Milli Kütüphane koleksiyonunda bulunan 'Envâ-ı Emrâz' adlı Osmanlı El Yazması eserin fitoterapi açısından incelenmesi
Investigation of the hand-written ottoman manuscript titled 'Envâ-i Emrâz' preserved in the National Library Collection in terms of phytotherapy
- Tez No: 683514
- Danışmanlar: PROF. DR. İLKAY ERDOĞAN ORHAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Deontoloji ve Tıp Tarihi, Eczacılık ve Farmakoloji, Medical History and Ethics, Pharmacy and Pharmacology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Farmakognozi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 134
Özet
Bitkiler çok eski çağlardan bu yana sağlık, gıda ve bazı diğer amaçlarla kullanılarak insanlığa hizmet etmektedir. Dolayısıyla bitkilerin tedavi amacıyla kullanıldığı yüzyıllar boyunca hekimlik ve eczacılık birbirinden ayrılmayan iki meslek olagelmiştir. Tarih öncesi çağlardan itibaren bitkilerin tedavi amacıyla kullanımına dair pek çok yazılı kaynak mevcuttur. Tedavide kullanılan bitkilerin bilimsel süzgeçten geçirilerek kullanımlarının sağlanması toplum sağlığı açısından önem ihtiva etmektedir. Tıbbın ve bitkilerle tedavinin gelişim sürecine bakıldığında, bu tez çalışmasında başta Mezopotamya kökenli olmak üzere kadim medeniyetler (Sümer, Babil, Hitit, Yunan, vs) ile Hint, Çin, Japon ve İslam medeniyetlerinin katkıları“Genel Bilgiler”kısmında gözden geçirilmiştir. Tez kapsamında, Milli Kütüphane bünyesindeki Yazma Eserler Müdürlüğü koleksiyonunda bulunan Osmanlı dönemine ait, fitoterapi ile ilgili olan eski Türkçe ile yazılmış“Envâ-ı Emrâz”isimli el yazması eser günümüz Türkçesine çevrilmiş ve içindeki tıbbi bilgiler; hastalıkların ilgili oldukları sistemlere, tedavide kullanılan ilaçların hazırlanış yöntemlerine ve eserde ismi geçen bitkilerin literatürde yer alan karşılıklarına göre incelenmiştir. Envâ-ı Emrâz adlı eser 604 babdan oluşan 3 bölüm halindedir. 1. bölümde Galen hekimin, 2. bölüm Millet hekimin, 3. bölümde ise Hipokrat hekimin reçeteleri bulunmaktadır. Eserin her bölümünde sırasıyla tüm hastalıklar tekrar edilmiştir. 2. Bölümde farklı olarak özellikle savaş yaralarının tedavilerine yer verilmiştir. Terkipler genellikle bitkilerin yaprak, çiçek veya kök gibi kısımlarının karışımı veya tek bitki kısmının kaynatılması sonucu elde edilen şuruplar ve macunlar şeklindedir. Eserde detaylı tarifler çok nadiren yer almaktadır. Genellikle tek cümle ile hangi şikâyet için neyin iyi geleceği bahsedilmiş ve bitkilerin kullanımına dair bilgiler yüzeysel olarak verilmiştir. Aynı şikâyet için farklı reçeteler (varsa) aynı babda peş peşe verilmiştir. Tez çalışmamız neticesinde, tıbbi bitkilerin tedavide kullanılışlarına dair Envâ-ı Emrâz'da bulunan kadim bilgiler gün ışığına çıkartılmış olup, geleneksel bilgilerin modern fitoterapi araştırmalarında kullanılabilmesi için literatüre katkıda bulunulmuştur
Özet (Çeviri)
Plants have served humanity for health, food, and other purposes since ancient times. Therefore, medicine and pharmacy have been two professions that are not separated from each other for centuries, when plants are used for therapeutic purposes. There are many written sources about the therapeutic use of plants since prehistoric times. Ensuring the use of the plants used in treatment by passing them through a scientific filter is important in terms of public health. In this thesis study, contributions of the ancient civilizations particularly in Mesopotamia (e.g. Sumerian, Babillion, Hittite, Greek) as well as Indian, Chinese, Japanese, and Islamic civilizations are briefly reviewed in“General Information”section, considering the development process of medicine and herbal therapy. The manuscript named“Envâ-ı Emrâz”, written in ancient Turkish and related to phytotherapy, belonging to the Ottoman period, which is preserved in the collection of the Directorate of Manuscripts in the National Library, has been translated into today's Turkish within the scope of the thesis and medical information it contains; the systems to which the diseases belong, the preparation methods of the drugs used in the treatment and the equivalents of the plants mentioned in the work in the literature. The book named Envâ-ı Emrâz consists of 3 chapters having 604 babs. The prescriptions of the physician Galen in the first part, the physician Millet in the second part, and the physician of Hippocrates in the third part were written. In each part of the work, all diseases are repeated respectively. In the second chapter, the treatment of war wounds is discussed in particular as being different from other two chapters. The compositions are generally in the form of syrups and pastes obtained by boiling a mixture of plant parts such as leaves, flowers, and roots or or single plant part. Detailed recipes are found very rarely in the manuscript. Generally, it was mentioned in one sentence what would be good for which complaint. Information on uses of the plants were given roughly. Different prescriptions (if any) for the same complaint were given in the same item one after the other. As a result of our thesis, ancient information about the use of medicinal plants in treatment was brought to light, and a contribution was made to the literature for the use of traditional information in modern phytotherapy research
Benzer Tezler
- Ankara Yazma Eserler Bölge Müdürlüğü Milli Kütüphane Koleksiyonunda Bulunan Şeyh Hamdullah'a ait Mushaf-ı Şerif'in tezyini yönden değerlendirilmesi
Evaluation Of Sheiks Hamdullah's Mushaf-ı Sherif Placed İn National Library Collection Of Ankara Regional Directorate Of Manuscripts Rare Books in terms Of decoration
FATIMA HUMEYRA YÜKSEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
El SanatlarıAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. PINAR TOKTAŞ
- Ankara Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonunda bulunan 06 Mil Yz A 160 numaralı cönk (İnceleme-metin)
Cönk number 06 Mil Yz A 160 from the Ankara National Library Manuscripts Collection (Analysis-text)
MELİSNUR ÇALIŞKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Halk Bilimi (Folklor)Yıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MERİÇ HARMANCI
- Ankara Milli Kütüphane Blackmer Koleksiyonunda bulunan kıyafet albümleri
The Costume books in Ankara National Library Blackmer Collection
AKİLE BAYTEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Sanat TarihiHacettepe ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. PELİN ŞAHİN TEKİNALP
- Ankara Millî Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu'nda 06 mil yz a 10103 yer numaralı Mecmu'a-i Eş'ar (inceleme-karşılaştırmalı metin)
Ankara National Library Wri̇ti̇ng Collection 06 mil yz a 10103 place number Mecmu'a-i Eş'ar (examination-comparative text)
AYŞE NUR AYHAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıDüzce ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLHAN GENÇ
- Hazînî'nin Eski Oğuz Türkçesi ile yazılmış manzum Hadîs-i Erba'în tercümesi (Giriş, inceleme, metin, dizin)
Hazînî's translation of Forty Hadith in verse written in Old Oghuz Turkish (Introduction, examination, text, index)
EFSUN KEVSER KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıOndokuz Mayıs ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SERKAN ŞEN