Geri Dön

Aksaray ilinde yetişen ve geleneksel tıpta kullanılan bitkilerin ekonomik açıdan medikal değerinin belirlenmesi

The determination of medicinal value on the economy of plants grown in the province of Aksaray and used in traditional medicines

PDF İndir

  1. Tez No: 727053
  2. Yazar: SELÇUK POLATMAN
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. AYNUR DEMİR
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Ekonomi, Halk Bilimi (Folklor), Kamu Yönetimi, Economics, Folklore, Public Administration
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2022
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Aksaray Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 177

Özet

Bu araştırmada Aksaray ilinde yetişen tıbbi bitkiler belirlenerek, bu bitkilerin geleneksel tıpta kullanım olanakları araştırılmış ve ekonomik açıdan medikal değeri ortaya konmuştur. Aksaray ili bulunduğu coğrafi konum, sosyo-ekonomik yapısı ve iklim özellikleriyle bitki çeşitliliği bakımından son derece önemli bir yerdedir. Bölge özellikle tuzcul bitkiler açısından da oldukça zengin bir floraya sahiptir. Aksaray ilinin zengin bitki çeşitliliği halkın bu bitkileri tedavi amaçlı kullanım çeşitliliğine de yansımıştır. Bitkilerin tedavi amaçlı çeşitli şekillerde kullanımı geleneksel tıpta kullanılan bitkilerin ekonomik açıdan gittikçe önem kazanmasına neden olmuştur. Bu durum bitkilerin ekonomik açıdan medikal değerinin belirlemesine yönelik çalışmaların da önemini artırmıştır. Bu noktadan hareketle araştırmada öncelikle Aksaray ve çevresinde yetişen ve geleneksel tıpta kullanılan bitki türleri(70 tür) tespit edilmiştir. Bu bitki türlerinin belirlenmesinde bölgede daha öncesinde yapılmış detaylı flora çalışmaları temel alınmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında belirlenen örneklem alanlarda (1 ilçe merkezi ile 25 köy ve 3 kasabada) yaşayan yerel halkla(N:565) ve aktarlarla(N:15) yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Bu görüşmelerde bitki türlerinin yöresel adları, kullanım amaçları, hangi tedavi için ne şekilde kullanıldığı, hangi kısımlarının kullanıldığı, satış şekli, satış miktarı ve satış fiyatına ilişkin veriler elde edilmiştir. Üçüncü aşamada ise elde edilen bu veriler SPSS(26) ve ANOVA paket programı kullanılarak analiz edilmiştir. Elde ettiğimiz sonuçlar etnobotanik indeksler(ICF, RFC, UV ve RI) kullanılarak kantitatif olarak değerlendirilmiştir. Bu yolla bölgede tespit edilen tıbbi bitki türleri için kullanım değeri ve önem değeri belirlenmiştir. Son aşamada ise tüm veriler kullanılarak seçilen bitki türleri için ekonomik açıdan medikal değer analizi yapılmış olup ortalama bir medikal değer hesaplaması yapılmıştır. Araştırmada gerek yerel halk gerekse aktarlarla yapılan görüşmelerde Aksaray ilinde yetişen ve geleneksel tıpta kullanılan 30 familya, 61 cins ve 70 taksona ait veriler elde edilmiştir. Bu familyalar içerisinde en çok taksona sahip familyaların sırasıyla %16 ile Asteraceae, %13 ile Rosaceae, %9 ile Lamiaceae, %6 ile Malvaceae, %4 ile Apiaceae, % 4 ile Fabaceae, % 4 ile Salicaceae olduğu tespit edilmiştir. Bu bitki türlerinin en çok satılan kısımlarının sırasıyla %28 ile çiçek, %27.7 ile yaprak, %15.7 ile meyve %9.9 ile tohum, %4.5 ile topraküstü kısımlarının olduğu saptanmıştır. Tedavi amaçlı kullanılan taksonların da en çok %37.14 ile gastroenterolojik hastalıklarda, %24.29 ile bağışıklık sistemini güçlendirmede, %22 ile solunum sistemi hastalıklarında, %21.43 ile gıdada, %15.71 ile dolaşım sistemi hastalıklarında kullanıldığı tespit edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre tespit edilen bitki türlerini kullanım değerlerine göre sıraladığımızda ceviz(Juglans regia), sarımsak(Allium sativum), üzüm(Vitis vinifera), ıhlamur(Tiliato mentosa), ayva(Cydonia oblonga), kıvırcık nane(Mentha spicata), soğan(Allium cepa), kekik(Thymus sipyleus), mısır(Zea mays), çörek otu(Nigella arvensis), kuşburnu(Rosa canina) ve mayıs papatyası(Matricaria chamomilla) gibi türlerin UV değerlerinin yüksek olduğu, hem gıda hem de tedavi amaçlı yoğun olarak kullanıldığı saptanmıştır. Bu bitki türlerini önem derecelerine göre sıraladığımızda ise mayıs papatyası(Matricaria chamomilla), ısırgan otu(Urtica dioica), çörek otu(Nigella arvensis), sarımsak(Allium sativum), altın otu(Helichrysum plicatum), kuşburnu(Rosa canina), hünnap(Ziziphus jujuba) gibi türlerin RI değerlerinin yüksek düzeyde olduğu, bu türlerin diğer türlere oranla göreceli önem değerinin fazla olduğu tespit edilmiştir. Araştırma sonuçlarına göre geleneksel tıpta kullanılan bu bitki türlerinin ortalama medikal değeri 380 TL/yıl, her bir bitki türünün üretiminden hane halkı gelirine sağlanacak katma değer ise kg başına ortalama 40 TL olarak hesaplanmıştır. Herhangi bir maliyeti olmayan bu bitkilerin medikal değerinin yüksek olması, yerel halk tarafından bu bitkilerin üretiminin veya toplamasının yapılmasıyla hane halkı gelirine pozitif yönde bir katma değer sağlayacağı tespit edilmiştir. Özellikle son yıllarda doğal bitki türlerinde ve bu bitkilerle olan tedavi yöntemlerinde yaşanan ilgi artışının medikal değer üzerinde ekonomik açıdan bir proksi etkisi yaratacağı ve buna bağlı olarak da şuan ortaya konmuş olan ortalama medikal değerin sürekli artış eğilimi göstereceği tahmin edilmektedir. Araştırma sonuçları Aksarayda yetişen ve geleneksel tıpta yaygın olarak kullanılan bu türlerin yerel halk için ekonomik açıdan medikal değerinin ve sürdürülebilir kullanım değerinin oldukça yüksek olduğunu göstermiştir. Bu nedenle bu türlerin korunması ve sürdürülebilir kullanımının sağlanmasında yerel halkın katılımı sağlanmalı ve teşvik edilmelidir. Bu geleneksel bilginin korunması ve gelecek kuşaklara aktarılması açısından da son derece önemlidir.

Özet (Çeviri)

In this study,medicinal plants grown in Aksaray province were identified, the possibilities of using these plants in traditional medicine were investigated and their economic medical value was presented. Aksaray is located in an extremely important place with its geographical location,socio-economic structure and climatic characteristics; in terms of plant diversity.The place has a very rich flora,especially in terms of halophyte plants. The wide diversity of plants in Aksaray also enablesthe people to use these plants for treatment. The use of plants in various ways for treatment has led to an increase in the economic importance of plants used in traditional medicine. This situation has also increased the importance of studies which are carried out to determine the economic value of plants. From this point of view,plant species(70 species) grown in, and around Aksaray, and used in traditional medicine were identified in the research.In the determination of these plant species,detailed flora studies carried out in the region were selected as the baseline.In the second stage of research,face-to-face interviews were conducted with local people(N:565) and herbalists (N:15) living in the sample areas (1 district center and 25 villages and 3 towns). In these interviews, the data about the local names of the plant species,the purpose of use,how they are used for which treatment,which parts are used,the way of sale,the sales amount and the sales price were obtained. In the third stage,these data were analyzed using SPSS(26) and ANOVA package program.The results were quantitatively evaluated using ethnobotanical indexes (ICF, RFC, UV and RI). In this way,the use-value, and importance value of the medicinal plant species in the region were determined.In the last stage, an economic medical value analysis was made for the selected plant species using all the data, and an average medical value calculation was made. In the research, 30 families,61 genera, and 70 taxa grown in Aksaray province and used in traditional medicine were identified through interviews with both local people, and herbalists.Among these families, it was determined that the families having the most taxa were Asteraceae with 16%, Rosaceae with 13%, Lamiaceae with 9%, Malvaceae with 6%, Apiaceae with 4%, Fabaceae with 4%, Salicaceae with 4%, respectively. It was also identified that the most sold parts of these plant species were flowers (28%), leaves ( 27%), fruits(15.7%) , seeds (9.9%), and above-ground parts (4.5%),respectively.It was determined that taxa used for therapeutic purposes were mostly used in gastroenterological diseases with 37.14%, in enhancing the immune system with 24.29%, in respiratory system diseases with 22%, in food with 21.43%, and in circulatory system diseases with 15.71%. According to the results of the research, when we specify the identified plant species according to their use values, it was found out that walnut (junglas regia), garlic (allium sativum), grape (vitis vinifera), linden (tiliato mentosa), quince (cydonia oblonga), spearmint (mentha spicata), onion (allium cepa), thyme (thymus sipyleus), corn (zea mays), black cumin (nigella arvensis), rosehip (rosa canina) and may chaomile (matricaria chamomilla) have high UV values, andare used both for food and therapeutic purposes.When we list these plant species according to their importance, we can see that chamomile (matricaria chamomilla), nettle (urtica dioica), black cumin ( nigella arvensis ), garlic (allium sativum ), golden herb (helichrysum plicatum) , rosehip (rosa canina), jujube (ziziphus zizyphus) have high RI values, and the importance of these species is relatively higher than other species. According to the results of the research, the average medical value of these plant species used in traditional medicine was calculated as 380 TL/year, and the added-value to be provided to the household income from the production of each plant species was calculated as 40 TL per kilo.It has been determined that the high medical value of these plants,which do not have any cost,will provide a positive added-value to the household income through the production or collection of these plants by the local people.It is predicted that the increase in interest in natural plant species and treatment methods with these plants,especially in recent years,will create an economic proxy effecton the medical value, and accordingly,the average medical value,which has been revealed, will tend to increase continuously. The results of the research showed that these species, which are grown in Aksaray and widely used in traditional medicine, have a very high economic medical value and sustainable use-value for the local people.For this reason,the involvement of local people should be ensured and even encouraged in the protection and sustainable usage of these types.It is also important in terms of preserving this traditional knowledge and transferring it to future generations.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    439719

    Monitoring soil salinity via remote sensing technology under data scarce conditions: A case study from Turkey

    Kısıtlı veri şartlarında uzaktan algılama teknolojisi ile toprak tuzluluğunun izlenmesi: Türkiye'den bir vaka çalışması

    TAHA GORJI

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2016

    Çevre Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AYŞE GÜL TANIK

  2. Tez No

    789195

    Aksaray ilinde karayolu kaynaklı karbon ayak izinin belirlenmesi

    Determination of carbon footprint from highway in Aksaray

    SAMED AKSOY

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Çevre MühendisliğiAksaray Üniversitesi

    Çevre Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ EBRU KOÇAK

  3. Tez No

    157473

    Aksaray ilinde 10-12 yaş grubu spor yapan ve yapmayan çocukların fiziksel uygunluk parametrelerinin incelenmesi

    Analysing of the physical fitness parameters of 10-12 aged active and inactive children in Aksaray

    ŞÜKRAN AKAR

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2004

    SporSelçuk Üniversitesi

    Antrenörlük Eğitimi Ana Bilim Dalı

    Y.DOÇ.DR. HASAN AKKUŞ

  4. Tez No

    422106

    Aksaray ilinde ticari olarak satılan balların element düzeylerinin belirlenmesi

    Determination elements level of the commercial honeys in Aksaray city

    ÖZNUR ÖZTUNA TANER

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Gıda MühendisliğiAksaray Üniversitesi

    Gıda Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MUSTAFA ARDIÇ

  5. Tez No

    113923

    Aksaray ilinde anlatılan masalların çocuk eğitimi açısından incelenmesi

    Başlık çevirisi yok

    OSMAN ALKAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2002

    Eğitim ve ÖğretimSelçuk Üniversitesi

    İlköğretim Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. SEYİT EMİROĞLU

Geri Dön