Molla Sadra felsefesinde idrak problemi
The perception problem in Mulla Sadra philosophy
- Tez No: 702335
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET KAMİL CİHAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Felsefe, Religion, Philosophy
- Anahtar Kelimeler: Molla Sadra, İdrak, İttihad, Varlık, Bilgi, Molla Sadra, Perception, Union, Existence, Knowledge
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Erciyes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 328
Özet
Sadra'nın idrak teorisinin onun varlık teorisinin etkisiyle şekillendiği söylenebilir. Filozof idraki, kendi başına var olan varlığın nezdinde, hazır olan varlığın suretinden ibaret olarak tanımlar. Sadra'nın zihnî varlığı ayrı bir varlık olarak kabul etmesinin onun idrak tanımında etkili olduğu söylenebilir. Sureti maddî ve maddî olmayan olmak üzere ikiye ayıran Sadra'ya göre bilgi ve idrake bizzat konu olan suret maddî olmayan surettir. Filozof idraki duyusal, tahayyülî, vehmî ve aklî olmak üzere dört tür olarak kabul eder. Ancak vehmî idrakin müstakil bir idrak türü olmadığını savunur. Bu sonuca ulaşmasında onun varlık görüşü etkili olmuştur. Çünkü Sadra, âlemlerin duyusal, hayalî ve aklî olmak üzere üç tane olduğunu ve bunların her birinin bir idrak türüne karşılık geldiğini açıklar. Vehmî idrakin bağımsız olmamasından dolayı da ona denk gelen bir varlık âleminin olmadığını belirtir. Sadra'ya göre idrak türlerinin hepsinde idrak edilen maddî olmayan suret, nefsin nesnesinden soyutlama yoluyla elde edip idrak ettiği suret değildir. Sadra'ya göre duyusal ve tahayyülî idrak düzeyinde nefis idrak ettiği sureti inşa eder. Bundan dolayı nefis ve idrak edilen suretin ilişkisi hal-mahal ilişkisi değil, illet-malul/fail-meful ilişkisi niteliğindedir. Sadra'ya göre nefsin inşa ederek idrak ettiği suret ile nefis ilişkisi ittihad ilişkisinden ibarettir. Sadra idrakin bütün mertebelerinde idrak eden nefis ve idrak edilen suret ittihadını savunur. Duyusal ve tahayyülî idrak düzeyinde ittihadın açıklaması anlaşılır bir niteliğe sahipken, aklî idrak düzeyinde ittihadın nasıl olduğu itiraza açıktır. Bu bağlamda Sadra faal aklın birisi kendisi için diğeri nefislerimiz için olmak üzere iki tür varlığa sahip olduğunu açıklar. Filozofa göre aklî idrak düzeyinde faal aklın nefislerimiz için olan varlığı ile ittihad gerçekleşir. Sadra'nın idrak teorisi onun varlık, bilgi ve nefis görüşleriyle iç içedir. Cismânî hudûs ile meydana gelip ruhanî bekâya sahip olan nefis cevherî hareket aracılığıyla yetkinleşme sürecini devam ettirir. İdrak mertebelerinin her biri de bu yetkinleşme mertebelerini oluşturur. Nihai amaç nefsin teorik aklın en üst mertebesi olan müstefad akıl mertebesine ulaşarak türsel yetkinliğin zirvesine çıkmasıdır.
Özet (Çeviri)
It can be said that Sadra's theory of perception is shaped by the influence of his theory of entity. The philosopher defines perception as consisting of the being that is ready in the presence of the being that exists on its own. Sadra's acceptance of mental entity as a separate entity is effective in his definition of perception. According to Sadra, who divided the form into two as material and immaterial, the form that is the subject of knowledge and perception is the immaterial form. The philosopher accepts perception as four types: sensitive, imaginative, speculative and rational. However, he argues that speculative perception is not an independent type of perception. His reaching this conclusion was influenced by his view of existence. Because Sadra explains that there are three universe/world: sensitive, imaginative and rational, and each of them corresponds to a type of perception. He states that speculative perception does not have a corresponding universe of existence since it is not independent. According to Sadra, the immaterial form, which is the perceived form in all types of perception, is not the form that the nafs obtains and comprehends through abstraction from its object. The nafs builds the sensitive and imaginative form at the level of sensitive and imaginative perception. Therefore, the relationship between the nafs and the perceived form is not a situation-location relationship, but a efficient-affected relationship. According to Sadra, the relationship between the nafs and the form that the form constructs and comprehends consists of a union relationship. Sadra defends the unity of the perception nafs and the perceived form at all levels of perception. While the explanation of unity at the level of sensitive and imaginative comprehension has an understandable quality, how unity is at the level of rational comprehension is open to objection. In this context, Sadra explains that the agent intellect has two types of entity, one for itself and the other for our souls. According to the philosopher, unity occurs with the existence of the agent intellect for our souls at the level of rational perception. Sadra's theory of perception is interbedded with his views of existence, knowledge and nafs. The nafs, which comes into existence with material origination and has spiritual continuation, continues the process of entelechy through the substance movement. Each of the levels of perception constitutes these levels of entelechy. The ultimate goal is fort he nafs to reach the top of the species entelechy by reaching the level of acquired intellect which is the highest level of theoretical reason.
Benzer Tezler
- Molla Sadrâ felsefesinde kötülük problemi
The problem of evil in the philosophy of Molla Sadrâ
SERHAT AKTAŞ
Doktora
Türkçe
2023
Felsefeİnönü ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAMDİ ONAY
- Molla Sadra felsefesinde töz problemi
The problem of substance in Molla Sadra's philosophy
HÜSEYİN KIRAN
- Sühreverdî ve Molla Sadra metafiziği üzerine bir değerlendirme
An assessment on Shihab al-din Suhrawardi and Mulla Sadra metaphysics
TOURAN SHEIKHLOU
Doktora
Türkçe
2021
DinAtatürk ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EYÜP BEKİRYAZICI
- Çağdaş İran felsefesinde akıl, inanç ve özgürlük ilişkisi: Tabatabai, Mutahhari ve Dinani örneği
The relationship between reason, faith and freedom in contemporary Iranian philosophy: The case of Tabatabai̇, Mutahhari and Dinani
ZEHRA SEVER
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Felsefeİstanbul ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYDIN TOPALOĞLU
- Molla Sadrâ'da nefs felsefesi
Molla Sadra's soul of philosopy
DİLEK ÇETİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Dinİnönü ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAMDİ ONAY