become the main sites of political, cultural, and social human activities. Nevertheless, the uncontrolled horizontal and vertical expansion of cities worldwide, the transformation of towns into cities, and the growth of cities into megacities, in short, rapid and unplanned urbanization, negatively affect the livability of cities. Starting from this point of view, researchers claiming that the environmental quality of cities has a significant impact on the lives of urban residents have introduced the concept of“urban environmental quality”. Urban environmental quality is a multidimensional and multidisciplinary concept that gives an idea about the livability and sustainability of the cities by evaluating many different parameters such as ecological, biophysical, and socio-economic. It is essential to scientifically investigate the urban environmental quality to identify the problems of the cities, foresee possible problems, and develop appropriate policies and plans based on these findings. Studies carried out in line with this goal are called“urban environmental quality assessment”. In recent years, the research on urban environmental quality assessment has increased, especially for rapidly developing and changing cities. In light of the information explained in the previous paragraph, this study aims to make an urban environmental quality assessment for the city of Istanbul. There are many reasons for choosing Istanbul as the study area. First, with a population of 15.2 million, Istanbul is currently the most populous and densely populated city in Turkey. In fact, nearly 25% of Turkey's population lives in Istanbul. Second, although Istanbul is not the capital of the country, it is the center of the Turkish economy. Third, Istanbul, a socially and culturally vibrant city, is one of the world's most tourist-attracting cities. For this reason, the urban environmental quality of Istanbul affects not only those living in Istanbul but also millions of other people. Finally, Istanbul, which is also crucial with its historical and geopolitical structure, has experienced a significant transformation with various mega projects in recent years. When all these criteria are evaluated together, the importance of making an analysis regarding the urban environmental quality of Istanbul becomes apparent. Within the scope of the study, 39 districts of Istanbul are analyzed comparatively. In order to carry out the study, first of all, ecological and socio-economic indicators for the districts of Istanbul were determined, and data related to these indicators were collected. Ecological indicators are“air quality”,“green areas ratio”,“artificial surface rate”and“proximity to the water surface”, whereas socio-economic indicators are“population density”,“residence density”,“household density”,“education level”,“the number of public health institutions and organizations per capita”. Then, these indicators were classified between 1 and 5 using the natural breaks method in order to carry out the study within a certain standard. The Analytical Hierarchy Process (AHP), which offers a theoretical framework for making decisions on multi-indicator and complex issues, was used in the implementation. At this stage, indicators need to be weighted comparatively. Using the researches in the relevant literature, it was decided in this study that ecological indicators should weigh three times more than socio-economic indicators. When the subcategories of the indicators are weighted among themselves, the order from the highest to the lowest weight is as follows: green areas ratio, artificial surface ratio, building density, air quality, household density, proximity to the water surface, population density, the number of public health institutions and organizations per capita, and education level. In the last stage of the application, the maps related to the indicators were produced by using the Geographical Information Systems (GIS), and the final map for the urban environmental quality of Istanbul was obtained. The most important result of the study is that there is an inverse proportion between urbanization and urban environmental quality. This result is also in line with the findings of the relevant literature. The regions of Istanbul with the highest artificial surface areas and the lowest green areas have been identified as the most unfavorable regions in terms of urban environmental quality. Meanwhile, these regions are the regions with the highest population and building density. On the contrary, regions with higher green areas compared to other districts are regions with low artificial surface areas and low population density. It is observed that the urban environmental quality in these regions is higher compared to other districts. This result of the study gives an important idea about how the future of Istanbul should be designed. Undoubtedly, there are many local, regional, national or international factors that negatively affect the urban environmental quality. However, it is possible to prevent these negative factors or at least to impose some limitations by developing appropriate policies and making proper plans. It is highly probable that projects that will expand the city, replacing green areas with artificial surface areas and accordingly increase the population, will reduce the quality of Istanbul. For this reason, it is vital to design the future of Istanbul by considering the urban environmental quality. It should not be forgotten that the urban environmental quality has a direct effect on the health and happiness of the inhabitants of the cities. The study consists of five main chapters. The first chapter is the introduction chapter. In this part, the motivation and purpose of the study are explained, and a general idea about the study is provided. The second chapter is the literature review. This chapter is divided into three sections:“city and urbanization”,“urban environmental quality”, and“urban environmental quality assessment”. In the first section, the meaning of the concept of city and the opinions of different thinkers on the city are discussed. Moreover, some information is given about the historical development of cities and their current situation. In the second section, the concept of urban environmental quality, which is the focus of the study, is elaborated. Thus, it was aimed to make the purpose of the study clearer. In the third section, sample studies that researched urban environmental quality are shared. The third chapter explains the multi-criteria decision-making methods. In particular, it elaborates on Analytical Hierarchy Process. The fourth is the application chapter. In this chapter, the application steps are explained one by one. Moreover, the discussion of application results is also in this section. In the fifth chapter, which is the conclusion, the general evaluation of the study is made, and some ideas for the urban environmental quality studies that can be carried out for Istanbul in the future are shared.
Benzer Tezler
- Urban sectıons:Interactıon between transportatıon ınfrastructure and ground
Kentsel kesitler:Ulaşım altyapısı ve zemin etkileşimleri
NURGÜL YARDIM
Yüksek Lisans
İngilizce
2012
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiDisiplinlerarası Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ORHAN HACIHASANOĞLU
- Mimari tasarım kalitesinin katma değer (marka değeri/pazarlama) etkisi üzerine bir inceleme: Vodafone Park örneği
An investigation on effects of architectural design added value (brand value/marketing): Vodafone Park
BAŞAK ŞAHİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BEGÜM SERTYEŞİLIŞIK
- Adapting Istanbul metropolitan city to urban heat island: The case study of Beyoglu
İstanbul metropol alanda ısı adası adaptasyonu: Beyoğlu örnek çalışması
SOOLMAZ ZAEEMDAR
Doktora
İngilizce
2019
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜZİN BAYCAN
- The effects of place quality on location choices of creative industries: Architecture sector in İstanbul
Mekan kalitesinin yaratıcı endüstrilerin yer seçimi üzerine etkileri: İstanbul'da mimarlık sektörü
MEHMET RONAEL
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ GÜLDEN DEMET ORUÇ
- İstanbul'da kentsel büyümenin senaryo tabanlı modellenmesi ve ekolojik açıdan değerlendirilmesi
Scenario-based modeling and evaluation of urban growth in Istanbul
ALİYE GONCA BOZKAYA KARİP
Doktora
Türkçe
2024
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA ÜNSAL