Early maladaptive schemas and mental health: The sequential mediator role of neuropsychological personality traits and cognitive emotion regulation
Erken dönem uyum bozucu şemalar ve psikolojik sağlık: Nöropsikolojik kişilik özelliklerinin ve bilişsel duygu düzenleme stratejilerinin sıralı aracı rolü
- Tez No: 683879
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ELVİN DOĞUTEPE
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: İngilizce
- Üniversite: Başkent Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Klinik Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 169
Özet
Bu çalışmanın amacı, erken dönem uyum bozucu şema alanları ile psikolojik sağlık arasındaki ilişkide nöropsikolojik kişilik özelliklerinin ve bilişsel duygu düzenlemenin rolünü incelemektir. Bu amaçla, Türkiye'de 18-65 yaş aralığındaki 497 katılımcı araştırmaya gönüllü olarak katılmıştır. Veriler, Young Şema Anketi-Kısa Form 3, Bilişsel Duygu Düzenleme Anketi, Davranışsal İnhibisyon Sistemi/Davranışsal Aktivasyon Sistemi Ölçekleri, Kısa Semptom Envanteri ve Yaşamdan Memnuniyet Ölçeği aracılığıyla toplanmıştır. Nöropsikolojik kişilik özelliklerinin ve bilişsel duygu düzenlemenin (bilişsel başa çıkma stratejileri olarak da adlandırılır) aracı rolünü araştırmak için Hayes'in seri aracılık analizi prosedürü uygulanmıştır. Sonuçlar, nöropsikolojik kişilik özelliklerinin ve bilişsel duygu düzenlemenin, erken dönem uyum bozucu şema alanları ile psikolojik sağlık arasındaki ilişkiye sırayla aracılık ettiğini göstermektedir. Genel olarak, güçlü şemalar, davranışsal inhibisyon sisteminin yüksek düzeyde aktivasyonu ile ilişkilidir. Bu durum işlevsel olmayan bilişsel başa çıkma stratejilerinin (kendini suçlama, başkalarını suçlama, ruminasyon ve felaketleştirme) kullanımının artması veya işlevsel olan bilişsel başa çıkma stratejilerinin (planlamaya yeniden odaklanma, olumlu yeniden odaklanma, olumlu yeniden değerlendirme ve perspektife yerleştirme) kullanımının azalması ile ilişkilidir. Ayrıca, bu bulgu katılımcıların psikopatolojik semptomlarının fazlalığı ile ilişkilendirilmiştir. Son olarak, kabulün işlevsel olmayan başa çıkma stratejileri gibi davrandığı yani, güçlü şemaların davranışsal inhibisyon sisteminin yüksek aktivasyon seviyeleri ile, bu da kabulün daha fazla kullanımı ile ve bu da katılımcıların psikopatolojik semptomlarının fazlalığı ile ilişkili bulunmuştur. Şema alanları ve yaşam doyumu arasındaki ilişki ile ilgili olarak ise, güçlü şemalar davranışsal inhibisyon sisteminin yüksek düzeyde aktivasyonu ile, bu da işlevsel bilişsel başa çıkma stratejilerinin azalan kullanımı ile, bu da katılımcıların yaşam doyum düzeylerinin azalması ile ilişkili bulunmuştur. Bunun yanı sıra, kopukluk/reddedilme ve zedelenmiş otonomi/diğeri yönelimlilik şema alanlarındaki güçlü şemalar, davranışsal aktivasyon sisteminin düşük düzeyde aktivasyonu ile bu da işlevsel bilişsel başa çıkma stratejilerin daha az kullanımı ile, bu da yaşam doyum düzeyinin azalması ile ilişkili bulunmuştur. Fakat, zedelenmiş sınırlar/yüksek standartlar şema alanındaki güçlü şemalar, davranışsal aktivasyon sisteminin artan aktivasyonu ile, bu da işlevsel başa çıkma stratejilerinin artan kullanımı ile ve bu da artan yaşam doyum seviyeleri ile ilişkili bulunmuştur. Yine, zedelenmiş sınırlar/yüksek standartlar şema alanındaki güçlü şemalar, davranışsal aktivasyon sisteminin artan aktivasyonu ile, bu da kendini suçlama ya da felaketleştirmenin azalan kullanımı ile, bu da artan yaşam doyum seviyeleri ile ilişkili bulunmuştur. Ayrıca, kendini suçlamanın ve felaketleştirmenin, zedelenmiş sınırlar/yüksek standartlar ve zedelenmiş otonomi/diğeri yönelimlilik şema alanındaki şemalar ile yaşam doyumu arasındaki ilişkide davranışsal inhibisyon sistemi ile sıralı olarak aracılık ettiği bulunmuştur. Son olarak ise, çalışmanın bulguları ilgili literatür bilgisi doğrultusunda tartışılmıştır. Çalışmanın sınırlılıkları ve gelecek çalışmalara yönelik öneriler de sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
The aim of the study was to examine the role of neuropsychological personality traits and cognitive emotion regulation (also called cognitive coping strategies) in the relationship between early maladaptive schemas (EMSs) and mental health. For this purpose, 497 participants with ages 18 to 65 years in Turkey voluntarily participated in the research. The data was gathered through Young Schema Questionnaire–Short Form 3, Cognitive Emotion Regulation Questionnaire, Behavioral Inhibition System/Behavioral Activation System Scales, Brief Symptom Inventory, and Satisfaction with Life Scale. In order to investigate their mediator role, Hayes's procedure for serial mediation analysis was conducted. The results revealed that neuropsychological personality traits and cognitive emotion regulation sequentially mediated the relationship between EMSs and mental health. In general, stronger schemas predicted higher levels of activation in the Behavioral Inhibition System (BIS), which in turn predicted the increased use of the Less Adaptive Cognitive Coping Strategies (LACCS) or decreased used of the More Adaptive Cognitive Coping Strategies (MACCS) which in turn predicted more psychopathological symptoms. However, although Acceptance was categorized under MACCS, it was found to have a negative impact on this relationship; meaning that stronger schemas predicted higher levels of activation in BIS, which in turn predicted the increased use of Acceptance, which in turn was associated with more psychopathological symptoms. Regarding the relationship between EMSs and life satisfaction, stronger EMSs predicted increased levels of activation in BIS, which in turn predicted the decreased use of MACCS, which in turn decreased levels of life satisfaction. Furthermore, stronger EMSs in Disconnection/Rejection schema domain (DR) and the Impaired Autonomy/Other Directedness schema domain (IAOD) predicted decreased levels of activation in the Behavioral Activation System (BAS), which in turn predicted the decreased use of MACCS, which in turn decreased levels of life satisfaction. However, stronger schemas in the Impaired Limits/Exaggerated Standards schema domain (ILES) predicted the increased activation in BAS, which in turn the increased use in MACCS, which in turn increased levels of life satisfaction. Furthermore, only Self-Blame and Catastrophizing among LACCS serially mediated the relationship between EMSs and life satisfaction with BIS for only ILES and IAOD, but not for DR. Also, Self-Blame was found to serially mediate with BAS in this relationship for only IAOD. Lastly, Acceptance was found not to be associated with this relationship. Finally, implications of these findings were discussed in line with the relevant literature. Limitations and suggestions for future studies were also presented.
Benzer Tezler
- Mod Modeli temelli çevrimiçi grupla psikolojik danışmanın beliren yetişkinlerin şema modları ve psikolojik ihtiyaç doyum düzeylerine etkisinin incelenmesi
Investigation of the effect of Mode Model-based online group counseling on the schema modes and satisfaction levels of psychological needs of emerging adults
ECE EKEN
Doktora
Türkçe
2024
PsikolojiEge ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DİLEK YELDA KAĞNICI
- COVID-19 kaygısı ve erken dönem uyum bozucu şemalar arasındaki ilişkinin incelenmesi
An examination of the relationship between COVID-19 anxiety and early maladaptive schemas
SANİYE CAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
PsikolojiBahçeşehir ÜniversitesiKlinik Psikoloji Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ CÜNEYD PARLAYAN
- Erken dönem uyumsuz şemalar ve pozitif algının, psikolojik dayanıklılık, depresyon ve psikolojik iyi oluş arasındaki ilişkinin incelenmesi
Investigation of the relationship between early maladaptive schemas, positive perception and psychological resilience, depression and psychological well-being
BİLGEN SAĞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
PsikolojiMaltepe ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. F. IŞIL BİLİCAN
- Madde bağımlılarında erken dönem uyum bozucu şemalar ve şema sürdürücü başa çıkma davranışları: Şema terapi modeli çerçevesinde bir inceleme
The relationships between early maladaptive schemas and schema driving coping styles in substance abusers: An investigation through the schema therapy model
SİMGE ALEVSAÇANLAR
- Erken dönem uyumsuz şemaların sınav kaygısını yordayıcılığının incelenmesi
An investigation of the predictability of test anxiety in early maladaptive schemas
HALİL İBRAHİM YILDIZ