Yapılı çevrede mimari bir çözünürlük düzeyi olarak mikromorfoloji: Koşuyolu yerleşimi
Micromorphology as an architectural resolution level in built environment: The case of Koşuyolu
- Tez No: 704985
- Danışmanlar: DOÇ. DR. TAN KAMİL GÜRER
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 171
Özet
Çevreyi algılama, tasar oluşturma ve inşa etme eylemleri, mimarlığın ve yapılı çevrenin ortaya çıkışını ilkesel olarak tariflerken temelde bir form verme sürecine işaret etmektedir. Yapılı çevrenin bu ilkesel düzlemde morfolojik bir gerçeklik olarak incelenmesi, birçok farklı disipline temas eden geniş bir araştırma alanı tanımlamaktadır. Çalışma, mimari formların yapılı çevreyle birlikte nasıl ve neden değiştiğine dair bir sorgulamanın ürünü olarak kurgulanmıştır. Bu sorgulama doğrultusunda yürütülen kuramsal araştırma ve durum incelemesi, tezin içeriğini şekillendirmiştir. Günümüzde kentler, barındırdığı sosyo-mekânsal etkileşimlerin ve örgütlenmelerin niteliği bakımından yapılı çevre araştırmaları için çağdaş bir özgüllük taşımaktadır. En genel ifadeyle kentlerin biçimsel oluşlarını inceleyen kentsel morfoloji, bu kapsamdan türeyen bir alan olarak çalışma için önemli kuramsal açılımlar sağlamıştır. Yapılı çevrenin salt biçimsel göstergelerin ötesinde çok katmanlı bir üst yapı tanımladığına yönelik bir farkındalıkla çalışma, kentsel morfolojiyle birlikte mimarlık, beşerî coğrafya ve sosyoloji alanlarına dair bilgi üretimlerini bir araya getirmekte; bu sebeple disiplinler arası bir pozisyon almaktadır. Yürütülen araştırma, kent formuna; onun oluşuna ve değişimine dair morfolojik değerlendirmelerin mimarlık kuram ve pratiğinde dolaysız bir konum edinebilmesi için, güncel bir mimari çözünürlük düzeyine ihtiyaç duyulduğunu düşündürmektedir. Çalışma kapsamında buna olanak sağlayabilecek kuramsal altyapı, analiz ölçeği ve operasyonel araçlar çerçevesinde tarif edilen mikromorfolojik yaklaşım sunulmaktadır. Bu doğrultuda, mikro ölçekli kentsel form bileşenlerinin çok boyutlu bir bilgi alanı içinde incelenmmesiyle morfolojik değişim olgusuna yönelik yeni bir kavrayış oluşturulması hedeflenmektedir. Mikromorfolojik sürecin değerlendirilmesinde, konut yoğunluklu kentsel alanların potansiyel araştırma sahaları olabileceği düşünülmüştür. Konut sakininin kendi yaşam ortamını biçimlendiren başat aktör olarak öne çıktığı durumlar, değişimin eylem-sonuç ilişkileri üzerinden takip edilebileceği bir araştırma zemini sunmaktadır. Tekil birim olarak ele alındığında konutun biçimsel dönüşümü mülkiyet sınırları içerisinde gerçekleşebileceği için morfolojik değişim parsel, bina ve yapı elemanları düzeyinde okunaklık kazanmaktadır. Bu sebeple değişimde öne çıkan fiziksel öğelerin boyutu ile mikromorfolojik analiz ölçeği arasında bir tutarlılık bulunmaktadır. Böyle bir değişimin mülkiyet ilişkileri bakımından müstakil parsel örüntüleri içeren konut yoğunluklu kentsel alanlar üzerinden gözlemlenmesi mümkün görünmüştür. Tez, bu kapsamda birbirini besleyen kuramsal bilgi üretimi ve alan çalışması üzerinden şekillenen bir yapı içerisinde ilerlemiştir. Alan çalışması, İstanbul'un Kadıköy ilçesindeki Koşuyolu yerleşiminde gerçekleştirilmiştir. Çalışmanın giriş bölümünde araştırma içeriğinin temel boyutları amaç, kapsam ve yöntem kurgusuyla birlikte sunulmaktadır. İkinci bölümde yapılı çevre ve form ilişkileri irdelenirken bu çerçevede öne çıkan bir bilgi üretim alanı olan kentsel morfoloji üzerine detaylı bir araştırma yapılarak çalışma için kuramsal bir çatı oluşturulmaktadır. Kentsel morfolojinin disiplinler arası kökenleri, alandaki öncü çalışmalar ve güncel yaklaşımlar incelenmekte; morfolojik araştırmaların bilgikuramsal kapsamı ve metodolojik ilkeleri, kapsamın temel öğeleri olan morfolojik süreçler ve değişim kuramları hakkında geliştirilmiş farklı yaklaşımlar üzerinden ortaya koyulmaktadır. Çalışmanın üçüncü bölümünde, kentsel morfoloji alanı içinde mimari bir çözünürlük düzeyi olarak ele alınan mikromorfolojik yaklaşım tanıtılmaktadır. Yaklaşımın içeriği, hedefleri ve odağındaki olgular tarif edilmekte; ortaya atılan mimari çözünürlük düzeyinin ne olduğu, neyi incelediği ve nasıl incelediği tartışılarak bir önceki bölümde çizilen çerçeve içinde bilgikuramsal açıdan konumlandırılmaktadır. Mikromorfolojinin potansiyelleri, konut alanlarına yönelik morfolojik incelemelere kazandırabileceği perspektif üzerinden somutlaştırılarak ortaya koyulmaktadır. Yaklaşım, mikromorfolojik araştırmanın metodolojik altyapısını oluşturacak ve değişim kuramlarını disiplinler arası bir sosyo-mekânsal çerçevede tamamlayacak yardımcı modeller kapsamında,“kendileme”ve“komşuluk etkisi”gibi kavramlar ile desteklenmektedir. Bu bağlamda kendileme, insanın kendi yaşam ortamına karşı duyduğu bir biçimlendirici motivasyona işaret etmekte; komşuluk etkisi de yakın çevresinde gelişen bir yeniliğe karşı gösterdiği benimseme reaksiyonunun, sosyal etkileşim kökenli bir mekânsal yayılma sürecini tarif etmektedir. Çalışmanın dördüncü bölümünü İstanbul'un Koşuyolu semtinde gerçekleştirilen alan çalışması oluşturmaktadır. Planlı bir toplu konut alanı olarak 20. yüzyıl ortalarında inşa edilen yerleşim, önceki bölümlerde üretilen kuramsal içerik ve mikromorfolojik yaklaşım doğrultusunda geliştirilen bir metodoloji aracılığıyla incelenmektedir. Bu kapsamda kentsel form farklı düzeylerdeki bileşenlere ayrıştırılarak analiz edilmekte; temel morfolojik bileşenlerin tarihsel ve güncel süreçler içinde biçimsel kararlılık seviyeleri irdelenmektedir. Mikro ölçekte gerçekleşen değişimler, alan çalışmasınının devamında odaklanılan sokak sekansları içinde tespit edilerek sınıflandırıldıktan sonra ortaya çıkan örüntüler üzerinden değerlendirilmektedir. Değişim örüntülerinin çalışmada incelenen sosyo-mekânsal kuramlarla ve kavramlarla, öne çıkan biçimlendirici etkenlerle ve aktörlerle ilişkisi sorgulanmaktadır. Gözlemlenen durumlar böylelikle morfolojik değişime dair geliştirilen bir nedensellik kurgusu içinde yorumlanmaktadır. Araştırma boyunca oluşturulan kuramsal bilgi çerçevesi ve alan çalışmasının sağladığı veriler, bütüncül bir çerçevede çalışmanın sonuç bölümünde değerlendirilmektedir. Araştırma süreci ve sonuç bulguları üzerinden mikromorfolojik yaklaşımın operasyonel yetkinliği ve nitelikli bilgi üretim potansiyelleri tartışılmaktadır. Yaklaşımın kuramsal ve yöntemsel düzeylerde gelişebilmesi adına ileride yapılacak çalışmalar tarafından dikkate alınabilecek ipuçları ve alternatif izlekler sunulmaktadır.
Özet (Çeviri)
The phenomenon of spatial formation through human actions carries prominent traces of perceptual and operational aspects of the human-environment interaction. Form has always been among the main indicators of this interaction throughout history. Organizing the environment according to individual or social motives, in a general sense, indicates a form-giving process. In this direction, the set of actions which are perceiving the environment, creating a design and building for oneself, constitutes a principal base for built environment. Therefore, built environment is related to the concept of form in this aspect; in other words, it is a morphological phenomenon. Examination of built environment in a morphological point of view defines a broad field of research that clouds many disciplines. This study emerged as the product of an inquiry into how and why architectural forms change along with the built environment they compose. The theoretical research and case study carried out in line with this inquiry, shaped the content of the thesis. Today, cities constitute a distinguished position among built environment researches in terms of formation and transformation processes that develop in line with human interactions, social and spatial organizations. Urban morphology, which basically examines the formation of cities, is a field derived from this context and contains theoretical origins for this study. With an awareness that the built environment defines a complex structure beyond any formal indicators, the study brings together the knowledge from the fields of architecture, human geography and sociology with urban morphology; and for this reason, it takes an interdisciplinary position in built environment studies. Urban morphology researches examine the subjects they deal with at levels that often refer to larger or out of reach sample scales for architects. Although it's understandable for a study field which carries a predominant“urban”adjective, it also positions architecture in an indirect and unclear perspective of morphological phenomena in built environment. This points out one of the main problematics of the study: The need for a redifened level of architectural resolution in order for urban form analysis to gain a more intimate position in architectural theory and practice. In scope of this study, the micromorphological approach developed within the combination of theoretical framework, sample analysis scale and operational tools that would enable this, is presented. In this way, it is aimed to provide a new understanding of the morphological change phenomenon by examining micro-scale urban form components in a multidimensional field of knowledge. In the evaluation of micromorphological change processes, residential urban areas were considered to be proper fields of investigation. When regarded as a single housing unit, the change indicators are legible at the level of lot, building and architectural components; since the morphological transformation of the house can only take place within the boundaries of the property. The situations where residents stand out as the leading agents shaping their own living environment, provide a research ground where the change process can be followed through the formative actions and consequences that occur within this agency context. For this reason, there is a consistency between the size of the physical elements that stand out in the change process and the scale of micromorphological analysis. It is thought that such a change can be observed in residential urban areas containing detached lot (parcel) patterns in terms of property characteristics. Therefore, the thesis proceeds in a structure that combines theoretical knowledge with a case study as complying features. The case study was carried out in Koşuyolu settlement in Kadıköy district of Istanbul. In the introduction part of the thesis, the foundational aspects of the research content are presented along with the aim, scope and method of the study. In the second part, built environment and form relations are examined, and a theoretical framework is shaped for the study by making a detailed research on urban morphology, which constitutes a prominent field of knowledge in this framework. The interdisciplinary origins of urban morphology, pioneering studies in the field and contemporary approaches are examined. The epistemological extents and methodological principles of morphological research are revealed through different approaches developed on the fundamental issues which are morphological processes and theories of change. The micromorphological approach, which is considered to manifest an architectural resolution level in the field of urban morphology, is introduced in the third part. The scope and objectives of the approach are described in terms of discussing what the level of architectural resolution would mean, what would it examine and how would it do that. Thus, it is positioned from an epistemological point of view within the framework drawn in the previous section. The potentials of micromorphology are put forward by concretizing through the perspectives that it can bring to urban morphology studies of residential areas. The approach is supported by concepts such as“appropriation”and“neighborhood effect”within the scope of auxiliary models that will shape the methodological infrastructure of micromorphological research and complement theories of change in an interdisciplinary socio-spatial framework. In this sense, appropriation refers to a formative motivation that habitants feel towards their living environment and neighborhood effect on the other hand describes a spatial diffusion process originating from social interaction developed in proximate environment. The fourth part of the study is a field research carried out in Koşuyolu, Istanbul. The neighborhood, which was first built in the 1950s as a planned mass housing area, is examined through a methodology developed in line with the theoretical content and micromorphological approach presented in the previous sections. In this context, the urban form is analyzed by deconstructing it into components at different resolutions as the resistance of the main morphological components are examined. The changes that occur at the micro scale are evaluated through the patterns which emerge after they are identified and classified on focused street sequences. The relationship of the change patterns with the auxiliary concepts examined in the study is criticized, thus and so the observed situations are interpreted within the causality principles of morphological change that are shaped by the prominent agents and formative factors. The field resarch allowed the morphological phenomena discussed to be observed on an actual urban reality and evaluated in line with the presented micromorphological approach. Koşuyolu Neighborhood, in its historical and spatial development process, was examined by creating a comprehensive content that showcase the related formative factors. When the permanency levels of the morphological patterns detected in the settlement were compared, a formative change process was appeared to be legible on a micro scale. Therefore, the analyzes made by descending to the level of architectural resolution have provided an important perspective in reading the indicators of the phenomenon of change. Observing and classifying micro-scale formal changes, compiling and comparing their frequencies on the basis of lots, provided examine the patterns of the ongoing change process. It has been determined that the clustering patterns detected in this framework show a practical relevance with the spatial diffusion theory and the concept of neighborhood effect. The new level of resolution also enabled to analyse formative actors to define their fields of action and their level of activity. It was seen that the preferences of maintaining, owning and reconstructing the space, indicate a socio-spatial interaction network. Demonstrated by qualitative and quantitative data, property relations in the settlement, diversification of use and transformation in life style were found as important factors in the micromorphological change in built environment and in the reshaping of it's architectural characterestics. The theoretical framework created throughout the research and the new data provided by the case study are re-examined in the conclusion part. The operational competencies of the micromorphological approach and its potentials for producing reliable knowledge are discussed through the evaluation of research process and the results. Alternative resarch paths and the leads which may can taken into consideration by future studies are presented in order for the micromophological approach to develop further at theoretical and methodological levels.
Benzer Tezler
- 3-D velocity structure of the gulf of Izmir (Western Turkey) by using traveltime tomography
İzmir körfezi'nin seyahat zamanı tomografisi ile 3-B hız modelinin elde edilmesi
ZEHRA ALTAN SAĞLAM
Doktora
İngilizce
2022
Jeofizik Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiJeofizik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NESLİHAN OCAKOĞLU GÖKAŞAN
- Biyomimetik cephelerde gün ışığı kontrolü
Daylight control in biomimetic facades
BERFİN YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MimarlıkMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÜMİT TURGAY ARPACIOĞLU
- Mimari otonomi ve medeniyet ben-idraki kavramları bağlamında Turgut Cansever projelerinde biçim işlev yapı ve anlam analizleri
The analyses of from function technology and meaning in Turgut Cansever's projects in the context of architectural autonomy and civilisational ben-idraki
HALİL İBRAHİM DÜZENLİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2005
MimarlıkKaradeniz Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞENGÜL Ö. GÜR
- Evaluation of temporary housing units with multi-criteria decision making methods
Geçici konut ünitelerinin çok kriterli karar verme yöntemleri ile değerlendirilmesi
NİL AKDEDE
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BEKİR ÖZER AY
- Yapılı çevrede görsel algı ve nöromimari arasındaki ilişkinin araştırılması
The research on the relationship between visual perception and neuro-architecture in the built environment
ELİF SENA ŞENSOY
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mimarlıkİstanbul Aydın ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. GÖKÇEN FİRDEVS YÜCEL CAYMAZ