Geri Dön

Özbekçe'nin biçimbilimsel ve sözdizimsel çözümlemesi ve Özbekçe-Türkçe makine çevirisi sistemi

A morphological and syntactic analysis of Uzbek and an Uzbek-Turkish morphological machine translation system

PDF İndir

  1. Tez No: 720693
  2. Yazar: AHMET ERALP KÜÇÜK
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. ATAKAN KURT
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrol, Computer Engineering and Computer Science and Control
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2022
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Bilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Bilgisayar Mühendisliği Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 145

Özet

Bu tezde, doğal dil işlemenin konularından biçimbilimsel çözümleme, biçimbilimsel belirsizlik giderme ve sözdizimsel çözümleme üzerine Özbekçe için çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmada önerilen yöntemlerin uygulama ve testleri çalışma kapsamında geliştirilen ve düzenlenen uygulama araçlarıyla tamamlanmıştır. Özbekçenin biçimbilimi (morfolojisi), iki düzeyli yazım kuralları ve sonlu durum makineleri ile ifade edilmiştir. Özbekçenin iki düzeyli morfolojisi bu tez için geliştirilen Nuve Studio (www.nuvestudio.com) ile test edilerek uygulaması yapılmıştır. Biçimbilimsel çözümleme sonrası ortaya çıkan belirsizlik durumlarının çözümlenmesi için yinelemeli sinir ağı modeli kullanan bir yöntem ile Özbekçenin biçimbilimsel belirsizlik giderme konusu araştırılıp, uygulaması yapılmıştır. Özbekçenin biçimbilimsel çözümlemesi ve belirsizlik giderme sonrasında elde edilen veri seti kullanılarak, sözdizimsel çözümlemesi yapılmıştır. Sözdizimsel çözümleme kapsamında Özbekçe grameri bağlamdan bağımsız gramer kuralları ile ifade edilmiştir. Cümle yapıları, kelime grupları ve gramer kuralları kullanılarak bu çalışma için geliştirilen Nuve Parser ile uygulama ve testleri yapılmıştır. Özbekçenin biçimbilimsel çözümlemesi, biçimbilimsel belirsizlik giderme ve sözdizimsel çözümlemesinde bu tez için hazırlanan 30.000 kelimeden oluşan bir veri seti kullanılarak, tekniğin bilinen durumuna göre kabul edilebilir sonuçlar sağlanmıştır.

Özet (Çeviri)

In this thesis, morphological analysis, morphological disambiguation and syntactic analysis which are the subjects of natural language processing have been studied for Uzbek. In this study the proposed methods have been completed via the application tools developed and modified within the scope of the study. Uzbek morphology is described with two level orthography rules and finite state machines. Two level morphology of Uzbek is tested and applied via Nuve Studio (www.nuvestudio.com) which is developed for this thesis. Morphological disambiguation is required after morphological analysis which produce more than one morphological analysis for a word. Morphological disambiguation of Uzbek has been investigated and applied with a method which uses recurrent neural network model. Syntactic analysis of Uzbek language is implemented by using dataset which is obtained after morphological analysis and disambiguation. Uzbek grammar is expressed with context free grammar rules. The application and tests are made with Nuve Parser which is developed for this study by using Uzbek sentence strucutres, word groups and grammatical rules. In the morphological analysis, morphological disambiguation and syntactic analysis of Uzbek, acceptable results are obtainened according to state-of-the art by using a dataset consists of 30.000 words prepared for this thesis.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    217214

    Çağataycanın Türk dilleri arasındaki yeri üzerine bir değerlendirme

    An evaluation on the position of chagatai Turkish among Turkic languages

    SAFİYE YILMAZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2008

    Türk Dili ve EdebiyatıYıldız Teknik Üniversitesi

    Türk Edebiyatı Bölümü

    PROF. DR. ZÜHAL ÖLMEZ

  2. Tez No

    162840

    Türkistan'da dil tartışmaları Özbekçe'nin icat edilişi (1917-1940)

    Başlık çevirisi yok

    MEHMET UZMAN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2005

    Türk Dili ve EdebiyatıGazi Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. FATMA ÖZKAN

  3. Tez No

    265699

    Özbekçe Küntugmiş Destanı

    The epic of Küntugmiş as written Uzbek

    DİLARA AKBAY

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2010

    DilbilimAnadolu Üniversitesi

    Türk Edebiyatı Bölümü

    YRD. DOÇ. DR. MEHMET MAHUR TULUM

  4. Tez No

    120638

    Adil Yakubov'un Uluğbey Hazinesi adlı romanında aktarma meseleri

    Problems of translating in novel Uluğbey Hazinesi by Adil Yakubov

    SAİDA URALBAYEVA

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2002

    Türk Dili ve EdebiyatıGazi Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. GÜZİN TURAL

  5. Tez No

    844336

    Özbek ve Türkiye Türkçesinde sevinç, beğeni ve sevgi ifade eden deyimlerin anlam ve aktarma açısından incelenmesi

    Analyses of idioms expressing joy, admiration, and love in Uzbek and Turkish languages in terms of meaning and translation

    MUZAFFAR KHABIBULLAEV

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    DilbilimAnkara Üniversitesi

    Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AYNUR ÖZ ÖZCAN

Geri Dön