Meninski'nin Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicæ, Arabicæ, Persicæ (Doğu Dilleri Türkçe-Arapça-Farsçanın Hazinesi) adlı eserindeki vulgarize (halklılaşmış) kelimelerin fonetik açıdan incelenmesi
Phonetical analysing of vulgarized words in Meninski's book of Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicæ, Arabicæ, Persicæ (Treasure of Oriental Languages Turkish - Arabic - Persian)
- Tez No: 685897
- Danışmanlar: PROF. DR. HATİCE TÖREN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 649
Özet
Osmanlı Türkçesi döneminde, yabancılara Türkçe öğretmek maksadı ile Latin harfleri ile Türkçe üzerine yazılmış sözlük, gramer ve konuşma kitaplarındaki (transkripsiyon metinleri ya da çeviri yazılı metinler) söz varlığı ile Türkçenin tarihî bir döneminin ses özelliklerini incelenmek mümkündür. Meninski'nin Osmanlı Türkçesi söz varlığını dört ciltlik bir sözlük ve bu sözlüğü tamamlayan grameriyle bir bütün olarak günümüze ulaştırdığı Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicæ-Arabicæ-Persicæ (Doğu Dilleri Türkçe-Arapça-Farsçanın Hazinesi) adlı eserindeki halklılaşmış, başka bir deyişle, Türkçeleşmiş kelimelerin fonetik açıdan incelenmesi bu çalışmanın ana eksenini oluşturmaktadır. Çalışmada XVII. yüzyıl Türkçesi için Meninski (1680)'nin yanı sıra Megiser (1612), Molino (1641), Harsany (1672); sonraki yüzyıl için Vaughan (1709), Holdermann (1730), Viguier (1790) gibi Avrupalı yazarların çeviri yazılı metinlerine yer verilerek söz varlığı malzemesi zenginleştirilmiş; böylece eldeki malzeme ses değişmelerinin incelendiği dört bölümde gerekli açıklamalarla değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmelere Meninski'nin Thesaurus'unun kaynaklarından olan Parigi (1665) sözlüğündeki eski harfli malzemeyle ilgili incelemeler de eklenmiştir. Bununla birlikte çalışmadaki bölümlerde çeviri yazılı metin malzemelerinin Avrupalı yazarlar tarafından değerlendirildiği monografik çalışmalara da yer verilmiştir. Buna göre de başka bir alfabenin imkânlarıyla yazıya aktarılan malzeme üzerinden Türkçenin tarihî bir dönemiyle ilgili sonuçlar elde edilmeye çalışılmıştır. Giriş incelenen çeviri yazılı metinlerin tanıtımına ayrılmıştır. Çalışmada Meninski'nin Thesaurus (= Hazine) adlı eserinde kaydettiği halklılaşmış kelimeler kimi Avrupalı yazarların metinlerindeki karşılıklarıyla eşleştirilerek eldeki malzeme ses düşmesi, ses türemesi, ses başkalaşması (değişmesi), ses dönüşmesi olmak üzere dört bölümde incelenmiştir. Sonuçta çalışmanın bütün bölümlerinde incelenen malzemeyle ilgili değerlendirmelere yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
In the Ottoman Turkish period, it is possible to study phonetical characteristics of Turkish with the help of vocabulary in dictionaries, grammmar books and speech books (e.i. transcribed or or translated texts) written on Turkish with Latin alphabet. The phonetical analysis of the words in the Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicæ-Arabicæ-Persicæ (Treasure of Oriental Languages Turkish – Arabic – Persian) which Meninski's Ottoman Turkish Lexicon has brought to the present day as a whole with a four-volume dictionary and grammar book that complements the dictionary constitutes the main axis of this study. In this thesis the vocabulary material was enriched by including translated texts of European authors such as Meninski (1680) besides Megiser (1612), Molino (1641), Harsany (1672) for 17th century, and for the next one Vaughan (1709) Holdermann (1730), Viguier (1790). Thus the material in hand has been evaluated with necessary explanations in four parts where changes in phonetics are analysed. To these evaluations, examinations on the Arabic alphabet material in Parigi (1665) dictionary, which is one of the sources of Meninski's Thesaurus, are also added. In addition, monographic studies in which translated text materials are assessed by European authors are also included in the parts of this study. Thereafter, it is tried to obtain results about a historical period of Turkish from the material transferred to the text with facilities of another alphabet. The introduction is devoted to the explanations for the texts studied. In the study, the vulgarized words recorded by Meninski in Thesaurus (=Treasure) were matched with their equivalents in the texts of some other European writers and the material in hand was examined in four parts, e.i. omission, epentesis, inflexion, phonetical transformation. In conclusion, assessments on analysed material are discussed in all parts of the thesis.
Benzer Tezler
- Franciszek Meninski'nin Thesaurus'unda geçen tıbbî terimler
Medical terminology in Franciszek Meninski's Thesaurus
ZUZANNA GABRIELA ZALEWSKA
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürkiyat Araştırmaları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MESUT ŞEN
- Arapça kelimelerin Türkçeye geçişi üzerine bir süreç incelemesi (14.-17. yüzyıllar)
A chronological study regarding the transition of the Arabic words to the Turkish language (14.-17. century)
MAJD HANI ALI OTHMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıKırıkkale ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AHMET KARADOĞAN
- Francisci a Mesgnien Meninski'nin thesaurus'una göre 17. yüzyıl Osmanlı Türkçesi deyimleri
Başlık çevirisi yok
NURCAN ÇELEBİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERDAL ŞAHİN
- 17. Yüzyıl Türkçesi ve Söz Varlığı adlı eserde birleşik fiiller
Turkish and Vocabulary of the 17th century in the work called compound verbs
AYŞE EZBERCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. HÜSEYİN YILDIRIM
- Türkiye Türkçesindeki hal ekleri ile Koçi Bey Risalesi'ndeki hal eklerinin mana açısından mukayeseli incelemesi
A comparative semantic analysis of case endings in modern Turkish and in Koçi Bey Risalesi
BÜŞRA ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Medeniyet ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET ŞEFİK ŞENLİK