The journey of an Ottoman warrior dervish : The Hızırname (Book of Khidr) sources and reception
Bir Osmanlı gazi dervişinin yolculuğu: Hızırnâme - kaynakları ve alımlanması
- Tez No: 712003
- Danışmanlar: DR. YORGOS DEDES
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2015
- Dil: İngilizce
- Üniversite: University of London (The School of Oriental and African Studies-SOAS)
- Enstitü: Yurtdışı Enstitü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 277
Özet
Bu tezde, Anadolu Türkçesi ve Osmanlı tarihi çalışmaları için önemli bir kaynak olan, Eğirdir Zeyni tekkesinin şeyhi Mehmed Çelebi'nin (ö. 898/1493-4) 886/1476 yılında yazmış olduğu Divân'ı incelenmektedir. Akademik çalışmalar bu eserden Hızırnâme adıyla da bahseder, fakat bu adlandırma yazarın kendisi tarafından yapılmamıştır. Hızırnâme, bir gazi dervişin Hızır'ın himmetiyle ve rehberliğinde göklerdeki ve dünyanın çeşitli yerlerindeki yolculuğunu anlatan manzum bir eserdir. Ayrıca, Osmanlı İmpratorluğu'nun Doğu sınırındaki savaştan bahseden bölümlerde, özellikle de dervişi Osmanlı ordusunun başına geçirdiği bölümlerde, Hünkar Hacı Bektaş da önemli bir figür olarak Hızırnâme'de yer alır. Bu savaşta düşman yenilir. Akademik çalışmalar, Hızırnâme'yi tür ve içerik açısından Türk edebiyatında benzeri olmayan bir eser olarak tanımlarlar, fakat bununla birlikte, bu eserin karakteristik özelliklerine dair bir incelemeye yer vermezler. Bu tez, Hızırnâme'nin özgün yönlerini son çalışmalar ışığında incelemekte ve Hızırnâme'yi biçimlendiren zengin metinsel ağları ortaya koymaktadır. Bu tezin odağında, Hızırnâme'nin iç içe geçmiş iki karakteristik özelliği vardır: eserin aynı zamanda baş kahramanı olan anlatıcının kimliği ve yolculuk rotasının çeşitliliği. Hızır'ın da eşlik ettiği, dervişin göklerdeki miraç yolculuğu ve bu yolculuğun birinci şahıs ağzıyla anlatılması Hızırnâme'yi Anadolu Türkçesiyle yazılmış benzer eserlerden ayırır. Bu çalışma, Hızırnâme'nin bu özgün özelliklerinin İşrâkî yazın geleneği ile ve İbn Arabî ve takipçilerinin yazdıkları eserlerle ilişkili olduğunu ileri sürmektedir. Bununla birlikte, Hızırnâme'de politik bir rolü olan Hacı Bektaş ise Hızırnâme'yi sınır boylarının gazilik ile ilgili anlatılarına bağlar. Osmanlılar ile Karamanlılar arasında bir sınır şehri olan ve Konya'nın yanı başında yer alan Eğirdir'de yazılmış olan Hızırnâme, hem sınır boylarında hem de derviş tekkelerinde dolaşımda olan metinsel içerikleri tek bir metinde birleştirmekte ve bu durum, anlatıcı şairin gazi derviş, diğer bir ifadeyle eren kimliğiyle temsil edilmektedir.
Özet (Çeviri)
This thesis examines a work of considerable significance for early Anatolian Turkish literature and Ottoman history, the Divan-ı Şeyh Muhyiddin (880/1476), written by Şeyh Mehmed Çelebi (d. 898/1493-4) who was a sheikh at the Zeyni dervish lodge in Eğirdir. In scholarship the work is known as the Hızırname (Book of Khidr), although this was not the title given by the author himself. The text narrates the travels of a warrior dervish figure in the heavenly realm and to various territories on Earth under the guidance or the spiritual blessing (himmet) of Khidr. Another important figure of Ottoman sufism, Hacı Bektaş, also plays a prominent role in some sections of the narrative, especially as he appoints the dervish the head of the Ottoman army. The dervish defeats the enemy in a battle on the Eastern borders of the Ottoman Empire. Even though the Hızırname has been presented as unique in Turkish literature in terms of genre and content, not much attention has been paid to its particular characteristics. This thesis reassesses this claim in the light of recent scholarship and identifies the main strands of a wide range of textual references to other sources. Amongst the peculiar features of the Hızırname that this study focuses on and examines are two intertwined aspects of the text - the identity of the narrator, who is the protagonist himself, and variations in the route of the journey. The ascension (miraj) journey of the dervish figure, accompanied by Khidr, and the narration of this journey by the first-person narrator, distinguish the Hızırname from similar Anatolian Turkish works. This study proposes that these special features of the Hızırname relate the text to Ishraqi literature, and to the writings of Ibn 'Arabi and his followers in Anatolia. Hacı Bektaş on the other hand, having a political role in the Hızırname, links this text to the frontier literature of the warriors. Having been written in Eğirdir, a frontier Muslim border zone between the Ottomans and the Karamanids, and in the vicinity of Konya, the Hızırname combines the literature of both frontier regions and dervish lodges within one text, as represented by the warrior dervish, namely eren, identity of the poet.
Benzer Tezler
- Osmanlı- Singapur ilişkileri (1864-1923)
Ottoman- Singapore relations (1864 -1923)
MUHAMAD SYAFIQ BIN MARDI MARDI
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
DinÇukurova Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATİH YAHYA AYAZ
- Lale imgesinin geleneksel temsil biçimleri ve güncel tasarım uygulamaları
Traditional form of representation of the tulip image and current design practices
ÇAKIL ECE ÇAKMAKCI DESTİCİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
El SanatlarıYaşar ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Sanat Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NAZLI BENLİOĞLU
- Kelamın ontolojisi: Cürcânî'de umûr-i âmme teorisi
Ontology of kalam: The theory of umūr al-āmma in al-Jurjānī
EBUBEKİR GÜLTEKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinSüleyman Demirel ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GALİP TÜRCAN
- Osmanlı oryantalizminden bir örnek: Bağlarbaşı Abdülmecid Efendi Köşkü kalemişi süslemeleri
An example from Ottoman orientalism: Interior decoration of the Mansion of Mecid Efendi
RÜMEYSA MEMİŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Sanat Tarihiİstanbul ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AGAH TARKAN OKÇUOĞLU
- Sailing through modernity: Journey of mirror of victory to portsmouth and connected history of the Ottoman naval modernisation
Moderniteye yelken açmak: Mir'āt-ı Aafer'in Portsmouth'a seyahati ve Osmanlı donanmasının bağlantılı modernleşme tarihi
BÜŞRA ARABACI
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
TarihTOBB Ekonomi ve Teknoloji ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ HASAN ÇOLAK