Neoliberal politikalar çerçevesinde Türk medyasının mülkiyet yapısının değişimi
The change of the ownership structure of the Turkish media within the framework of neoliberal policies
- Tez No: 706661
- Danışmanlar: PROF. DR. LEVENT YAYLAGÜL
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İletişim Bilimleri, Communication Sciences
- Anahtar Kelimeler: Medya, Mülkiyet, Holdingleşme, Medya Grupları, Media, Ownership, Conglomeration, Media Groups
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İletişim Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İletişim Bilimleri Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 184
Özet
Tüm dünyayı etkisi altına alan neoliberal politikalar, 24 Ocak Kararlarıyla Türkiye'de uygulanmaya başlamıştır. Ekonomik, politik, kültürel alanda yaşanan yapısal ve kurumsal değişime paralel olarak, medyanın da, görünümü tamamen değişmiştir. Bu süreçte medya hem sermaye birikiminin hem de ideolojilerin yeniden üretiminin aracı olmuştur. 1980'lerde, deregülasyon politikaları hız kazanmış, neoliberal uygulamalarla medyanın mülkiyet yapısında yoğunlaşma yaşanmıştır. Medya sektöründeki mülkiyet yapıları sektör dışı sermaye grupların bu alana girişiyle değişmiş; farklı sektörlerde faaliyet gösteren holdinglere eklemlenerek büyüyen medya işletmelerinin sayısı giderek artmıştır. Bu dönüşüm çerçevesinde, geleneksel medya sahipliği yerini medya dışı sektörlerde faaliyet gösteren sermaye gruplarının medya ile bütünleştiği bir mülkiyet yapısına bırakmıştır. Bu süreçte aile işletmeciliği geleneğinden gelen gruplar ya medya sektöründen çekilmişler ya da diğer gruplara entegre olarak varlıklarını devam ettirmeye çalışmışlardır. Medya alanı dışında faaliyet gösteren holdinglerin medya sektörüne girmesiyle tekelleşme süreci, promosyon savaşları, ticari radyo ve televizyonların kurulması, dağıtımda ve reklamda yapılan kartel anlaşmalar, medya içeriklerinin magazinleşmesi, gazeteci pratiklerinin değişimi, emek gücünü kontrolü için yapılan anti sendikal anlaşmalar sektörün tamamlayıcıları haline gelmiştir. Bu bağlamda bu araştırmanın amacı, 1980-2002 yılları arasında neoliberal politikalarla Türk medya sektörünün yaşadığı dönüşümü incelenmektedir. Bu amaçla eleştirel ekonomi politik yaklaşımın benimsendiği çalışmada,“basın”dan“medya”ya geçişle 1980'lerden itibaren daha fazla görünür hale gelen neoliberal ekonomi politikaları doğrultusunda neoliberal sermaye birikim süreci çerçevesinde incelenmiştir. Eleştirel ekonomi politiğin öncüllerinden hareketle tarihsel nitel analizin kullanıldığı bu çalışmada, 1980-2002 yılları arasında medyada faaliyet gösteren holdinglerle ana faaliyet alanları ticari ve sanayi sektörü olması yanında ayrıca medya sektörüne yatırım yapan sermaye gruplarından: Doğan Grubu, Asil Nadir Grubu, Çukurova Grubu, Doğuş Grubu, Medya Grubu (Dinç Bilgin), Uzan Grubu, Merkez Grubu (Turgay Ciner), Avrupa ve Amerika Holding Grubu (Erol Aksoy), İhlas Grubu, Korkmaz Yiğit Holding, Nergiz Holding (Olay Medya Grubu), Çavuşoğlu- Kozanoğlu Grubu ve diğer gruplar incelenmiştir. Bu grupların 1980-2002 döneminde medya sektöründeki faaliyetleri, pazar payları, diğer sektörel yatırımlarla ilişkileri, ekonomik, siyasal ve toplumsal yapılanmaları ayrıntılı bir şekilde ortaya konulmuştur. Araştırma kapsamında incelenen 1980'li yıllar ve sonrasında yaşanan neoliberal politikalar çerçevesinde tüm dünyada olduğu gibi Türkiye'de de siyasal, ekonomik, kültürel alanda değişimler yaşanmıştır. Neoliberalizm, ekonomide kamu yararı ve kamu hizmeti anlayışını değiştirmiştir. 1970'lerde hız kazanan basının holdingleşmesi süreci, 1980'lerde holdinglerin medyalaşması sürecine doğru evrilmiş ve bu bağlamda basın medyaya dönüşürken; yatay, dikey ve çapraz tekelleşmeyle medya mülkiyeti medya dışındaki sermaye gruplarının kontrolüne geçmiştir. Bulgulara göre, özellikle 1980 ve sonrasında Türk medyası Küresel kapitalimin ekonomi politik koşullara göre şekillenmiştir. Bu süreçte pazar ekonomisine entegre olmaya çalışan medyada sermayenin kompozisyonu da değişmiştir. Araştırma kapsamındaki medya holdingleri, medya aracılığıyla siyasal areneda söz sahibi olmuşlar, kamu ihalelerinden pay almışlar ve egemen ideolojilerinin çıkarları doğrultusunda içerikler üreterek medyayı, profesyonel işletmecilik anlayışıyla mal/hizmet üreten, yatırım yapan ve pazar koşullarına uymaya çalışan kapitalist işletmelere dönüşmüşlerdir. Bu süreçte medyanın sermaye yapısının değişimi altarnatif medya olanaklarını azalttığı gibi, medyadaki çalışma ilişkilerinin de yapısını tamamen değiştirmiştir.
Özet (Çeviri)
Neoliberal policies, which influenced the whole world, started to be implemented in Turkey with the January 24 Decisions. In parallel with the structural and institutional change in the economic, political and cultural fields, the appearance of the media has completely changed. In this process, the media has been a tool for both capital accumulation and the reproduction of ideologies In the 1980s, deregulation policies gained momentum, and the media ownership structure of the media became concentrated with neoliberal practices. Ownership structures in the media sector have changed with the entry of non-sector capital groups into this field; The number of media businesses that have grown by joining the holdings operating in different sectors has gradually increased. Within the framework of this transformation, traditional media ownership has been replaced by an ownership structure in which capital groups operating in non-media sectors are integrated with the media. In this process, groups coming from the family business tradition either withdrew from the media sector or tried to continue their existence by integrating with other groups. With the entry of non-media holdings the media sector into the media sector, the process of monopolization, promotion wars, the establishment of commercial radio and television, cartel agreements in distribution and advertising, the tabloidization of media content, the change of journalist practices, the anti-union agreements the control of the labor force have become the supplementary of the sector. In this context, the aim of this research is to examine the transformation of the Turkish media sector with neoliberal policies between 1980-2002. For this purpose, in this study, in which a critical political economy approach is adopted, it has been examined within the framework of the neoliberal capital accumulation process in line with the neoliberal economic policies that have become more visible since the 1980s with the transition from“press”to“media”. In this study, in which historical qualitative analysis is used based on critical political economy approach, between 1980 and 2002 the holdings operating in the media sektor, the main fields of activity are the commercial and industrial sectors,and the capital groups investing in the media sector: Doğan Group, Asil Nadir Group, Çukurova Group, Doğuş. Group, Media Group (Dinç Bilgin), Uzan Group, Central Group (Turgay Ciner), Europe and America Holding Group (Erol Aksoy), İhlas Group, Korkmaz Yiğit Holding, Nergiz Holding (Olay Media Group), Çavuşoğlu-Kozanoğlu Group and other groups were examined. The activities of these groups in the media sector, their market shares, their relations with other sectoral investments, and their economic, political and social structuring in the 1980-2002 period are presented in detail. Within the framework of the neoliberal policies experienced in the 1980s and after, which were examined within the scope of the research, there have been changes in the political, economic and cultural fields in Turkey as well as in the whole world. Neoliberalism has changed the understanding of public interest and public service in the economy. The process of conglomeration of the press, which gained momentum in the 1970s, evolved into the process of mediaization of the holdings in the 1980s, and in this context, while the press turned into the media; With horizontal, vertical and cross monopolization, media ownership passed to the control of non-media capital groups. According to the findings, especially in 1980 and after, Turkish media was shaped according to the political economy conditions of global capital. In this process, the composition of capital in the media, which tries to integrate into the market economy, has also changed. The media conglomerates within the scope of the research have had a say in the political arena through the media, have taken a share in public tenders, and by producing content in line with the interests of their dominant ideologies, they have transformed the media into capitalist enterprises that produce goods/services, invest and try to adapt to market conditions with a professional management approach. In this process, the change in the capital structure of the media didn't allow the alternative media opportunities, but also completely changed the structure of the labour relations in the media.
Benzer Tezler
- Türk medya sektöründe mülkiyet ve kontrol ilişkileri (1980-2003)
Ownership and control in Turkish media sector (1980-2003)
GÜLSEREN ADAKLI
Doktora
Türkçe
2003
GazetecilikAnkara ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
PROF. BÜLENT ÇAPLI
- Toplumsal rıza üretimi bağlamında 2010 Anayasa Referandumu ve yazılı basının bu süreçteki rolü: Bir içerik analizi uygulaması
Turkish Constitutional Referendum of 2010 in the context of manufacturing consent and the role of print media in the process: A content analysis application
OSMAN ÇALIŞKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Halkla İlişkilerMarmara ÜniversitesiHalkla İlişkiler ve Tanıtım Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. EMEL POYRAZ
- Türkiye'de basın işletmeciliğinin finansal yapısı: Sorunlar ve yol açtığı sonuçlar
Financial structure of press business enterprising in Turkey: The problems and results
ELİF PINAR KILINÇ
- Türkiye'de 1990 sonrasında televizyon yayıncılığında dönüşümler: CNN-Türk ve Fox TV örnekleri
Transformations in Turkish tv broadcasting after 1990: The cases of CNN Turk and Fox TV
İBRAHİM FİKRET AKFIRAT
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Radyo-TelevizyonAnkara ÜniversitesiGazetecilik Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ÇİLER DURSUN
- 1980 sonrası kamu yönetiminde dönüşüm ve Milli Eğitim Bakanlığı reform çabaları
Transformation in public administration post 1980 and reform efforts of the Ministry of National Education
LEYLA ÇİFTÇİ
Doktora
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimHacettepe ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA KEMAL ÖKTEM