Geri Dön

Mu'tezile'nin beş esasının teşekkülünde Ebu'l-Hüzeyl'in yeri

The Place of Abu al-Hudhayl in formation of Mu'tazila's five principles

  1. Tez No: 72481
  2. Yazar: OSMAN AYDINLI
  3. Danışmanlar: PROF. DR. HASAN ONAT
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Din, Religion
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 1998
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Ankara Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: İslam Mezhepleri Tarihi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 222

Özet

ÖZET“Mu'tezile'mn Beş Esasının Teşekkülünde Ebu'l-HüzeyVin YerF adlı tezimiz, Giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Bilindiği gibi, Mutezile Tevhid, Adi, el-Va'd-ve'l- vaid, el-Menziletü beyne'l Menziîeteyn ve el-Emru bi'l Ma'ruf ve'n-Nehyi ani'l-Münker olarak bilinen beş esası benimsemiş ve kelami-felsefi meselelerle temayüz etmiş bir ekoldür. ”Usulü Hamse"ye ilişkin ilk eseri yazmış olması, Tevhid ve Adi esaslarının teşekkülünde etkin olması ve Mu'tezile ekolünü sistemleştirmesi sebebiyle, Ebu'l Huzeyl ismi bu mezhep içerisinde oldukça önemli bir role sahip bulunmaktadır. Ebu'l Huzeyl, özellikle Abbasilerin Harun Reşid ve Me'mun dönemlerine damgasını vurmuş önemli bir fikir adamıdır. O, felsefi literatüre vakıf olabilecek bir çevrede yetişmiş ve fikirlerini rahatça ifade edebilecek bir ortamda bulunmuştur. Onun, Yunan felsefesine ve diğer din ve kültürlere vakıf olması, döneminde bu akımların İslam'a yönelen eleştiri ve hücumlarını bertaraf edebilmek için yeni yöntemler geliştirmesini kolaylaştırmıştır. Ebu'l Huzeyl'in Tevhide ilişkin fikirleri, Ehl-i Kitab, Mecusiyye, Maniheizm, Rafiza, Mücessime, Dehriyye ve Müşebbihe'den muhalifleriyle yaptığı münazaralar neticesinde oluşmuştur. Sıfatların Allah'ın özü olduğu iddiası, ilk defa onunla telaffuz edilmiş ve ekol içerisinde kabul görerek geliştirilmiştir. Bununla o, ilahi varlığı tevhid ve tenzih etmeye önem vermiştir. Ebu'l Huzeyl Tevhid prensibi çerçevesinde Allah-alem ilişkisine değinmiş ve özellikle ilahi sıfatlar, ilahi kudret, cisim, cüz' ün lâ yetecezza (atom), hareket, sükun, ehl- i cennet ve ehl-i cehennemin hareketleri, gibi konularda özgün fikirler ortaya koymuştur. Onun Allah'ın makduratının (takdir edilen şeylerin) sonlu olduğu ve insanın ahirette serbest hareket etme imkanından yoksun olacağı fikri, Mu'tezile içinden de büyük tepki almıştır. Ebû'l-Hüzeyl Adi esası ile ilgili olarak Allah'ın hakim, alim olduğu ve O'na şer ve zulm izafe edilemeyeceği hususları üzerinde durmuştur. Aynca şer-hayır, iman-küfür, taat-masiyet cinsinden yapılan fiillerin dünya ve ahiret sorumluluğunun insanlara ait olduğuna vurgu yapmış ve insanın sorumlu oluşunu akıl, hür irade ve kendisine verilen potansiyel güce yani istiiaa'ya bağlamıştır. Bu esas çerçevesinde kul için hayırlı ve elverişli olarım yani aslanı yaratmanın Allah'a vacib oluşu, kudret, istitaat, haberin delil olabilmesinin şartlan, doğrudan ve müteveliid fiiller, kalp ve organların fiilleri gibi konulan irdelemiştir. Ebû'l-Hüzeyl'in fikirleri Mu'tezile içerisinde daha çok Ebu Ali Cubbai ve oğlu Ebu Haşim tarafından işlenmiş ve geliştirilmiştir. O, sadece Mu'tezile'yi değil, aynı zamanda bazı fikirleriyle Eş'arilik ekolünü de etkilemiştir. Bu açıdan onun genel İslam düşüncesine katkılan gözardı edilemeyecek derecede önem arzetmektedir. 213

Özet (Çeviri)

SUMMARY Our thesis, called“ The Place of Ahu al-Hudhayl in the Formation ofMu 'tazila '$ Five Principles”, consists of the introduction and three chapters. Mu'tazila a well known Islamic sect, adopts the five fundamentals of Unity (Tawhid), Justice (Adl), the promise and the threat (el-Va'd-ve'1-vaid), intermediate state of the grave sinner (el-Menaletii beyne'l Menzileteyn) and commanding good and forbidding evil (el-Emru bi'l Ma'ruf ve'n-Nehyi ani'1-Münker) and appears with the matters of Theology-Philosophy. The name of Abu al-Hudhayl have an important role in this sect. Because, first work on“Usulü Hamse”was written by him and he has formed the principles of Unity and Justice and has sistematized the thoughts of Mu'tazila. Abu al-Hudhayl is a famous thinker who was a prominent figure in the period of Harun Reşid and Memun of Abbasid. He had grown within the place where he was awared of literature of philosophy and had an environment to be able to explain his thoughts freely. His awareness of Greek philosophy, religions, and cultures, had gave him an opportunity to eliminate the criticism and the attacks of their followers to Islam and to answer them with the discussing method which they use. The ideas of Abu al-Hudhayl about Unity is conclusion of his discussions with Judaism, Christianity, Zoroastrianism, Manichaeism, Rafiza, Mucassima, Dahriyya and anthropomorphist doctrines followers. The claim that the attributitues is essence of Allah, which was accepted and evolved by the sect afterwards, has firstly pronounced with Him. Thus, he has emphasized of the Unity and the purity of Divine Existence. Abu al-Hudhayl in the context of the idea of Unity, has discussed Allah-cosmos relation, and especially he has put forward some original ideas such as atom, motion, rest, Divine atributites, people for paradise (ehl-i cennet) and people for hell (ehl-i cehennem). His ideas about all of the Allah's possibilities have an ending and the human will be deprived of free movement in the other world, had a large reaction from Mu'tazila. Relating to the idea of Justice, Abu al-Hudhayl, has awelt on Allah is absolute ruler and wise and nobody can related the cruelty and evil to Him. Moreover he underlined that the responsibility of the deeds, such as bad-good, belief-unbelief, submission-revolt, in this world or other one, belongs to human himself. He has connected the human responsibility to mind, freewill and the potential power, in the other word, to efficacy. In the context of this principle, he has studied on subject such as the creation of good and usable things, namely most salutary (aslah) is necessary to Allah, power, potential power, the conditions of the news to be evidence, the direct and resulting deeds, and the deeds of heart and organs. Afeul Huzeyl's ideas were advanced and evolved generally by Abu Ali Djubbai and his son Abu Haşim Djubbai in Mu'tazila. He has not only influenced Mu'tazila, but Ash'ari thought at the same time. From this angle, his contributions to general Islamic thought was important and not to be neglected.,.£" tf^U*»^'^ '^3ES55w*««a

Benzer Tezler

  1. Tez No

    127825

    Zeydiyye-Mu'tezile etkileşimi ve Kasım er-Ressi

    Al-Kasim al-Rassi and the interacton between Zaydiyya and Mu'tazila

    MEHMET ÜMİT

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2003

    DinAnkara Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF.DR. HASAN ONAT

  2. Tez No

    398512

    Mu'tezile'nin beş esası'nın oluşum süreci: Josef van Ess bağlamında

    The formation of the five principles of the muʻtazilah: Based on Josef van Ess' works

    BİLAL KIR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    DinMarmara Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HATİCE K. ARPAGUŞ

  3. Tez No

    302768

    İbn Teymiyye'nin iman konusunda mezheplere bakışı

    The view of Ibn Taymiyyah towards the schools of thought in the matter of faith

    İSMAİL AKKOYUNLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2011

    DinAnkara Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HASAN ONAT

  4. Tez No

    542257

    Mutezileye göre ihbat ve tekfir

    Mu'tazila according to frustration and takfir

    M.GHIYATH NASIF

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    DinGaziantep Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MUSTAFA ÜNVERDİ

  5. Tez No

    669132

    Cüveynî'nin Mu'tezile eleştirisi

    Juwayni's critique of Mu'tazila

    MEHMET TEKELİ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2021

    DinAksaray Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ HÜSEYİN KAHRAMAN

Geri Dön