Karaçay-Malkarcada 'almak' ve 'vermek' fiillerinin anlamsal alanları
Semantic fields of verbs 'to take' and 'to give' in Karachay-Balkar
- Tez No: 670555
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MEVLÜT ERDEM
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 160
Özet
Bu çalışma, Karaçay-Malkarcadaki“aлыргъа”(almak) ve“берирге”(vermek) fiillerinin anlamsal alanlarının özelliklerini ele alır. Bu fiiller anlamsal zıt anlamlı kelime (İng.: relational antonym) olup çok eskidir. Çalışmada bu kavramların anlamsal alanları betimlenmiş ve yan anlamları arasındaki anlamsal ilişkiler örneklerle verilmiştir. Fiiller, kod kopyalama kuramı açısından da incelenmiştir. Çalışmada fiiller anlamsal bir kategori olarak değerlendirilir. Almak-vermek kavramlarına ait anlamsal alanları oluşturmak için fiillerin konusal anlambilimsel sınıflandırması yapılmıştır. Çalışmada bu konuda en çok iki kuramdan yararlanılmıştır. Birincisi Ch.Fillmore'un Çerçeve Anlambilimi'dir. Ona göre bir insanın zihninde kullanabileceği her kelime için senaryoya benzeyen basit çerçeveler vardır. Çerçeveler, bir cümle veya kelimeyi anlamak için konuşurun bilmesi gereken ön bilgiler, yani önvarsayımdır. Kullanılan ikinci kuram A. Mustayoki'nin İşlevsel Sözdizimidir. Bu kuram çerçevesinde her fiille ilgili önvarsayımlar, yani olası roller konuşurun bakış açısından gösterilmiştir. Mesela“mektup almak”anlamsal yapısı daima mektubu gönderen Eden, onu alan Deneyimci ve yüklemlemeye dahil olan Etkilenen'i (mektup) içerir. Kıpçak dili olan Karaçay-Malkarcayı araştırmamızın sebebi, bu dil konuşurların 13. yüzyıldan beri Kafkasya'da yaşayıp Kafkas dilleri ve Rusça ile yoğun bir dil temasında bulunmasıdır. Bu,“almak”ve“vermek”kavramlarının bu bölgedeki gelişimini takip etme fırsatını verir. Araştırma sonucunda“almak”fiilinin Karaçay-Malkarca konuşurların zihinsel sözlüklerinde“istemek”,“bir eylemi deneyimlemek”,“kabul etmek”,“başlamak”,“değişmek”,“kopyalamak”,“bitirmek”kavramlarına bağlı olduğu;“vermek”fiilinin ise“etkilemek”,“izin vermek”,“sağlamak”,“yayınlamak”,“başlatmak”gibi kavramlarla bağlantılı olduğu ortaya çıkmıştır. Kafkasya Savaşı'ndan itibaren Karaçay ve Malkarların hayatları Rusçayla bağlantılıdır. Bundan dolayı“almak”ve“vermek”fiilleri doğal olarak Rusçadan etkilenmiştir. Etkilenme derecelerini öğrenmek için L. Johanson'un kod kopyalama modelinden yararlanıldı. Modele göre sosyal açıdan baskın olan bir dilden (B) baskın olmayan bir dil (A) bir anlamsal yapıyı genel (tamamıyla alarak), seçilmiş (yapının bir veya birkaç özelliğini kopyalayarak) veya karışık olarak kopyalayabilir. Bu modele göre Karaçay-Malkarcada“almak”ve“vermek”anlamsal alanlarındaki yapıların %37'inin Rusçayla etkileşim sonucunda ortaya çıktığı, dolayısıyla Karaçay-Malkarcanın büyük oranda Rusçadan etkilendiği belirlenmiştir. Çalışmada, Karaçay-Malkarca üzerine ilk defa İşlevsel Sözdizimi, Çerçeve Anlambilimi ve Lars Johanson'un kod kopyalama modeli uygulanmış,“almak-vermek”anlamsal alanları ortaya konulup incelenmiş ve dil ilişkileri sonucunda ilgili fiillerin Rusçadan etkilenme derecesi belirlenmiştir.
Özet (Çeviri)
This study deals with the semantic fields of the verbs“aлыргъа”(to take) and“берирге”(to give) in Karachay-Balkar. The main concepts expressed by these verbs, which are relational antonyms, are very old. The semantic fields of these concepts are described and kinds of connotations they have are given with examples in terms of semantic relations. Related verbs used in Karachay-Balkar were also examined in terms of code copying theory. In study verbs are considered as a semantic category. In order to create the semantic fields of the concepts of giving and taking, was made thematic semantic classification of the predicates. Two types of it were used in our study. The first one is Ch.Fillmore's theory of Frame Semantics. According to him, there are simple scenario-like frameworks for every word to be used in the human mind, and there are all possible semantic roles and participants in it. Frames are presuppositions. The second theory is Functional Syntax by A. Mustayoki. Within the framework of this theory, each predicate is shown from the speaker's point of view with their possible roles. For example, in the semantic structure of“receiving a letter”there is always an Agent who sends the letter, an Experiencer who receives it, and the Affected (letter) incorporated to the predicate. The research of Karachay-Balkarian is needful because its speakers have been in intense language contact with Caucasian and Russian languages since the 13th century. Such a language contact gives an opportunity to follow how the concepts of“take”and“give”have developed in Caucasus region. As a result of our study was shown that the verb“to take”in Karachay-Balkarian is related to the concepts of“wanting”,“experiencing an action”,“accepting”,“starting”,“changing”,“copying”,“ending”; the verb“to give”is connected with concepts such as“influence”,“allow”,“provide”,“publish”,“initiate.”Since the Caucasus War, Karachays and Malkars are in close contact with Russian language.“Алыргъа”and“берирге”verbs were naturally influenced by Russian language as well. L. Johanson's code copying model was used to find out how much these structures were influenced. According to the model, a semantic structure from a socially dominant language (B) to a non-dominant language (A) can copy a semantic structure in general (by taking in all), selectively (by copying one or more features of the structure), or mixed way. According to this model, 37% of the structures in the semantic fields of“to take”and“to give”in Karachay-Balkar emerged as a result of interaction with Russian. In the study, Functional Syntax, Frame Semantics and Lars Johanson's code copying model were applied for the first time on Karachay-Balkarian, the semantic areas of“give and take”were revealed and examined, and the degree of influence of the related verbs from Russian was determined as a result of language contact.
Benzer Tezler
- Karaçay-Malkarlarda tılsımlı masallar (inceleme-metin)
Karachay-Malkar fairy tales (examination-texts)
ZEYNEP ASLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Halk Bilimi (Folklor)Gazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NACİYE YILDIZ
- Çerkes ve Karaçay-Malkar dil ve edebiyatları arasındaki etkileşimler
The interactions between Circassian and Karachay-Malkar languages & literatures
AHMET MAVİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DilbilimDüzce ÜniversitesiKafkas Dilleri ve Kültürleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ FEHMİ ALTIN
- Tel üretim hattındaki çelik makaralarda titreşim analizi ile balanssızlık tespiti
Unbalance by vibration analysis on steel reels in wire production line
YUSUF KARACA
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Makine MühendisliğiSakarya ÜniversitesiMakine Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYSUN EĞRİSÖĞÜT TİRYAKİ
- Karaçay Türklerinde dini ve sosyo-kültürel hayat (Tokat ili örneği)
The religious and socio-cultural life of Karachay Turks (Example of Tokat province)
AYŞE ÖZKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinTrabzon ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ FİDAN
- Karaçay Malkar Türkçesi ve Kara Kübür romanı üzerine inceleme
Karachay Malkar Turkish and Black Quiver on his novel analysis
MELİKE ÖZTÜRK AKDAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıOrdu ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İSMAİL DOĞAN