Ankara Evkaf Defteri (1571)
Ankara pious foundations book (1571)
- Tez No: 72553
- Danışmanlar: PROF. DR. YAVUZ ERCAN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1998
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Türk Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 369
Özet
Anadolu'da kurulan Türk devletlerinin kısa süre içinde güçlenip teşkilatlanmasını sağlayan vakıf müessesesinin, Ankara'nın Selçuklu ve Osmanlı dönemi boyunca iskanı, iman, İslamlaşması ve Türkleşmesinde de önemli bir rolü vardır. Ankara'da bulunan vakıfların ilk defa ele alındığı bu çalışmanın konusu olan 1571 tarihli Ankara Evkaf Defteri'nde sırasıyla;“Nefs-i Ankara”denilen merkez Ankara şehri ile ona bağlı Çubuk, Yabanâbâd (Kızılcahamam), Murtazaâbâd (Mürted ve Kazan), Ayaş ve Bacı (Polatlı) kazalarının vakıf kayıtlan yer almaktadır. Bu kayıtlarda vakıfların isimleri, yerleri, kurucuları, mütevellileri, gelir ve gider kaynaklan ile vakıf sahiplerinin bu gelirlerin nasıl kullanılması gerektiği konusunda koydukları şartlar da titizlikle kaydedilmiştir. Diğer evkaf defterleri gibi siyakat adı verilen özel bir yazı türü ile yazılmış olan ve normal eski yazılan okuyabilenlerin dahi yararlanamadıkları bu defteri biz öncelikle yeni harflere çevirip çalışmamızın son bölümünde vermek suretiyle tüm araştırmacıların istifadesine sunmayı amaçladık. Ankara Evkaf Defteri'ne göre Ankara'da XVI. yüzyılda var olan vakıfların önemli bir bölümü aile vakfı ya da yan ailevi vakıf kategorileri içine girmektedir. Daha önce yapılan çalışmalarda XVIII. yüzyılda vakıf müessesesinin yıllık gelirinin devlet gelirlerinin hemen hemen yansına eşit olduğu görülmüştür. Bizim tespitimize göre de XVI. yüzyılda Ankara'daki vakıfların gelirlerinin devletin elde ettiği gelire oranı % 35'dir. Bu durum vakıf müessesesinin İmparatorluğun diğer müesseseleri içinde oynamış olduğu rolün tespiti açısından oldukça önemlidir. Çalışmamızın ilk bölümünde Ankara'da bulunan müessese vakıfları üzerinde durduk. Sayılan 225 'i bulan müessese vakıflarının Ankara vakıflarının toplam geliri içindeki payını % 55 olarak tespit ettik. Daha sonra defterde bulunan cami, mescid, imaret, zaviye, medrese, türbe, muallimhâne ve çeşme vakıflarından oluşan müessese vakıfları hakkında bilgi verdik. Ayrıca Ankara'da bulunan zaviye vakıfları hakkında verdiğimiz bilgiler de ilk olmaları dolayısıyla ayrı bir önem taşımaktadır. 88İkinci bölümde Ankara'nın merkez ve kasabalarında bulunan vakıfları değerlendirdik. Bunların gelirlerinin önemli bir bölümünün Ankara'da bulunan cami ve mescid vakıflarına ait olduğunu gördük. Ankara'nın kazalarında bulunan vakıfları üçüncü bölümde ele aldık. Defterde kayıtlı vakıfların yaklaşık yansı Ankara'nın kazalarında bulunmaktadır. Gelirleri ise Ankara'nın tüm vakıflarının gelirinin % 36'sını oluşturmaktadır. Vakıf gelirlerinin Ankara'nın kazalarından devletin elde ettiği gelire oranını ise 1/3 olarak tespit ettik. Ankara'nın en fazla vakıf gelirine sahip kazası Ayaş'tır. Ayaş'ı sırasıyla Murtazâbâd, Çubuk, Yabanâbâd ve Bacı kazaları takip etmektedir. Çalışmamızın dördüncü bölümünde Ankara Evkaf Defteri 'ndeki çoğunluğu Mekke-i Şerife tahsis edilen Haremeyn vakıfları üzerinde durduk. Son bölümde ise Ankara'da vakıf kuran kişilerin sosyal statüleri hakkında fikir vermeye çalıştık. Bunlardan abUer yaptırmış oldukları camiler, medreseler ve zaviyelerle Ankara'nın imarına büyük katkıda bulunmuşlardır. Birçok vakıf sahibinin de çelebi, efendi, şeydi, mevlânâ, ağa ve bey unvanlı itibar sahibi kişiler olduğunu tespit ettik. Şahıs ve yer isimleri açısından da oldukça zengin olan Ankara Evkaf Defteri'nde bulunan birçok isim Anadolu'ya gelerek yerleşmiş olan Türklerin engin kültürünün birer mirası olarak karşımıza çıkmaktadır. 89
Özet (Çeviri)
The foundation institutions which enabled the emergence of the Turks to become strengthened and in well organized states was an important factor throughout the reigns of Seljukians and Ottomans Empires in the development of well flourished Islamic and Turkish states in Anatolia. In this study,“The Pious Foundations Book of Ankara”which was written in 1571, the Foundations in Ankara are discussed for the first time. The foundation records in said book were listed according to an organization as shown below : Ankara Center District“Nefs-i Ankara”, and the other outside districts which are attached to the central district were Çubuk, Yabanâbâd (Kızılcahamam), Murtazâbâd (Mürted+Kazan), Ayaş and Bacı (Polatlı). In these registers, the names of the foundations, their locations, founders, trustees, revenue and expense resources, and the provisions concerning how the owners of the foundations should spend these revenues are meticulously specified in an elaborative way. As is the case in all the Pious Foundations Books, these books are also written is a special manuscript which is called as Siyakat. As this manuscript was very difficult to read even for those who are familiar with it, we converted its text into Latin alphabet at the back of the study and aimed to submit it to the benefit of researchers who are interested in the field. According to the Ankara Pious Foundations Book, the Pious Foundations that existed in Ankara during XVIth century were categorized either as family or semi-family Foundations. During former studies, it was evidenced that the annual incomes of the Foundations during the XVIHth century were approximately corresponded to half of that of the total state revenues in the region.. In our study we observed that the revenues of Foundations in Ankara during XVIth century corresponded to 35% of the total State Revenues. This rate was important in evidencing the role that the Foundation institutions played within the Empire. 90In the first part, the institutional Foundations in Ankara are reviewed. It is observed that these Foundations which totalled to 225 in number yielded a revenue corresponding to 55% with respect to the total state revenues. Then the institutional Foundations including the Mosques, Small Mosques (Mescit), Soup kitchens for the poor (İmaret), lodges of dervishes (Zaviye), Islamic religous Schools (Medrese), Islamic Sacred Mauseloums (Türbe), Islamic School for Teachers and Public Taps are reviewed. In this connection our observations on Dervish lodges in Ankara were significant with respect to the fact that they are mentioned for the first time in the literature. In the second part, we evaluated the Foundations that are located in the main center district and in the far counties which are attached to Ankara Province. We observed that a significant portion of their revenues belonged to mosque and small mosque foundations in Ankara center District. In the third part we observed the Foundations that are located in the far districts of Ankara. Close to half of the Foundations that are registered in the book are located in far districts of Ankara Province. The Foundation revenues in Ankara's at outside districts corresponded to one-third of the total state revenues in this region. It seemed that Ayaş district acquired the maximum Foundation revenue with respect to other districts. Ayaş followed by Murtazâbâd, Çubuk, Yabanâbâd and Bacı Distircts in this respect. In the forth part of our study, we discussed the social statues of the individuals who established Foundation in Ankara. Among them the Akhis (Urban fraternity ruling over parts of Anatolia in late Seljuk times) considerably contributed to the construction of Ankara by the mosques, religious schools and dervish lodges that are built. Thereby many of the Foundation owners were among those individuals who acquired such high social status and respectful titles as“Chelebi”,“Efendi”,“Şeydi”,“Mevlana”“Ağa”and“Bey”. The Ankara Pious Foundations Book is also very rich as for their location and founder names of the Foundations. In this respect they appear as a part of the rich cultural inheritence of the profound Turkish culture during medieval ages. 91
Benzer Tezler
- 16. yüzyıl Rum eyaletinde miri toprakların mülk ve vakfa dönüştürülmesi
The Conversion of state- owned lands in the province of Rum in sixteenth century of individual property and pious fondations
HÜLYA TAŞ
- Birinci ulusal mimarlık dönemi; giriş cepheleri analizi
The Analysis of the entrance facades of the buildings built in 'the first national architectural period'
AYŞE SIKIÇAKAR
Yüksek Lisans
Türkçe
1991
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FERHAN YÜREKLİ
- Hurûfât Defterlerine göre Ayaş Kazası vakıfları
Waqf institutions in Ayaş Kazasi according to the Hurufat Registers
AHMET ÖZBEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
TarihAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTarih Bilim Dalı
PROF. DR. HÜSEYİN ÇINAR
- Evkâf defterlerindeki keşif belgelerine göre 19-20. yüzyıllarda Üsküdar-Vâlide-i Atîk Camii'nde yapılan fizikî müdahaleler ve değişiklikler: Sultân II. Mahmud, I. Abdülaziz ve V. Mehmed Dönemleri
The physical interventions and changes according to ottoman documents in 19-20th century at Üsküdar Vâlide-i Atîk Mosque: Sultan Mahmud II, Abdulaziz I. and Mehmed I. Periods
DİDEM İŞLER
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Sanat TarihiAnkara ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. Z. KENAN BİLİCİ
- Osmanlı modernleşmesi ve kuruluşundan Tanzimata Evkaf-ı Hümayun Nezareti (1826-1839)
Ottoman modernization and a history of Evkaf-i Humayun Ministry from its foundation to Tanzimat (1826-1839)
ZÜBEYDE ERDOĞAN ÇELİKKIN
Doktora
Türkçe
2019
Kamu YönetimiAnkara ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TAŞANSU TÜRKER