Kazakça'nın biçimbilimsel ve sözdizimsel analizi
Morphological and syntactic analysis of Kazakh
- Tez No: 698045
- Danışmanlar: DOÇ. DR. ATAKAN KURT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrol, Computer Engineering and Computer Science and Control
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Bilgisayar Mühendisliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 89
Özet
Bu tezde Türki dillerden biri olan Kazakçanın biçimbilimsel (morfolojik) ve sözdizimsel analizi yapılmıştır. Tezin ilk aşaması olan biçimbilimsel analizde iki düzeyli morfoloji modeli kullanılmıştır. Bu modelde yazım kuralları iki düzeyli kurallar şeklinde yazılır ve dilin morfotaktik kuralları (dilde bulunan eklerin sıralamasını gösteren kurallar) Sonlu Durum Makinaları olarak kodlanır. Kazakçanın iki düzeyli morfolojisinin test edilmesi için dilden bağımsız ve açık kaynaklı morfolojik çözümleyici ve makine çevirisi sistemi olan Nüve kullanılmıştır. Kazakçanın biçimbilimsel çözümlemesi (morfolojik üretim ve analizi) web ortamına taşınarak kullanıcılara açık hale getirilmiştir (https://nuvestudio.com/). Tez çalışmasının ikinci adımında Kazakçanın sözdizimsel analizi yapılarak Kazakçanın grameri CFG (Context Free Grammar) kuralları ile ifade edilmiştir. Bu analiz sırasında Kazakçanın tüm cümle türleri ve kelime grupları (isim tamlaması, sıfat tamlaması, sıfat-fiil, isim-fiil, zarf-fiil vb.) ayrı ayrı çalışılmıştır. Daha sonra Kazakça gramer kuralları Nüve sözdizimsel çözümleyicisinde gerçeklenmiş ve test edilmiştir. Nüve sözdizimsel çözümleyicisi, verilen Kazakça bir cümleyi Kazakça gramer kurallarına göre ögelerine ayrıştırarak olası tüm çözümleri üretebilmekte ve üretilen çözümleri bir ağaç olarak görüntüleyebilmektedir. Kazakça gramer kurallarının testi için yaklaşık 1100 cümleden oluşan bir veri hazırlanmış ve veri setini bir bütün olarak test edebilme özelliği Nüve'ye bir modül olarak eklenmiştir.
Özet (Çeviri)
In this thesis, the morphological and syntactic analysis of Kazakh, a Turkic languages, is studied. In the morphological analysis, which is the first part of the thesis, a two-level morphology model is used. In this model, orthographic rules are written as two-level rules and morphotactics rules (the rules that show the order of the suffixes) are encoded as Finite State Machines. Nuve, a language-independent and open-source morphological analyzer and machine translation system, is used to implement two-level morphology of Kazakh. The morphological generation and parsing of Kazakh language is made available on the web (https://nuvestudio.com/). In the second part of the thesis, the syntactic analysis of Kazakh language is studied and the grammar of Kazakh is expressed with CFG (Context Free Grammar) rules. In this analysis, all sentence types and word groups (noun complement, adjective complement, verbal adjective, verbal noun, verbal adverb etc.) of Kazakh are studied. Later Kazakh grammar rules are implemented and tested on Nuve syntactic analyzer. Nuve can generate all possible solutions of a given Kazakh sentence into its syntactic parts according to Kazakh grammar rules and display the solutions as trees. A dataset consisting of nearly 1100 sentences was prepared for testing of Kazakh grammar rules and a testing module was added to Nuve to testing dataset as a whole.
Benzer Tezler
- Kazakça ve Türkçe'deki çekim eklerinin karşılaştırılması
Characteristics of Turkish and Kazakh languages
ZOBAİDEH SHADKAM
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiTürkçenin Eğitimi ve Öğretimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İCLAL ERGENÇ
- Türkçe ve Kazakça'nın sesbilim açısından karşılaştırılması
Comparison of Turkish and Kazakh language in terms of phonology
LAURA ŞONGARAYEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Eğitim ve ÖğretimAnkara ÜniversitesiTürkçenin Eğitimi ve Öğretimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İCLAL ERGENÇ
- Bağımsızlık dönemi (1991-2017) Kazakistan'da dil durumu: Ana Dili Halk gazetesi temelinde bir analiz çalışması
A study based on 'Ana Tili' newspaper within independence period(1991 – 2017) of Kazakhstan
ZAHİDE BEYZA YURTMAN SARAÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimManisa Celal Bayar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FERHAT KARABULUT
- Köroğlu Destanı'nın Kazakça Jambıl nüshası
Köroğlu epic and its Jambıl variant
HAYRETTİN SAĞDIÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURİ YÜCE
- Abiş Kekilbayulı'nın 'Ülker' Romanı örneğinde Kazak Türkçesinde yapıları bakımından zarf-fiiller
Verbal adverbs in terms Of structure in Kazakh Turkısh in the novel Ulker by Abiş Kekilbayulı
DUYGU AKKOCA
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıNiğde ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HİKMET KORAŞ