Sosyal donatı alanlarına erişimde CBS tabanlı yürünebilirlik performansının ölçülmesine yönelik bir yöntem önerisi
A proposal for a method to measure GIS-based walkability performance in access to social reinforcement areas
- Tez No: 733197
- Danışmanlar: PROF. DR. AZİME TEZER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 255
Özet
Sürdürülebilir yaşam“doğal kaynakların kullanımını azaltmayı hedefleyen yaşam tarzı”olarak tanımlanmaktadır. Sürdürülebilir ulaşım ise, özel araç yerine toplu ulaşımı kullanmanın özendirilmesiyle ve kısa mesafelerde yürüme, bisiklet gibi çevre dostu aktif hareketlilik türlerinin tercih edilmesiyle sürdürülebilir yaşamı desteklemektedir. Sürdürülebilir ulaşımın en etkili, çevreci ve ekonomik yöntemi aktif ulaşımın yaya ve bisiklet türleridir. Bu bağlamda sürdürülebilir bir yaşam için; yaya ulaşımının cazip hale getirilmesi, bir yaşam tarzı ve ulaşım alışkanlığı haline dönüştürülmesi, toplam yolculuklar içinde paylarının artırılmasına yönelik politikalara ihtiyaç duyulmaktadır. Ulaşım türü olarak yürüme; karmaşık bir yapıda, kısa süreli, çok varışlı, çok amaçlı ve çoğu zaman düzensizdir. Bu nedenle yaya yolculuklarını ölçmek ve sonuçlarını değerlendirmek zordur. Bununla birlikte yürümeye ilişkin ölçme ve değerlendirmede kullanılan çeşitli teknikler ve yöntemler mevcuttur ve yeni teknikler de geliştirilmektedir. Bu çalışma, yürünebilirlik değişkenkenleri göstergesi ve buna bağlı geliştirilen yürünebilirlik performansı ölçme ve değerlendirme modeli için bir yöntem önermiştir. Bu çalışma kapsamında CBS ortamındaki yürünebilirlik veri tabanının değişiklikleri anlık işleme, hesaplama, sonuçları sınıflandırma, tablo, grafik ve harita şeklinde raporlama özellikleri sayesinde çok aşamalı ve bütüncül bir yürünebilirlik performansı modeli elde edilmiştir. Bu model sayesinde yürünebilirlik değişkenleri göstergesi, değişken ağırlık katsayıları, yürünebilirlik puan ölçütleri ve puan ölçeği, yürünebilirlik puanı hesaplama bağıntısı, sosyal donatı alanı yürüme bölgesi, yol ve sosyal donatı alanı için yürünebilirlik puanı ve performans sınıfı üretilerek bir yürünebilirlik performansı ölçme ve değerlendirme yöntemi geliştirilmiştir. Sosyal donatı alanlarına erişimde yürünebilirlik performansını etkileyen değişkenlerin belirlenmesine ait birinci aşamada literatürden seçilen 10 adet uluslararası çalışmanın içerik analizi yapılarak 83 değişkenli bir matris oluşturulmuştur. Bu değişken matrisinden 32 adet değişken çalışmayla ilişkilendirilmiş ve çalışmanın amacına uygun olarak gruplandırılarak 19'u çalışmaya dahil edilmiştir. Değişkenlerin belirlenmesine ait ikinci aşamada ise, karar destek sistemleri disiplininden yararlanılarak yürünebilirlik performansıyla ilgili ülke koşullarını temsil eden ve ulusal veri tabanlarında erişilebilen, çalışmaya özgü 15 adet değişken eklenmiştir. Sonuç olarak; ulaşım entegrasyonu ve erişilebilirlik, yol altyapısı, arazi kullanımı, estetik ve konfor, trafik güvenliği, emniyet ve asayiş olmak üzere 6 ana değişken ve bu değişkenlere bağlı 34 alt değişkenden oluşan yürünebilirlik değişkenleri göstergesi oluşturulmuştur. Ana ve alt değişkenlerin ağırlık katsayılarının tespitinde, uzman anketinden yararlanılmıştır. Ankette listelenen 6 ana değişken ve 34 alt değişken; ulaşım, kentsel planlama, mimarlık, peyzaj mimarlığı, harita mühendisliği, inşaat ve ulaştırma mühendisliği konusunda uzman ve akademisyen 75 kişi tarafından 5'li Likert ölçeği ile ayrı ayrı puanlandırılmış ve Kappa istatistik tekniği kullanılarak değişkenlerin ağırlık katsayıları hesaplanmıştır. Bu ağırlık katsayıları dikkate alınarak;“Yol Ağının Yürünebilirlik Puanı”nı hesaplayan bir bağıntı elde edilmiştir. Performans sınıflandırmasını esas alan bu çalışmada hesaplanan yürünebilirlik puanları beş grupta yürünebilirlik performansı açısından sınıflandırılmıştır. Buna göre; 0-24,01 puan aralığı araç odaklı, 24,01-50 puan aralığı kısmen araç odaklı, 50,01-69 aralığı kısmen yürünebilir, 69,01-89 aralığı yürünebilir ve 89,01-100 aralığı yaya odaklı sokak, donatı ya da bölge olarak değerlendirilmiştir. Yürünebilirlik puanı yükseldikçe yayalar açısından konforlu, yürünebilirlik puanı düştükçe motorlu taşıtlar ve sürücüleri açısından öncelikli bir yol ortamı ve donatı çevresi oluşmaktadır. Bu yönüyle değişken koşullarına bağlı olarak yürünebilirlik performansı esnek ve dinamik bir süreç olarak takip edilerek yönetilebilir. Yürünebilirlik çalşışmaları, genel olarak mekânsal planlama ve ulaşım disiplinlerindeki analiz ve karar süreçlerinde etkindir. Bu çalışma farklı disiplinlerde çeşitli çalışmalar için bir yürünebilirlik verisi ve analiz aracı niteliğindedir. Başka yürünebilirlik değişkeni göstergeleri ve puan ölçütleri ile yeni modeller geliştirilebilir ya da ilgili çalışmaya özgü modellere amaca uygun yürünebilirlik değişkenleri girdisi tanımlanabilir. Yürünebilirlik; gelecekte kentin mekânsal gelişiminde, ulaşım türlerinde, çevre ve iklim ortamında, ekonomik ve sosyal yaşamda değişim ve dönüşüm potansiyeline sahip yenilikler açısından tartışmaların odağındaki konulardan biri olacaktır. İnsanın doğal hareket eylemi olan yürüme, temel hareket biçimi olma özelliğini korurken insanın geliştirdiği araçsal teknikler daha konforlu ve kısa sürede uzun mesafeli hareket becerisi kazandırabilir. Bu nedenle gelecekte mekansal değişim nasıl olurdsa olsun, insan hareket etmek için kısa ya da uzun mesafeli yürümeye devam edecektir. Yürünebilirlik niteliği bu çalışmayla nicel olarak ölçülmekte ve yol, sosyal donatı, teknik ya da idari bir sınır içinde performans açısından değerlendirmektedir. Çalışmanın çıktıları itibariyle ulusal literatüre katkı sunması, yürünebilirlik alanında çeşitli çalışmalara destek olması, eleştirel yaklaşımlarla geliştirilmesi, uluslarası çalışmalarla kıyaslanabilecek kentsel yürünebilirlik verilerinin oluşmasına, yerel yönetimler düzeyinde farkındalık yaratarak iyi uygulama örneklerine zemin hazırlaması beklenmektedir.
Özet (Çeviri)
Sustainable life is defined as“a lifestyle that aims to reduce the use of natural resources”. Sustainable transportation, on the other hand, supports sustainable life by encouraging the use of public transportation instead of private vehicles and by preferring environmentally friendly active mobility types such as walking and cycling for short distances. The most effective, environmentally friendly and economical method of sustainable transportation is the pedestrian and bicycle types of active transportation. In this context, for a sustainable life; Policies are needed to make pedestrian transportation attractive, turn it into a lifestyle and transportation habit, and increase its share in total journeys. Walking as a mode of transport; It is of a complex nature, short timed, multi-destination, multi-purpose and often irregular. Therefore, it is difficult to measure pedestrian journeys and evaluate their results. However, there are various techniques and methods used in measurement and evaluation of walking, and new techniques are being developed. This study proposed a method for the walkability variable indicator and the walkability performance measurement and evaluation model developed accordingly. Within the scope of this study, a multi-stage and holistic walkability performance model has been obtained due to the instant processing of the changes in the walkability database in the GIS environment, calculation, classification of results, reporting in the form of tables, graphics and maps. Due to this model, a walkability performance measurement and evaluation method has been developed by producing walkability variables indicator, variable weight coefficients, walkability score criteria and score scale, walkability score calculation correlation, walkability score and performance class for social reinforcement area walking zone, road and social reinforcement area. In the first stage of determining the variables affecting the walkability performance in accessing social facilities, a matrix with 83 variables was created by analyzing the content of 10 international studies selected from the literature. 32 variables from this variable matrix were associated with the study, and 19 of them were included in the study by grouping in accordance with the purpose of the study. In the second stage of the determination of the variables, 15 study-specific variables, which can be accessed in national databases and represent country conditions related to walkability performance, were added by using the decision support systems discipline. As a result; A walkability variable indicator consisting of 6 main variables as transportation integration and accessibility, road infrastructure, land use, aesthetics and comfort, traffic safety, safety and public order and 34 sub-variables related to these variables was created. An expert questionnaire was used to determine the weight coefficients of the main and sub-variables. 6 main variables and 34 sub-variables listed in the questionnaire; The weight coefficients of the variables were calculated by using the Kappa statistical technique, and were scored separately with a 5-point Likert scale by 75 experts and academicians in the fields of transportation, urban planning, architecture, landscape architecture, surveying engineering, civil and transportation engineering. Considering these weight coefficients; A relation is obtained that calculates the“Walkability Score of the Road Network”. Data sets of variables and sub-variables affecting walkability in access to social facilities; all were obtained from the current available data in the GIS database, from the public institutions that produced the relevant data, and from the field studies carried out on site. The proposed walkability performance measurement and evaluation model is based on scoring the variables loaded on the road data and taking the arithmetic average of the walkability scores of the roads within the walking zones determined by network analysis. In this study, the walking zone for a social reinforcement area is the area it serves, and the determination of its borders has been determined by the legislation, if any, or by national and international standards. Within the data set prepared in the GIS environment and created with the ArcMap 10.7.1 program, each street line geometry was drawn from the road midline in the database. For each line data; An attribute table was created containing information about the walkability performance class, the results obtained by the correlation of scoring criteria, score scale and weight coefficients, and walkability score in terms of main and sub-variables. The data obtained were visualized as a map at the scale of district, neighborhood, social reinforcement or road, and reported as tables and graphics, in accordance with the purpose. The walkability scores calculated in this study, which is based on performance classification, were classified in five groups in terms of walkability performance. According to this; The range of 0-24.01 points is vehicle focused, the range 24.01-50 points is partially vehicle focused, the range 50.01-69 is partially walkable, the range 69.01-89 is walkable, and the range 89.01-100 is pedestrian focused on street, reinforcement or was also considered as a region. The results of this study are mainly effective in analysis and decision processes in spatial planning and transportation disciplines. It also constitutes a walkability data and analysis tool for various studies in different disciplines. In this context, new models can be developed with other walkability variable indicators and score criteria related to the scope of different studies, or appropriate walkability variables inputs can be defined for the models specific to the relevant study. In this respect, the proposed walkability performance model, which is flexible and complementary to the whole; Spatial, environmental, social and economic constraints, user people and impact groups (all living beings) inclusiveness, monitoring and evaluation process, precautionary packages, automation of variable data set, application diversity and experience can be developed over time, the results can be tested and with higher accuracy can be made into a model. In the future, one of the issues at the center of the discussions will be walkability in terms of innovations that have the potential for change and transformation in the spatial development of the city, types of transportation, environmental and climatic environment, and economic and social life. While walking, which is the natural movement action of human beings, preserves its basic form of movement, instrumental techniques developed by humans can provide long-distance movement skills in a more comfortable and short time. Therefore, whatever the future may be, people will continue to walk short or long distances to move. In this respect, walkability is a determining element of the work done or to be done passively or actively. This study quantitatively measures the quality of walkability and evaluates it in terms of road, social equipment, performance within a technical or administrative boundary. It is expected that the end products will contribute to the national literature, support various studies in the field of walkability, develop with critical approaches, create urban walkability data that can be compared with international studies, create awareness at the level of local governments and lay the groundwork for good practice examples.
Benzer Tezler
- Ulusal ve uluslararası düzenlemeler kapsamında engellilik ve kentsel mekâna yansıması
Disability and its reflection on urban space within the scope of national and international regulations
ÇAĞLA TAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Şehircilik ve Bölge PlanlamaYıldız Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ERCAN KOÇ
- Ulaşım ağının kentsel hizmet alanlarının yerseçimine etkilerinin İstanbul tarihi yarımada örneğinde değerlendirilmesi
The evaluation of impacts of transportation networks on the location of urban facilities in the case of Istanbul historic peninsula
CENK HAMAMCIOĞLU
Doktora
Türkçe
2009
UlaşımYıldız Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEKİYE YENEN
- Kentsel dönüşümde sosyal donatı alanlarının değişimi ve kentsel yaşam kalitesine etkisi: Ataşehir Barbaros mahallesi örneği
Change of urban services in urban transformation projects and the impact to the urban quality of life: The case of Atasehir Barbaros district
DENİZ ERDEM OKUMUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ENGİN EYÜP EYUBOĞLU
- Kentsel dönüşüm alanlarında sosyal donatı alanlarının değişiminin kentsel yaşam kalitesi üzerindeki etkisi, Afyonkarahisar mısrii camii kentsel dönüşüm alanı örneği
The effect of social reinforcement environments in areas of urban transformation on urban life, Afyonkarahisar misrii mosque, as an example of urban transformation area
ELİF BALKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiKentsel Planlama Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ M.TEOMAN TEKKÖKOĞLU
- Kent olgusu, Türkiye'de kentsel dönüşüm ve kentsel dönüşümde bilgi merkezleri
Urban phenomenon, urban transformation and information centers in urban transformation in Turkey
FATMA NUR KÖSE
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Bilgi ve Belge YönetimiÇankırı Karatekin ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ALİ AKKAYA