Bazı popüler diyetler ile Türkiye beslenme rehberi önerilerinin sera gazı emisyonları, su ayak izleri ve diyet kalitelerin karşılaştırılması
Comparison of greenhouse gas emissions, water footprints and dietary quality of some popular diets and Turkey nutrition guide recommendations
- Tez No: 702216
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ NESLİHAN ÇELİK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Beslenme ve Diyetetik, Nutrition and Dietetics
- Anahtar Kelimeler: Diyet kalitesi, popüler diyetler, sera gazı emisyonu, su ayak izi, sürdürülebilirlik, TÜBER, Diet quality, popular diets, greenhouse gas emission, water footprint, sustainability, TUBER
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Beslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 123
Özet
Besin üretimi ve tüketimi; iklim krizi, sera gazı emisyonu artışı, tatlı su kaynaklarının kullanımı, ormansızlaşma ve biyoçeşitliliğin azalması nedeni ile çevreyi etkilemektedir. Bu etki tüketicilerin beslenme alışkanlıklarına göre değişmektedir. Bu çalışmada, günümüzde sık kullanılan bazı popüler diyetler ile Türkiye Beslenme Rehberi (TÜBER-2015) önerileri kapsamında hazırlanmış olan örnek menülerin sera gazı emisyonları, su ayak izleri ve diyet kaliteleri değerlendirilmiştir. Farklı besin ve besin öğesi içeriklerine sahip Akdeniz, Atkins(20/40/100), Karatay, Ornish, Zone diyetleri ile TÜBER-2015 önerileri göz önüne alınarak yedi günlük izokalorik (2000 kkal) diyet modelleri oluşturulmuştur. Oluşturulan tüm diyet modellerinin su ayak izleri, küresel su ayak izi standardı ve faktörleri, sera gazı emisyonları, literatürde bulunan yaşam döngüsü analizi çalışmalarının meta analizleri sonucu derlenen karbon ayak izi faktörleri kullanılarak değerlendirilmiştir. Ayrıca diyetlerin kalitesi“Diyet Kalite İndeksi (DQI-I)”ile değerlendirilmiş ve sonuçlar karşılaştırılmıştır. Çalışmada; Atkins20 (8,74 kg CO2-eşdeğeri/kişi/gün ve 7731 L/kişi/gün) çevresel etkisi en yüksek, Ornish (2,2 kg CO2-eşdeğeri/kişi/gün ve 3184 L/kişi/gün) çevresel etkisi en düşük diyet modeli olarak belirlenmiştir. DQI-I puanı en yüksek Ornish (85±5,1), en düşük ise Atkins20 (48,4±3,5) diyet modelinde tespit edilmiştir. Düşük karbonhidrat-yüksek proteinli diyet modellerinden TÜBER-2015 diyet modeline geçiş ile su ayak izinde %33-74 (1480-3289 L/kişi/gün) sera gazı emisyonunda %41-112 (1,7-4,62 kg CO2-eşdeğeri/kişi/gün) arasında değişen oranlarda bir azalma olacağı belirlenmiştir. Tüm diyet modelleri değerlendirildiğinde besin atık ve kayıpları toplam sera gazı emisyonlarının ortalama %15-17'sinden, toplam su ayak izlerinin ortalama %15-16'sından sorumlu olduğu belirlenmiştir. Daha fazla sebze, meyve ve kurubaklagil ile daha az hayvansal kaynaklı besin içeren Ornish ve Akdeniz diyetlerinin çevre üzerinde daha az olumsuz etkiye sahip olduğu, diyet kalite puanlarının daha yüksek olduğu ve sürdürülebilir beslenmeye daha fazla katkı sağladığı saptanmıştır. Sonuç olarak Ornish ve Akdeniz diyetlerinin yaygınlaştırılması önerilmekle birlikte TÜBER-2015'in topluma dayalı sağlıklı beslenme önerilerinin yanında olumlu çevresel etkileri de vurgulanmalıdır. Ayrıca besin atık ve kayıplarının çevresel etkileri göz önünde bulundurularak besin israfının azaltılması konusunda farkındalık yaratılmalıdır.
Özet (Çeviri)
Food production and consumption affects the environment due to climate crisis, increased greenhouse gas emissions, use of freshwater resources, deforestation, and decreased biodiversity. This effect varies according to the dietary habits of consumers.. In this study, greenhouse gas emissions, water footprints, and dietary quality of sample menus prepared within the scope of some popular diets and Turkish Nutrition Guide (TUBER-2015) recommendations were evaluated. Seven-day isocaloric (2000 kcal) diet models were created taking into account the Mediterranean, Atkins (20/40/100), Karatay, Ornish, Zone diets, and TUBER-2015 recommendations with different food and nutrient contents. Water footprints of all dietary models were evaluated using the global water footprint standard and factors. Greenhouse gas emissions of all dietary models were evaluated using carbon footprint factors compiled as a result of meta-analyses of life cycle analysis studies in the literature. In addition, the quality of diets was evaluated with the“Diet Quality Index (DQI-I)”and the results were compared. In the study; the diet model with the highest environmental impact was Atkins20 (8.74 kg CO2-eq/person/day and 7731 L/person/day), while the diet model with the lowest environmental impact was Ornish (2.2 kg CO2-eq/person/day and 3184 L/person/day). DQI-I score was found in the highest Ornish diet model (85±5,1) and the lowest Atkins20 diet model (48,4±3,5). With the transition from low carb-high protein diet models to TUBER-2015 diet model, it was determined that there will be a reduction in water footprint between 33-74% (1480-3289 L/person/day), in greenhouse gas emissions between 41-112% (1.7-4.62 kg CO2-eq/person/day). When all dietary models were evaluated, it was determined that food waste and losses were responsible for an average of 15-17% of total greenhouse gas emissions and an average of 15-16% of total water footprints. It has been determined that Ornish and Mediterranean diets, which contain more vegetables, fruits, and legumes and less animal-based foods, have less negative effects on the environment, as well as higher dietary quality scores and contribute more to sustainable nutrition. In conclusion, while it is recommended to spread the diet of the Ornish and the Mediterranean, the positive environmental impact of TUBER-2015 should be emphasized as well as healthy dietary recommendations based on society. In addition, awareness should be raised on reducing food waste by taking into account the environmental effects of food waste and losses.
Benzer Tezler
- Bitlis ilinde COVİD-19 pandemi döneminde kilo alan kişilerin zayıflamak amacıyla başvurduğu diyetlerin ve bireysel yöntemlerin incelenmesi
Investigation of diets and individual methods used by people who gain weight during the COVİD-19 pandemic period in Bitlis province
ESMA NUR KOÇİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Beslenme ve Diyetetikİstanbul Aydın ÜniversitesiBeslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAYDAR ÖZPINAR
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEDA OĞUR
- Erişkin bireylerin ABO kan grubu diyeti ile ilgili görüş, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi
Evaluation of adult individuals' opinions, attitudes and behaviors related to ABO blood type diet
ERİBENUR ÖTEGEN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2023
Aile HekimliğiHacettepe ÜniversitesiAile Hekimliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DUYGU AYHAN BAŞER
- Growth and immune response of Nile tilapia (Oreochromis niloticus) to the dietary clove basil (Ocimum gratissimum) leaf extract
Nil Tilapyasında (Oreochromis niloticus) Diyetsel Karanfil Fesleğeni (Ocimum gratissimum) Yaprak Ekstraktının Büyüme ve Bağışıklık Parametrelerine Etkisi
MORLAI ALPHA SESAY
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Su ÜrünleriAtatürk ÜniversitesiSu Ürünleri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT ARSLAN
- Dirençli epilepsi hastalarına uygulanan ketojenik diyetlerin protein kalite indeksinin hesaplanması ve sürdürülebilirlik bakımından incelenmesi
Protein quality index calculation and sustainability analysis of ketogenic diets for resistant epilepsy patients
GÜLNUR ÖZÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Beslenme ve Diyetetikİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiBeslenme ve Diyetetik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. JALE ÇATAK
- Influence of dietary siam weed (Chromolaena odorata) leaf extract on growth, body composition and thermal stress resistance in Nile tilapia (Oreochromis niloticus)
Diyetsel Siyam Otu (Chromolaena odorata) Yaprak Ekstraktının Nil Tilapyasında (Oreochromis niloticus) Büyüme, Vücut Kompozisyonu ve Termal Stres Direnci Üzerindeki Etkisi
VERONICA A. KABIA
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Su ÜrünleriAtatürk ÜniversitesiSu Ürünleri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MURAT ARSLAN