Mukâtil b. Süleyman'ın tefsir nakillerinin güvenilirliği -Ali b. Ebî Talha nakilleri ile metin karşılaştırması-
The reliability of Muqatil b. Suleiman's tafsir narratives -textcomparison with narrative of Ali b. Abu Talha-
- Tez No: 709043
- Danışmanlar: PROF. DR. SELİM TÜRCAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Din, Religion
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hitit Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 244
Özet
Ali b. Ebî Talha (ö.143/760) tefsire ilişkin ilk yazılı metinlerden birini yazmış veya yazdırmıştır. Bu tefsir sahifesi, İbn Abbâs'a ulaşan isnada sahip tefsir nakilleri içinde en güvenilir olması bakımından önemlidir. Tefsir tarihinde, günümüze ulaşmış ilk tam tefsir olma özelliğiyle Mukâtil b. Süleyman'ın (ö.150/767) Tefsîrü'l-Kebîr'i de büyük bir önemi haizdir. Vahiy dönemine yakınlığı nedeniyle ayrıca önemli olan ve erken dönem tefsir metinleri hakkında bilgi veren bir eserdir. Hiçbir eser müellifinden ve döneminden bağımsız düşünülemez. Mukâtil hakkındaki itham ve tenkitler kendisi gibi tefsirinin de önemli bir kesim tarafından bir müddet değer görmemesine ve görmezden gelinmesine neden olmuştur. Yaşadığı dönemin siyasî ve itikâdî anlamda oldukça çalkantılı olması, müfessire yöneltilen eleştirilerin ne kadar haklı olduğu sorusunu akla getirmektedir. O dönemde hem siyaseten hem ilmî bakımdan etkin olan ehl-i hadis anlayışının bu tenkitlere temel olduğu görülmektedir. Zira Mukâtil hakkındaki tenkitlerin, Mukâtil'in siyasetle iç içe olması ve tefsirini yazarken benimsediği usul olmak üzere iki temel neden etrafında toplandığı görülmektedir. Nitekim onun, döneminin halifeleri ile görüşmesi, siyasî-itikâdî tartışmalarda yer alması dikkat çekmektedir. Tefsirinde izlediği yol ve yöntem dönemin anlayışının aksi yönünde olmuştur. Mukâtil'in, çoğu zaman isnad kullanmayarak alışılmışın dışında bir yol tutması, ehl-i hadis tarafından ne müfessirin üslubuna ne de onun tefsir nakillerini hadis rivayetlerinden ayrı tutmasına hamledilmiştir. Ayrıca Mukâtil'in, kendi dönemindeki yaygın nakil anlayışından ayrıldığı gibi tefsir yazımı itibariyle de kendine has bir yol izlediği görülmektedir. Öncelikle tüm Kur'ân'ı tefsir etmesi, rivayet ve dirayeti birlikte kullanmakla birlikte rivayete olan bağlılığı ve gerek sebeb-i nüzûl olarak gerek müphem ifadelerin tafsilinde İsrâilî bilgiye çokça başvurması göze çarpmaktadır. Yukarıda bahsedilen verilerden hareketle çalışmamızın ilk bölümünde Ali b. Ebî Talha'ya nispet edilen sahifenin otantikliğini sorguladık. Ayrıca Mukâtil hakkında onun Müşebbihî, Mürciî veya Zeydî olduğu yönündeki ithamların, gerekçeleri de nazarıdikkate alınarak, müfessirin tefsir çalışmasında bir karşılığı olup olmadığını inceledik. Ayrıca bu iddiaları yaşadığı bölge ve dönemin şartları içerisinde değerlendirdik. İsrâiliyatı kullanımı hususu dışında, sözü geçen ithamların onun tefsirinde karşılığı olmayan, dönemsel ve siyasî boyutlu eleştiriler olduğu sonucuna ulaştık. İkinci bölümde ise Mukâtil'in güvenilirliğini tespit etme noktasında, İbn Abbâs'a nispet edilen en güvenilir isnada sahip Ali b. Ebî Talha nakilleri ile Mukâtil b. Süleyman'ın Tefsîrü'l-Kebîr eserindeki tefsir nakillerini mukayese ettik. Bunun sonucunda Mukâtil b. Süleyman tefsiri ile Ali b. Ebî Talha nakillerinin yüksek oranda benzerlik gösterdiği sonucuna ulaştık. Bununla birlikte ikisinin farklılaştığı hususların Mukâtil'in Ali b. Ebî Talha'dan literal anlamda rivayete bağlılık konusunda daha ileri olmasından kaynaklandığı söylenebilir. Ayrıca bu mukayeseden elde edilen, manen benzerlik gösteren ve lafzen farklılık arz eden bir kısım nakillerin Taberî nakilleri ile karşılaştırılmasıyla da Mukâtil b. Süleyman'ın tefsir nakil geleneğiyle uyumu olduğu görülmüştür. Buradan hareketle Ali b. Ebî Talha ve Mukâtil b. Süleyman'ın tefsir malzemelerinin ortak bir kaynağa ait olabileceğini söylemek mümkündür. Dolayısıyla Mukâtil b. Süleyman'ın tefsir nakilleri, tefsir nakil geleneği içinde kendisine yer bulmaktadır. Onun nakillerinin güvenilirliği hususundaki tartışmaların ise hadis nakil geleneği kriterleriyle değerlendirilmesinden kaynaklandığı ayrıca hakkındaki suçlamaların siyasî-itikâdî ideolojik temelli ithamlar olduğu görülmektedir.
Özet (Çeviri)
Ali b. Abu Talha (d.143/760) wrote or had written one of the first written texts on tafsir. This tafsir page is important in that it is the most reliable among the isnads which reached Ibn Abbas. Being the first complete tafsirs in the history of tafsirs, Muqatil b. Suleiman's (d.150/767) Tafsir al-Kebir is also at an utmost importance. It is also of great value thanks to its proximity to the revelation period and thus, it gives information about the early tafsir texts. Indeed, no work can be considered independently of its author and period, and the fact that Muqatil b. Suleiman lived in a quite turbulent era in terms of politics and creed brings to mind the question of how justified the criticisms directed to the commentator are. In fact, the accusations and criticisms about Muqatil caused his interpretations to be ignored and not valued for a while. It is seen that the understanding of the Ahl al-Hadith, which was both politically and scientifically directedat that time, was the basis for these criticisms. Because it is seen thatthe criticisms are gathered around two main reasons: Muqatil's intertwining with politics and the method he adopted while writing his interpretation. As a matter of fact, it is noteworthy that he met with the caliphs of his time and took part in political-creed debates. The way and method he followed in his interpretation was in the opposite direction of the understanding of the period. Muqatil's taking an unconventional way by mostly not using isnad has been so different from both the conventional style of the commentator and tafsir narrations by Ahl al-Hadith. In addition, it is seened that Muqatil differs from the common understanding of transmission in his time, as well as his own unique way of writing commentaries. First of all, his interpretation of the whole Quran, his devotion to the narration as well as blending it with wisdom, and his frequent reference in İsrâiliyat as a reason for the revelation and in the description of indefinite expressions are striking. Based on aforementioned datas, in the first part of our study, we questioned the authenticity of the page attributed to Ali b. Abu Talha. In addition, we examined whether the accusations about Muqatil being a Mujassima, Murjiah or Zaydi have any counterpart in the tafsir work, taking into account the reasons. Also, we evaluated these allegations within the conditions of the region and period in which he lived. Apart from his use of İsrailiyat, it is seen that the aforementioned accusations are periodic and political criticisms that have no counterpart in his interpretation. In the second part, aiming to determine the reliability of Muqatil, we compared his works to Ali b. Abu Talha's narratives, which are the most reliable isnad attributing to İbn Abbas, and Muqatil b. Suleiman's tafsir narratives in his work Tafsir al-Kebir. As a result, we came to the conclusion that Muqatil b. Suleiman's tafsir and Ali b. Abu Talha narratives are highly similar. However, as Mukâtil was more advanced in literally devotion to narration than Ali b. Abu Talha, there were some differences as well. Furthermore, comparing some similar verses with the Tabari's narrations led us to conclude that Muqatil b. Suleiman is in accord with the tradition of tafsir narration. Based on this, Ali b. Abu Talha and Muqatil b. Suleiman's commentary materials may possibly belong to the same source. Therefore, Muqatil b. Suleiman's tafsir's narrations do belong to the tradition of tafsir transmission. It isconcluded that the discussions about the reliability of his reports stem from the evaluation of the hadith transmission tradition criteria. Moreover, the accusations against him are based on a specific political-religious ideology.
Benzer Tezler
- Esbâb-ı nüzûl rivâyetlerinin hadîs kaynaklarına intikali (Abdürrezzâk b. Hemmâm'ın tefsîri ve rivâyetleri özelinde)
The transmision of narrations about the specific reasons of Islamic revelation (Asbāb al-Nuzūl) to hadith sources (On example of Abd al-Razzāq's work al-Tafsîr and his narrations)
MUHAMMET EZBER
Doktora
Türkçe
2023
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ERTÜRK
- Mukâtil b. Süleyman'ın (ö. 150/767) Tefsîr adlı eserindeki meğâzî bilgilerinin tesbit ve değerlendirmesi
Evaluation of the prophet of accounts regarding the participation of wars in Tafsir by Mukatil b. Süleyman (d. 150/767)
MUSTAFA SOYCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
DinSakarya Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LEVENT ÖZTÜRK
- Mukâtil b. Süleyman'ın tefsir-i kebir'i ve İsrâiliyât
Mukatil b. Süleyman's tafsir-i kebir and İsrailiyyat
YUSUF YALÇINKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiTefsir Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ENVER BAYRAM
- Mukâtil b. Süleyman'ın Tefsir-i Kebir'indeki hadislerin tahrici ve değerlendirilmesi
Appreciating and citating of hadith in the Tefsîr-i̇ Kebîr that wrote by Muqâtil b. Suleymân
İRFAN ZAHİTOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DinKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. HÜSEYİN AKGÜN
- Mukâtil b. Süleyman'ın müteşâbih kabûl edilen âyetlere yaklaşımları
Mukatil b. Süleyman's approaches to the metaphoric verses/mutashâbihât
ZEHRA YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
DinHitit ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MESUT OKUMUŞ
- Mekkî sûrelerde müşriklerin çeşitli itirazları ve Kur'ân'ın bunlara cevapları (Mukâtil b. Süleyman örneği)
Various objections of unbelievers in the Meccan chapters and responses of the Holy Qur'an to these various objections (The sample of Muqatil b. Solomon)
İLKNUR TEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinGümüşhane ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA KAYHAN