Türkçede çokadlı özadlar
Multiple self-names in Turkish
- Tez No: 692720
- Danışmanlar: DOÇ. DR. TURGAY SEBZECİOĞLU
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mersin Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 146
Özet
Adlar, evrendeki her türlü canlı veya cansız varlıkları, kavramları, olguları gösteren sözcüklerdir. Kimliğimizin birer göstergesi olan kişi adları, bizi tanıtan, başkaları tarafından bilinir kılan, yaşadığımız toplumla sosyal, kültürel ve hukuki bir bağ kurmamızı sağlayan ögelerdir. Özadımız, benliğimize, soyadımız ise ailemize ve soyumuza gönderimde bulunan birer göstergedir. Kişiadı terimi, kişiye ait her türlü adı (ön ad, soyad, lakap, mahlas, kod adı vb) adlandırmaları ifade edecek biçimde kullanıldığından çalışmamızda kişinin soyadından önce kullanılan adları için özad terimi kullanılmıştır. 1934 yılında kabul edilen 2525 sayılı Soyadı Kanunu'nun 1.ve 2. maddelerinde soyadından önce kullanılan adlar için“öz ad”vurgusunun yapılması ve Türk Dil Kurumu (bundan sonra TDK) Güncel Türkçe Sözlük'te (bundan sonra GTS) soyadın“Herkesin ailece anılmasına yarayan öz adından sonraki adı…”şeklinde tanımlanması, özad teriminin çıkış noktasıdır. Çalışmamıza konu olan adları, soyadı başta olmak üzere kişiler için kullanılan diğer adlardan ayırt etmek için kullanılan özad terimi önemli bir tercih olup alanyazında değerlendirilmesi için öneri olarak sunulmuştur. Çalışmamızda kişiler için birden çok özad kullanımı çokadlılık olarak ifade edilmiş olup çoklu özad kullanımlarında ortaya çıkan ilişkiler ve bu ilişkileri belirleyen unsurlar açıklanmıştır. Çoklu özad kullanımlarında birlikte kullanılan adların sıklık değerlerinden hareketle çokadlı özadlarda ortaya çıkan yapısal, sesbilimsel, kökenbilimsel, anlambilimsel, edimbilimsel ve toplumdilbilimsel ilişkiler incelenmiştir. Çokadlı özadların kullanım sıklığı belirlenirken Türkiye İstatistik Kurumunun (bundan sonra TÜİK) Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (bundan sonra ADNKS) sonuçları kullanılmış, doğum tarihlerine göre 1980-2019 yılları arasında en çok kullanılan kadın ve erkek özadlarının ilk 100 özad içindeki sıralaması dikkate alınarak çokadlı özad kullanımları değerlendirilmiştir. Çokadlı yapıların eşdizimlilik ilişkileri açıklanırken TÜİK ADNKS isatistiklerinin yanı sıra Türkçe Ulusal Derlemi (bundan sonra TUD) sorgusu sonucunda gözlenen eşdizimlilik verilerinden ve çokadlı özadların Google arama sonuçlarına yansıyan sıklık görünümlerinden yararlanılmıştır. Birleşik yazımlarda özadı oluşturan her iki adın da tek başına bir kadın ya da erkek adı olarak yaygın bir şekilde kullanılabilirliği, o özadın çokadlı olarak değerlendirilmesinde temel ölçüt olarak kabul edilmiştir.“Ayşenur, Ayşe Nur”ve“Muhammed Ali, Muhammet Ali”gibi aynı adlardan oluşmasına rağmen farklı biçimlerde yazılan özadlar ayrı birer çokadlı yapı olarak ele alınmıştır. ADNKS istatistik sonuçlarından hareketle en çok kullanılan 100 kadın özadından 31, en çok kullanılan 100 erkek özadından 38 tanesinin çokadlılık niteliği taşıdığı tespit edilmiş olup toplamda 69 çokadlı özad incelenerek, kadınlarda ve erkeklerde çokadlı özad kullanımıyla ortaya çıkan yapısal, sesbilimsel, kökenbilimsel, anlambilimsel, edimbilimsel ve toplumdilbilimsel ilişkiler betimlenmiştir.
Özet (Çeviri)
Names are words that show all kinds of living or non-living beings, concepts and facts in the universe. Names of people, which are indicators of our identity, are the elements that introduce us, make us known by others, and enable us to establish a social, cultural and legal bond with the society we live in. Our name is an indicator that refers to our identity, and our surname to our family and ancestry. Since the term person name is used to express all kinds of names (forename, surname, nickname, pseudonym, code name, etc.) belonging to the person, the term self-name was used for the names used before the surname of the person. The emphasis on“self-name”for the names used before the surname in Articles 1 and 2 of the Surname Law No. 2525 enacted in 1934, and the definition of the surname as“The name after the self-name, which is used to commemorate everyone as a family…”in the Turkish Language Institution (hereinafter TDK) Contemporary Turkish Dictionary (hereinafter GTS) is the starting point of the term self-name. The term self-name, which is used to distinguish the names that are the subject of our study, from other names used for people, especially surnames, is an important choice and is presented as a suggestion for evaluation in the literature. In our study, the use of multiple self-name for individuals is expressed as multiple names, and the relationships that occur in the use of multiple self-names and the factors that determine these relationships are explained. Structural, phonological, etymological, semantic, pragmatic and sociolinguistic relations that occur in multiple names are examined based on the frequency values of the names used together in the usage of multiple names. While determining the frequency of use of multiple self-names, the results of the Address Based Population Registration System of the Turkish Statistical Institute (hereafter TÜİK) (hereinafter ADNKS) were used, the use of multiple self-names was evaluated by taking into account the ranking of the most frequently used male and female self-names in the first 100 self-names according to their birth dates from 1980 to 2019. While explaining the collocation relations of multiple name structures, besides TÜİK ADNKS statistics, collocation data observed as a result of the Turkish National Corpus (hereinafter TUD) query, and the frequency appearances of multiple self-names reflected in Google search results were used. The widespread use of both names as a stand-alone female or male name in combined spellings has been accepted as the basic criterion in the evaluation of that surname as a multiple name. Although they are composed of the same names such as“Ayşenur, Ayşe Nur”and“Muhammed Ali, Muhammet Ali”, the self-names written in different forms are handled as separate multiple name structures. Based on the ADNKS statistical results, it has been determined that 31 of the 100 most used female self-names and 38 of the 100 most used male self-names have multiple name characteristics, a total of 69 multiple names were analyzed and the structural, phonological, etymological, semantic, pragmatic and sociolinguistic relationships that emerged with the use of multiple names in men and women were described.
Benzer Tezler
- An Analysis of complaints in terms of politeness in Turkish
Türkçede şikayetlerin kibarlık bağlamında incelenmesi
SUHAN AKINCI
Yüksek Lisans
İngilizce
1999
DilbilimHacettepe Üniversitesiİngiliz Dilbilimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. NALAN BÜYÜKKANTARCIOĞLU
- Türkçede ol- fiili
The verb ol- in Turkish
MEHMET UZUN
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimÇukurova ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUNA YÜCEOL ÖZEZEN
- The semantics of the nominalizer –(y)iş: Dimensions of factivity and manner
-(y)ış adlaştırıcısının anlambilimsel yapısı: Olgusallık ve tarz boyutları
EKİNSU ÖZKAZANÇ
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
DilbilimOrta Doğu Teknik ÜniversitesiBilişsel Bilim Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ UMUT ÖZGE
- Türkçede katkısız eylem yapıları
Light verb constructions in Turkish
MERVE KARGALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PAŞA YAVUZARSLAN
- Türkçede parçacıl (partitive) yapılar
Partitive construction in Turkish
NORAN HAMZAH KHALEEL KAHIYAH
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PAŞA YAVUZARSLAN