Mehmed Lebîb Efendi'nin Tuhfe-yi Vehbî şerhi: Müntehab-ı Lebîb (inceleme-metin-tıpkıbasım)
The exegesis of Tuhfe-yi Vehbi by Mehmed Lebib: Muntehab-ı Lebîb (Review text and original copy)
- Tez No: 695149
- Danışmanlar: PROF. DR. HÜSEYİN AKKAYA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Şerh, Mehmed Lebîb Efendi, Manzum Sözlük, Exegesis, Mehmed Lebib Efendi, Poetic Dictionary
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 779
Özet
19. asır Türk edebiyatının önemli isimlerinden biri olan Lebîb Efendi, irili ufaklı birçok eser kaleme almıştır. Lebîb'in eserlerinden biri de Sünbülzâde Vehbî'nin Tuhfe-yi Vehbî isimli manzum sözlüğü için yazdığı“Tuhfe Şerhi: Müntehab-ı Lebîb”isimli eserdir. Edebiyatımızda mesnevîlerden divanlara, münferit şiirlerden esmâ-yı hüsnâ şerhlerine kadar birçok sahada kaleme alınmış şerhler bulunmaktadır. Bu şerhlerin bir kısmını da manzum sözlük şerhleri oluşturmaktadır. Manzum sözlükler bilhassa“mübtedî”tabir edilen talebelerin ezberlemeleri için kaleme alınmış“hacmi küçük, faydası çok”olan eserlerdir. Bu sözlüklerden Tuhfe-yi Şâhidî, Tuhfe-yi Vehbî ve Sübha-yı Sıbyân en çok rağbet gören manzum sözlükler arasındadır. Öyle ki kütüphanelerde yazma veya matbû çok sayıda nüshası olan bu eserler mektep, konakveya dergâhlarda her zaman başvurulan ders kitapları arasında yer almışlardır. Türkçe-Arapça kaleme alınan manzum sözlüklerdeanlamı verilen kelimelerin seçiminde Kur'ân-ı Kerîm'de; Türkçe-Farsça kaleme alınan manzum sözlüklerde anlamı verilen kelimelerin seçiminde ise Mevlânâ'nın Mesnevî'sinde yer alan kelimelerden yararlanılmıştır. Mehmed Lebîb'in Tuhfe-yi Vehbî şerhini ele alan bu tez çalışmasında öncelikle metin şerhi ve Türk edebiyatında şerh üzerinde durulmuş, şerh türünün kaynağı hakkında bazı tespitler yapılmıştır. Ardından manzum sözlüklerin tarifi ve tarihi hakkında bilgi verilerek Türk edebiyatında yazılmış manzum sözlüklerin tasnifi üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde kısaca Sülbülzâde Vehbî ve Mehmed Lebîb Efendi'nin biyografileri anlatılmış, eserlerinden bahsedilmiştir. Bu bölümde Tuhfe-yi Vehbî üzerine yazılan şerhler de ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Üçüncü bölümde Tuhfe Şerhi: Müntehab-ı Lebîb'in mukaddime, muhteva veşerh metodu başlıkları altında incelemesi yapılmıştır. Son olarak zikredilen metnin ilmî usullerle oluşturulmuş transkripsiyonlu metni verilmiştir. Metin hazırlanırken matbû nüsha dikkate alınmış fakat elde bulunan iki yazma nüshasıyla da karşılaştırma yapılmıştır. Eserin sonuna Mehmed Lebîb'in şerhinden hareketle hazırlanan bir sözlük de eklenmiştir.
Özet (Çeviri)
Lebib efendi, one of the most important names of 19th century, wrote many books. One of his works is“Tuhfe Şerhi: Müntehab-ı Lebib”, which he wrote for a dictionary for poetic words, called Tuhfe-yi Vehbi by Sünbülzâde Vehbi. There are many exegeses in our literature from masnavis to collections, single poems to exegesis of names of Allah. Therefore, some of these exegeses are exegesis of dictionary for poetic words. A dictionary of poetic words is especially written for the students – who are called“beginner”– so that they can easily memorize them. Tuhfe-yi Şahidi, Tuhfe-yi Vehbi and Sübha-yı Sıbyan are most well-known of poetic dictionary. These dictionaries are used in schools, houses and dervish lodges as study books and have many hand-written and hand-copies in libraries. The writers of these dictionaries used the words from Quran for Turkish-Arabic dictionaries and benefited Masnavi of Rumi for Turkish-Persian dictionaries. In this study, the exegesis of Tuhfe-yi Vehbi by Mehmed Lebib is presented. In first part, what is an exegesis is explained and an overview of exegeses in Turkish literature is shown with some facts about the source of exegeses. Then, the explanation and the history of the poetic dictionary given and a classification of such dictionaries in Turkish literature is illustrated. In the second part, a brief biography of Sülbülzade Vehbi and Mehmed Lebib Efendi and some of their works are mentioned. Also, a detailed research of the exegeses about Tuhfe-yi Vehbi is demonstrated in this section. In third part, the introduction, the content of“Tuhfe Şerhi: Müntehab-ı Lebib”and the methodology is studied in detail. Finally, a transcription text, prepared by using scientific methods, is given. Although printed texts of the dictionary are mainly examined, hand-written two copies are also used to make comparisons. In the end, a small dictionary about the meaning of the words used in the exegesis is attached.
Benzer Tezler
- Mehmed Lebîb Efendi, Dîvân-ı Eşâr-1: İnceleme-metin-sözlük
Başlık çevirisi yok
HALİL KARAGÖZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıCelal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KENAN ERDOĞAN
- II. Mahmud'un kızı Mihrimah Sultan'ın sûr-i hümâyûnu
II. Mahmoud's daughter Mihrimah Sultan's wedding ceremony
YÜKSEL AKTAŞ BAYCAR
- Abdülkerimzâde Mehmed b. Abdülvehhâb (ö. 975/1567) ve Kâşifü'l-Kınâ' ve'n-Nikâb bi İzâleti'ş-Şübeh an Vechi Kavâidi'l-İ'râb Adlı Eseri (Metin-İnceleme)
Abdulkerimzâde Mehmed b. Abdulvehhâb (d. 975/1567) And His Opus Which Is Named Kâşifu'l-Kınâ' ve'n-Nikâb bi İzâleti'ş-Şubeh an Vechi Kavâidi'l-İ'râb (Analysis-Edition Criticism)
HURİ YAZGAN
Yüksek Lisans
Arapça
2019
Dilbilimİstanbul ÜniversitesiDoğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET YAVUZ
- Tanzimat'ın Trabzon'da uygulanması (1839-1856)
Tanzimat reforms in Trabzon (1839-1856)
EMİNE ESİN SARIOĞLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1996
TarihKaradeniz Teknik ÜniversitesiTarih Eğitimi Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ABDULLAH SAYDAM
- Mihrimah Sultan'ın 1836 yılındaki düğününü anlatan anonim Sûrnâme: İnceleme ve metin
Anonymous Sûrnâme about the wedding ceremony of Mihrimah Sultan in 1836: An analysis and transcription
YAVUZ SELİM YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıBoğaziçi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA BÜYÜKKARCI YILMAZ