Norma dayalı davranışa ilişkin ödül ve cezanın yüz algısına etkisinin elektrofizyolojik olarak incelenmesi
Electrophysiological investigation of the effect of norm-based behaviour related reward and punishment on face perception
- Tez No: 714018
- Danışmanlar: PROF. DR. CANAN KALAYCIOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sağlık Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Disiplinlerarası Sinir Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 238
Özet
İnsan beyni diğer insanlar ile ilişkilerini sürdürmek ve karmaşık toplumlar inşa edebilmek için sosyal bilgiyi işlemek üzerine uzmanlaşmıştır. Normlar, değerler, gelenekler geniş kültürel dünyalarımızın araçlarıdır ve toplumsal ahengin devamlılığı için önemli rol oynarlar. Sosyal bilişsel sinirbilim çalışmaları ahlaki bilgi gibi bir sosyal girdinin beyinde başlıca iki aşamada işlendiğini ortaya koymuştur. Öncelikle uyarana yönelik otomatik, duygusal bir tepki üretilir ve sonrasında bu bilgi rasyonel değerlendirme ve nedensel çıkarım yapmak için kullanılır. Çift İşlem Hipotezine göre ahlaki değerlendirme hem sezgisel, duygusal tepkileri hem de daha kontrollü bilişsel süreçleri içerir. Bu çalışmada Olaya İlişkin Potansiyel (OİP) tekniği kullanılarak ahlaki değerlendirmenin psikofizyolojik bileşenlerinin incelenmesi hedeflenmiştir. Amaç doğrultusunda her biri iki kısımdan oluşan 60 yazılı senaryo oluşturulmuştur. Senaryoların ilk kısmında bir aktörün yaptığı davranışa yer verilmiştir. Aktörün davranışı üç düzeyde betimlenmiştir: norm ihlali, norma uygun ve ahlaki norm yönünden nötr. Senaryonun ilk kısmını okuduktan sonra katılımcılara aktöre ait olduğu söylenen nötr ifadeye sahip yüz fotoğrafları gösterilmiştir. Katılımcılar fotoğrafları pasif bir şekilde izlerken OİP kayıtları alınmıştır. Senaryonun ikinci kısmı ilk kısımda yapılan davranışa ilişkin ortaya çıkan sonucu içermektedir. Sonuçlar ödül, ceza ya da nötr şekildedir. İkinci kısmı okuduktan sonra katılımcılardan açık bir şekilde aktörün bu sonucu hak edip etmediğine yönelik karar vermeleri ve kararlarını Evet/Hayır tuşuna basarak belirtmeleri istenmiştir. Bu aşamada katılımcılardan hem OİP kayıtları alınmış hem de reaksiyon süreleri kaydedilmiştir. Elektroensefalografi (EEG) çalışmasına toplam 50 gönüllü katılımcı alınmış ve uygun olan 38 katılımcıdan toplanan kayıtlar istatistik analizde kullanılmıştır. Senaryonun ilk kısmından sonra elde edilen sonuçlar yüz işleme sürecinin N1 ve N170 bileşenlerinde davranışın temel etkisinin anlamlı olmadığını göstermiştir. Ancak P2 bileşeninde posterior bölgede norm ihlali davranış koşulu lehine anlamlı derecede daha yüksek genlik elde edilmiştir. Bu sonuç normatif sosyal bilginin beyinde en erken 200 ms civarında işlendiği şeklinde yorumlanmıştır. Otomatik, duygusal olan bu tepki davranış bilgisinin iyi ya da kötü gibi sınıflanmasını mümkün kılmaktadır. Dahası norm ihlali koşulunda görülen yüksek genlik değerleri katılımcıların bu bağlam ile sunulan yüzlere daha fazla dikkat ettikleri şeklinde yorumlanmıştır. P2 bileşenindeki yanlılık etkisi bilişsel ve rasyonel süreçlerin göstergesi olan Geç Pozitif Potansiyel (GPP)'de de fark bulunmasına neden olmuştur. Norm ihlali bağlam bilgisi ile sunulan fotoğraflar 600 ms civarında daha yüksek genlik değerleri ortaya çıkarmıştır. Bu farkın nedeni aktörün kişiliğine yönelik yapılan atıf olarak yorumlanmıştır. Ahlaki normu ihlal eden aktörün tehdit olarak algılanmış ve uyaran için daha fazla bilişsel kaynak ayrılmış olabilir. Senaryoların birinci kısmı ahlaki değerleme ile ilişkiliyken, ikinci kısım karar verme ile ilişkilidir. Bu kısımda, ahlaki davranış bilgisinin ardından sonuç bilgisi sunulmuş ve katılımcılardan açık bir şekilde karar vermeleri istenmiştir. Yapılan analizler N1 ve P2 bileşenlerinde istatistiksel olarak anlamlı bir fark göstermese de, sonucun temel etkisi GPP'de istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Norm ihlalinden sonra ödül sonucunun geldiği koşulda fronto-santral alanda, beklendiği gibi, daha yüksek GPP genliği elde edilmiştir. Uyaran ve bağlam arasındaki tutarsızlığın büyüklüğü daha yüksek GPP genliği ile ilişkili olduğundan, ahlaki olmayan bir davranışın ardından ödül almanın katılımcıda bilişsel çelişkiye neden olduğu ve böylece GPP farkını ortaya çıkardığı şeklinde yorumlanmıştır. Ne var ki, davranış ve sonuç tutarsızlığının olduğu norma uygun davranıp ceza alınan koşul, davranış sonuç tutarlılığının olduğu koşullarla karşılaştırılınca yüksek GPP genliğine neden olmamıştır. Bulgular davranış ve sonuç arasındaki tutarsızlığın davranış ancak ahlaki normu ihlal ediyorsa GPP genliğini yükselttiğini göstermiştir. Bu sonuç ahlaki atıf ile açıklanabilir. Ahlaki normları ihlal eden aktörlere yönelik içsel atıf yapmak kolaydır. Diğer yandan prososyal davranıp ödül alan kişiler hakkında içsel atıf yapmak çok kolay değildir. Çünkü ödül gibi durumsal talepler aktör hakkındaki içsel çıkarımları değiştirebilir ve aktörün niyetinin anlaşılmasını zorlaştırabilir. Davranışsal sonuçlar bu açıklamayı desteklemektedir. Ters Etkililik Puanı (TEP) sonuçları katılımcıların norm ihlali ödül koşulunda daha hızlı karar verdiklerini ve daha az hata yaptıklarını göstermiştir. Ancak norma uygun davranıp ödül alınan koşulda en yavaş tepki süresi ve en yüksek hata oranı ile karşılaşılmıştır. Bu bulgu, katılımcıların aktörlerin niyetlerinden emin olamadıkları şeklinde yorumlanmıştır. Aktörün ahlaklı olduğu için mi yoksa ödülü elde etmek için mi bu davranışı yaptığı net değildir. Son yıllarda pek çok araştırma insan beyninin sosyal bilgiyi nasıl işlediği konusuna odaklanmaktadır. Bu çalışmada ahlaki değerlendirmenin psikofizyolojik ilkeleri anlaşılmaya çalışılmıştır. Bu açıdan bakıldığında araştırmanın özellikle Türkiye'deki sosyal sinirbilim alanına katkı vereceği düşünülmektedir.
Özet (Çeviri)
The human brain specializes in processing social information to allow human beings to sustain relationships with other humans and to build complex societies. Norms, values, conventions, and institutions are the tools of our large-scale cultural world and play important roles in persevering group cohesion. Social cognitive neuroscience research argues that social input, such as moral information, is processed in two stages in the brain. First, an automatic and emotional response is produced, and then this information is used to allow cognitive and reasonable judgment. According to dual process theory, moral judgment consists of both intuitive emotional responses and more controlled cognitive responses. In this research, our goal was to examine psychophysiological components in the moral domain by using Event Related Potential (ERP) techniques. For this purpose, we developed 60 vignettes, each consisting of two parts. The first part (Part A) presents the moral behavior of an actor playing a role under one of three given situations: norm violation, behavior compliance with moral norms, and neutral behavior not related to a moral norm. After reading Part A, pictures of“actors”bearing neutral facial expressions were presented to the participants and ERP recordings were taken. The second part of the vignettes (Part B) depicts a consequence; reward, punishment or neutral related back to the behavior in Part A. After reading Part B, the participants were asked to decide whether they felt the actors deserved the resulting consequence and were told to press a button signifying their responses of Yes or No. In this stage, both their ERP were recorded and reaction times were taken. A total of 50 volunteers were recruited to participate in the electroencephalography (EEG) study and data from 38 of those participants were used for statistical analysis. The data gathered from Part A showed there was no significant main effect of behavior for N1 and N170 components during the face processing. However, the data also showed that significantly higher P2 amplitude in the posterior region of the brain was observed under norm violated conditions. We interpreted that the first stage of normative social information process in the brain occurs as early as 200ms. This automatic, emotional response makes it possible to classify behavioral information such as good or bad. Moreover, higher amplitude values seen under norm violation conditions were interpreted as a cause for participants to pay more attention to faces presented with the contextual information provided. The bias at P2 also led to a difference at Late Positive Potential (LPP) stage, which is an indicator of cognitive and rational process. Facial stimuli presented with norm violated context induced higher LPP amplitude values at 600ms. We interpreted the difference as being caused by the dispositional attributions of the actors. Actor's behaved moral violation would be perceived as threatening and participants may allocate more cognitive sources to them. While Part A was related to moral evaluation, Part B was associated with moral decision-making. In this part, a result following the moral behavior was presented and participants were asked to make an explicit decision. Although there was no significant main effect on the results for N1 and P2, the result main effect was significant for LPP. Reward results following norm violation induced higher LPP amplitude in front-central regions as expected. Because the amount of discrepancy between stimulus and preceding context increases the LPP amplitude, receiving the reward after immoral behavior may enhance cognitive inconsistency and revealed amplitude difference. However, the other inconsistent condition, that of receiving punishment after prosocial behavior (compliance with moral norm), did not reveal higher LPP amplitude when compared with consistent conditions. Thus, we found that behavior and result inconsistency will increase LPP amplitude only when the behavior is immoral. This result can be explained by the attribution of morality. It is easy to make dispositional attribution as immoral for people who violate moral norms. On the other hand, it is not easy to make dispositional attribution for people who behave prosocial and receive reward as a result. Because situational demands such as reward may alter the dispositional inferences and make it complicate to understand actor's intention. Behavioral results also supported this explanation. Inverse Efficiency Score argued that participants made faster decisions with minimum mistakes under norm violence and reward condition. However, participants showed slower reaction times and made more mistakes under norm compliance and reward condition. This was interpreted as participants not being sure whether the intentions of actors were genuine morality or pretended morality to reach the reward. In recent years, many studies have focused on how the human brain processes social information. In this research we tried to understand psychophysiological principals of moral judgment. In that respect, we believe that our research can contribute to the social neuroscience field, especially in Turkey.
Benzer Tezler
- Kitle iletişim araçları, ergen bireyler ve istismar ilişkisinin incelenmesi
Investigation of the relationship between mass media, adolescent individuals and abuse
SÜHEYLA TOBİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
PsikolojiÜsküdar ÜniversitesiAile Danışmanlığı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MERT AKCANBAŞ
- İş sözleşmesinin işletme gerekleri nedeniyle feshi
Termination of employment agreements based on operational requirements
TOLGA DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
HukukGalatasaray ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SEDEF KOÇ TANGÜN
- Öğretmenlerin teknolojik kabullerini yordayan değişkenler
Variables predicting teachers' technological acceptance
BARIŞ ÖZKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Eğitim ve ÖğretimAydın Adnan Menderes ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MELTEM ÇENGEL SCHOVILLE
- Müzik öğretmenliği lisans programı öğrencilerinin 'özel öğretim yöntemleri' derslerinde kazandıkları yeterliklerin 'öğretmenlik uygulaması'nda kullanım açısından değerlendirilmesi
The evaluation of music teaching undergraduate program students' adequacies that are obtained in 'special teaching methods' courses in terms of their usage in 'teaching practice'
ILGIM KILIÇ
- Amaca yönelik pazarlama değerlendirmesi ve bir ölçek geliştirme denemesi
An evaluation of cause-related marketing and a scale development application
YAKUP AKGÜL