Geri Dön

Kazakça'nın biçimbilimsel ve sözdizimsel analizi

Morphological and syntactic analysis of Kazakh

  1. Tez No: 698045
  2. Yazar: ZÜLEYHA YİNER
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. ATAKAN KURT
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrol, Computer Engineering and Computer Science and Control
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2021
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Bilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Bilgisayar Mühendisliği Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 89

Özet

Bu tezde Türki dillerden biri olan Kazakçanın biçimbilimsel (morfolojik) ve sözdizimsel analizi yapılmıştır. Tezin ilk aşaması olan biçimbilimsel analizde iki düzeyli morfoloji modeli kullanılmıştır. Bu modelde yazım kuralları iki düzeyli kurallar şeklinde yazılır ve dilin morfotaktik kuralları (dilde bulunan eklerin sıralamasını gösteren kurallar) Sonlu Durum Makinaları olarak kodlanır. Kazakçanın iki düzeyli morfolojisinin test edilmesi için dilden bağımsız ve açık kaynaklı morfolojik çözümleyici ve makine çevirisi sistemi olan Nüve kullanılmıştır. Kazakçanın biçimbilimsel çözümlemesi (morfolojik üretim ve analizi) web ortamına taşınarak kullanıcılara açık hale getirilmiştir (https://nuvestudio.com/). Tez çalışmasının ikinci adımında Kazakçanın sözdizimsel analizi yapılarak Kazakçanın grameri CFG (Context Free Grammar) kuralları ile ifade edilmiştir. Bu analiz sırasında Kazakçanın tüm cümle türleri ve kelime grupları (isim tamlaması, sıfat tamlaması, sıfat-fiil, isim-fiil, zarf-fiil vb.) ayrı ayrı çalışılmıştır. Daha sonra Kazakça gramer kuralları Nüve sözdizimsel çözümleyicisinde gerçeklenmiş ve test edilmiştir. Nüve sözdizimsel çözümleyicisi, verilen Kazakça bir cümleyi Kazakça gramer kurallarına göre ögelerine ayrıştırarak olası tüm çözümleri üretebilmekte ve üretilen çözümleri bir ağaç olarak görüntüleyebilmektedir. Kazakça gramer kurallarının testi için yaklaşık 1100 cümleden oluşan bir veri hazırlanmış ve veri setini bir bütün olarak test edebilme özelliği Nüve'ye bir modül olarak eklenmiştir.

Özet (Çeviri)

In this thesis, the morphological and syntactic analysis of Kazakh, a Turkic languages, is studied. In the morphological analysis, which is the first part of the thesis, a two-level morphology model is used. In this model, orthographic rules are written as two-level rules and morphotactics rules (the rules that show the order of the suffixes) are encoded as Finite State Machines. Nuve, a language-independent and open-source morphological analyzer and machine translation system, is used to implement two-level morphology of Kazakh. The morphological generation and parsing of Kazakh language is made available on the web (https://nuvestudio.com/). In the second part of the thesis, the syntactic analysis of Kazakh language is studied and the grammar of Kazakh is expressed with CFG (Context Free Grammar) rules. In this analysis, all sentence types and word groups (noun complement, adjective complement, verbal adjective, verbal noun, verbal adverb etc.) of Kazakh are studied. Later Kazakh grammar rules are implemented and tested on Nuve syntactic analyzer. Nuve can generate all possible solutions of a given Kazakh sentence into its syntactic parts according to Kazakh grammar rules and display the solutions as trees. A dataset consisting of nearly 1100 sentences was prepared for testing of Kazakh grammar rules and a testing module was added to Nuve to testing dataset as a whole.

Benzer Tezler

  1. Kazakça ve Türkçe'deki çekim eklerinin karşılaştırılması

    Characteristics of Turkish and Kazakh languages

    ZOBAİDEH SHADKAM

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1998

    Eğitim ve ÖğretimAnkara Üniversitesi

    Türkçenin Eğitimi ve Öğretimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İCLAL ERGENÇ

  2. Türkçe ve Kazakça'nın sesbilim açısından karşılaştırılması

    Comparison of Turkish and Kazakh language in terms of phonology

    LAURA ŞONGARAYEVA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1998

    Eğitim ve ÖğretimAnkara Üniversitesi

    Türkçenin Eğitimi ve Öğretimi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. İCLAL ERGENÇ

  3. Bağımsızlık dönemi (1991-2017) Kazakistan'da dil durumu: Ana Dili Halk gazetesi temelinde bir analiz çalışması

    A study based on 'Ana Tili' newspaper within independence period(1991 – 2017) of Kazakhstan

    ZAHİDE BEYZA YURTMAN SARAÇ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    DilbilimManisa Celal Bayar Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. FERHAT KARABULUT

  4. Köroğlu Destanı'nın Kazakça Jambıl nüshası

    Köroğlu epic and its Jambıl variant

    HAYRETTİN SAĞDIÇ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    1998

    Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. NURİ YÜCE

  5. Abiş Kekilbayulı'nın 'Ülker' Romanı örneğinde Kazak Türkçesinde yapıları bakımından zarf-fiiller

    Verbal adverbs in terms Of structure in Kazakh Turkısh in the novel Ulker by Abiş Kekilbayulı

    DUYGU AKKOCA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2014

    Türk Dili ve EdebiyatıNiğde Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. HİKMET KORAŞ