Stresin karar vermeye etkisi: Analitik zekâ, yürütücü işlevler, somatik işaretler ve kişilik özelliklerinin rolü
Effect of stress on decision making: The role of analytical intelligence, executive functions, somatic markers and personality traits
- Tez No: 689760
- Danışmanlar: DOÇ. DR. HATİCE KAFADAR
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 113
Özet
Anlık stresin karar verme davranışını etkilediği ve artan stres ile beraber belirsizlik altında karar verme performansının bozulduğu, literatürde yer alan çalışma bulgularıyla bilinmektedir. Bu araştırmanın amacı, stresin karar verme üzerindeki olumsuz etkisinin hangi mekanizmalar aracılığıyla gerçekleştiğinin açığa kavuşturulmasıdır. Diğer bir deyişle, strese bağlı olarak hangi sistemlerin işleyişindeki aksaklıkların karar verme performansını bozduğu anlaşılmaya çalışılacaktır. Bu mekanizmalar SİH (Somatik İşaretleme Hipotezi) ve İkili İşlem Süreci Teorisi'nin öngörülerine göre belirlenmiştir. Dolayısıyla, bu çalışmanın bir diğer amacı da bu teorileri karşılaştırmak ve test etmektir. Araştırmanın örneklemini 18-23 (x̄= 21, SS=1.28) yaş aralığındaki 61(31 kadın, 30 erkek) katılımcı oluşturmaktadır. Bu çalışmanın verileri, SPSS programı kullanılarak Tekrarlı Ölçümlü ANOVA, bağımsız gruplarda t-testi ve AMOS programından yararlanılarak aracılık (mediator) ve koşullu etki analizleri (moderated mediation) ile test edilmiştir. Mevcut araştırma bulguları, anlık stresin SİH'de vurgulanan deri iletkenlik yanıtını ve Sistem 2'de tanımlanan bilişsel süreçleri baskılayarak karar vermede başarısızlıklara neden olduğunu göstermiştir. Bunun yanı sıra düşük nörotizmin stresin olumsuz etkilerini azaltarak, kurulumu değiştirme aracılığıyla karar verme performansında düzenleyici rolü olduğu görülmüştür. Bu sonuçlar doğrultusunda, yukarıda belirtilen teorik yaklaşımların stres altında karar verme davranışını açıklamada ayrı ayrı yeterli olmadığı; ancak bu teorilerin, karar vermenin fizyolojik ve bilişsel mekanizmalarını anlamada birbirlerinin eksikliklerini tamamladıkları çıkarımında bulunulabilir. Ayrıca, stres altında karar verme davranışının kişilik özelliklerine bağlı olarak değişkenlik gösterebileceği de çalışmanın önemli sonuçlarındandır. Araştırma sonuçlarının, stres altında karar verme davranışını anlaşılmasında literatür için önemli bir kaynak olduğu düşünülmektedir. Son olarak, çalışmanın sosyal ve klinik alanlarda uygulamaya yönelik önemli doğurguları bulunduğu söylenebilir.
Özet (Çeviri)
In line with the research findings in the literature, it is known that acute stress affects decision-making behavior and decision-making performance under uncertainty is disrupted by increased stress. The purpose of this study was to reveal mediating mechanisms of the negative impact of stress on decision making. In other words, it was tried to understand which system failures depend on stress effect impair decision-making performance. These mechanisms were determined in line with the predictions of SMH (Somatic Marker Hypothesis) and Dual Process Theory. Thus, another aim of this study was to compare and test these theories. The sample of the study consisted of 61 (31 females, 30 males) participants aged between 18-23 (x̄ = 21, SD = 1.28). The data of this study were tested with Repeated Measures ANOVA and independent samples t-test via the SPSS program, and mediator analysis and moderated mediation analysis via the AMOS program. The current research findings indicated that acute stress causes decision making failures by supressing the skin conductance response emphasized in SMH and cognitive processes defined in System 2. Moreover, low neuroticism had a moderating role in decision-making performance by reducing the stress' negative effects through set-shifting. In accordance with these results, it can be deduced that the above-mentioned theoretical approaches are not seperately sufficient to explain decision-making behavior under stress; however, these theories complement each other's deficiencies to understand the physiological and cognitive mechanisms of decision making. Further, it is one of the important results of the study that decision making behavior under stress may vary from depending on personality traits. Research results are considered to be an important resource for the literature in understanding the decision making behavior under stress. Finally, it can be said that the study has important implications for the application in social and clinical fields.
Benzer Tezler
- The impact of decision-making styles on life satisfaction
Karar verme stillerinin yaşam tatmini üzerindeki etkisi
NOOR MAHER ALSAHHAR
- Mesleki stresin iş performansına etkisi: suq alshuyukh hastanesi örneği
Effect of occupational stress on job performance: suq alshuyukh hospital case
HUSSEIN ABDULHUSSEIN MOHAMMED
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Sağlık EğitimiÇankırı Karatekin Üniversitesiİş Sağlığı ve Güvenliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İBRAHİM ÇİFTÇİ
- Stresin, tükenmişliğin ve mutluluğun iş tatminine etkisi: Pilotlar üzerine bir araştırma
The effects of stress, fatigue and happiness on job satisfaction: A research on pilots
KAAN BAKANOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Sivil Havacılıkİstanbul Aydın Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEÇİL ULUFER KANSOY
- Hemşirelik öğrencilerinde bilinçli farkındalık programının klinik stres, klinik karar verme ve kişilik özellikleri üzerine etkisi: randomize kontrollü çalışma
The effect of mindfulness programme on clinical stress, clinical decision making and personality traits in nursing students: a randomised controlled study
FATMA BETÜL ÖZ DAMKALI
- Samsun ili Havza ilçesi merkez ve köylerinde görevli öğretmenlerin iş stres faktörleri, stres belirtileri ve stresin performansa etkileri
Factors of working stress, stress symptoms, and effect of stress on performance of the teachers who work in Havza and it's villages in Samsun provience
PERİHAN YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2001
Halk SağlığıGazi Üniversitesiİş Sağlığı ve Güvenliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. REMZİ AYGÜN
