Eski Anadolu Türkçesi tıp metinlerindeki Arapça alıntı kelimeler
The Arabic loan words in the old Anatolian Turkish medical texts
- Tez No: 673111
- Danışmanlar: YRD. DOÇ. DR. HAKAN AYDEMİR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Medeniyet Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 536
Özet
Bu araştırma, Batı Türkçesinin tarihsel bir dönemini kapsayan Eski Anadolu Türkçesi sahasının tıp alanında yazılmış mensur metinlerindeki Arapça alıntı sözcükleri tespit ederek incelemek ve bunlardan hareketle Arapça ve Türkçe arasındaki temas hakkında bilgi sahibi olmak dolayısıyla bu iki milletin kültür tarihine katkı sunmak amacıyla yazılmıştır. Yüzyıllardır pek çok alanda temas hâlinde olan bu iki milletten Türkçenin, Arapçadan aldığı sözcüklerin incelenmemiş olması maalesef büyük bir sorundur. Ben, bu çalışmamla birlikte iki dilin yoğun bir teması sonucunda Eski Anadolu Türkçesine geçen Arapça alıntı sözcükleri tespit ederek incelemiş oldum. Tıp, eski ve yeni dünya milletlerinin hepsinin katkı sunduğu eşsiz bir alandan meydana gelir. Bu alanın metinlerini seçerken hem temasın en yoğun görüldüğü alanın tıp olduğunu düşündüm hem de bu alanda yapılan çalışmaların azlığı ve yetersizliğine dikkat çekmek istedim. Böylece tezim yalnız Türk dili için değil, tıp tarihi, tıp çalışmaları, bilim tarihi gibi birçok alana da hizmet etmiş oldu. Tezin içeriğinden kısaca bahsetmek gerekirse şunları söyleyebilirim: Tezin giriş kısmından sonraki ilk bölümünde incelememe konu olan on üç eser Tuḥfe-i Mübārizī, Ḥulāṣā, Edviye-i Müfrede, İlyāsiyye, Müntaḫab-ı Şifā, Kāmilüʾṣ-Ṣınāʿa, Kitābuʾl-Münteḫab-ı Fīʾṭ-Ṭıb, Kemāliyye, Tercüme-i Müfredāt-ı İbn-i Bayṭār, Yādigār-ı İbn-i Şerīf, Sulṭāniye, Miftāḥuʾn-Nūr ve Ḫazāinüʾs-Sürūr ve Teshīl'den ayrıntılı olarak bahsettim. Bir sonraki bölümde Arap ve Türk milletlerinin hem dilsel temaslarına hem de tarih sahnesinde karşılaşmaları ve temas sonucu gerçekleşen hadiselerden söz ettim. Burada ayrıca tezimin teori kısmına da yer verdim. Sonraki bölüm tıp metinlerindeki kelimelerin anlam kategorileri doğrultusunda tablo hâline getirildiği kısımdır. Hemen ardından kelimelerde bulunan ve en sık rastlanan ses olaylarına değindim. Bu bölümün ardından tezimin ana kısmını oluşturan kelimeleri alfabetik sırayla dizdim. İncelediğim eserlerde toplamda 3810 tane Arapçadan alıntılanmış kelime tespit ettim. Kelimeler dizilirken kelimenin ilk geçtiği yerdeki şekline, bütün metinlerdeki anlamlarına varsa farklı biçimlerine, kelimenin diğer kelimelerle girdiği yapısal ve anlamsal yeni şekillere ve son olarak kelimenin Arapçadaki orijinal hâline de yer verdim. Çalışmamın sınırları nedeniyle bu sözcüklerdeki anlambilimsel sorunlara gerekmedikçe değinmedim. Çalışmamın neticesindeki tespitlere Sonuç kısmında ve kullandığım eser ve çalışmalara da kaynakça kısmında yer vererek tezimin bölümlerini tamamladım.
Özet (Çeviri)
This study aims to search out the Arabic loan words in the prosaic medical texts of Old Anatolian Turkish, which covers a certain era in the history of Western Turkish language, in order to explore the connection between Arabic and Turkish languages and to contribute to Arabic and Turkish cultural history. Although Arabs and Turks have been in connection with each other through centuries, the Arabic-origin words in Turkish language have not been fully revealed yet. The study tries to discover these Arabic words borrowed into Old Anatolian Turkish as a result of interaction between these two cultures. Medicine is a unique field where nations from old and new world all contribute. I have chosen medical texts to study both because these texts are at the crossroad of the different cultures and because one can hardly find a sufficient number of researches done about these transmitted words. So I hope that this thesis will be a contribution not only to Turkish language studies but also to the studies on the history of medicine and the history of science. To briefly mention the content of the thesis, I can say the following: The thirteen books which are the main subjects of the research, namely Tuḥfe-i Mübārizī, Ḥulāṣā, Edviye-i Müfrede, İlyāsiyye, Müntaḫab-ı Şifā, Kāmilüʾṣ-Ṣınāʿa, KitābuʾlMünteḫab-ı Fīʾṭ-Ṭıb, Kemāliyye, Tercüme-i Müfredāt-ı İbn-i Bayṭār, Yādigār-ı İbn-i Şerīf, Sulṭāniye, Miftāḥuʾn-Nūr ve Ḫazāinüʾs-Sürūr ve Teshīl, are taken up in the first chapter. The following chapter focuses on the linguistic contacts of the Arab and Turkic nations and the events that took place as a result of their encounters on the stage of history. The theoretical framework of the thesis is presented in this chapter also. The next chapter is the section where the words in medical texts are tabulated according to their meaning categories. In the following chapter the most common sound changes in the words are mentioned. After this chapter, the words which are the main subjects of the thesis are given in an alphabetical order. I have found 3810 Arabic loanwords in total in the texts I have surveyed. In this order I include a wordʼs original form found in the first place; its different meanings and forms, if any, in all texts; the structural and semantic new forms which the word attained through other words and finally its original form in the Arabic language. Due to the limitations of the study and the relatively large number of the words selected, I did not address the semantic problems in these words unless necessary. I finishes the thesis with a conclusion noting the findings of the study and a bibliography showing the works I used in the thesis.
Benzer Tezler
- Kit?bü Emr??i'l-?Ayn (metin-inceleme-dizin)
Başlık çevirisi yok
ZEYNEP AKKİRAZ AYHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
DilbilimCumhuriyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. EMİN EMİNOĞLU
- İki eser bağlamında Eski Anadolu Türkçesi bitki adları üzerine biçim ve anlam incelemesi
Morphological and semantic analaysis of Old Anatolian Turkish plant names in the context of two works
EDANUR SAĞLAM
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FATMA BİNNUR ERDAĞI DOĞUER
- İbrahim Bin Abdullah'ın Cerrah-Name (Alaim-i Cerrahin) adlı eseri (giriş-metin-sözlük)
İbrahim Bin Abdullah's work that named Cerrah-Name (Alaim-i Cerrahin) (Introduction, Text and İndex with Lexicon)
MEHMET GÜRLEK
Doktora
Türkçe
2011
Deontoloji ve Tıp TarihiMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET TOPALOĞLU
- Eski Anadolu Türkçesinde tıp terimleri
Medical terms in old Anatolian Turkish
SEYFULLAH TÜRKMEN
Doktora
Türkçe
2006
Türk Dili ve EdebiyatıKırıkkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ.DR. FATİH KİRİŞÇİOĞLU
- Kaysunizade Nidai Muhammed Çelebi El-Ankaravi'nin menafi'u-nas adlı eseri (metin-dil özellikleri-dizin)(57a-99b)
Nenafi'un- nas named work of the writter the Kaysunizade Nidai Muhammed Çelebi El-Ankaravi (the text, qualities of language, index)(57a-99b)
HATİCE ÖZCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Türk Dili ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
Y.DOÇ.DR. ORHAN YAVUZ