Etnik sosyoloji açısından Kırgızistan'daki Almanlar
Кыргызстандагы немистер. Этносоциологиялык Изилдөө
- Tez No: 736545
- Danışmanlar: PROF. DR. ERTAN ÖZENSEL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, Sociology
- Anahtar Kelimeler: Etnik azınlık, çokkültürlülük, etnik çeşitlilik, Kırgızistan Toplumu, Kırgızistan'daki Almanlar, Rotfront köyü
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sosyoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 175
Özet
Kırgızistan Sovyet bakiyesi olarak çok uluslu bir ülkedir. Bu araştırma Kırgızistan'da yaşayan Almanları, etnik sosyoloji açısından incelemeyi hedeflemektedir. Almanların, Kırgızistan'a göç etmeleri üzerinden yaklaşık 140 yıl geçmiştir. Bu uzun süre içinde Almanlarla Kırgızların arasında kurulan ilişkisi, Almanların Kırgız toplumunun karşılıklı etkileşimi üzerinde odaklanılacaktır. Sovyet Birliği'nin çöküşünden sonra Almanların anavatanı olan Almanya'ya kitlesel göçü başlamıştır. Fakat bugüne kadar Kırgızistan'da yaşamaya devam eden ya da Almanya'ya gidip sonra tekrardan Kırgızistan'a dönen Almanlar da vardır. Kırgızistan'a tekrar geri gelen Almanların bu dönüşünün nedeni Kırgızistan'a bağlılıkları mı yoksa başka nedenlerle mi gerçekleştiği de açıklanmaya çalışılmıştır. Bugüne kadar Kırgızistan'da yaşayan Almanlarla ilgili daha önce yapılmış kapsamlı bir sosyolojik araştırmaya rastlanmamıştır. Bu durum bizim çalışmamızın önemini arttırmaktadır. Almanlar Kırgızistan topraklarına 1882 yılında gelmişlerdir. Everett Lee kendi göç kuramında göçe ait olan itici ve çekici faktörleri saptamıştır. Almanların, Müslümanlar çoğunluğu oluşturan hiç tanımayan yabancı bir ülkeye göç etmesinde de itici ve çekici faktörleri olduğu tartışılmazdır. Kendi ülkelerinde zulümle karşılaşan Almanlar ilk olarak kurtuluşu Rus İmparatorluğunda aramışlardır. Bu topraklarda yaklaşık 1 asır yaşadıktan sonra Almanlar, yine huzur içinde yaşamak için yeni bir yer aramaya mecbur kaldılar. Aranan huzur ve özgürlüğü ise Kırgız topraklarında bulmuşlardır. Misafirperver Kırgızlar onları kendi topraklarında kabul ettiler. Bu misafirperverliğin sayesinde Ravenstein'ın göç kanunlarında çok iyi tanıtılmış olan Rus İmparatorluğunun çeşitli bölgelerinde yaşayan Almanların Kırgızistan'a göç zincirleri başlamıştır. Böylece 1926 yılında Kırgızistan topraklarında 4.000'den fazla Alman yaşamıştır. Sovyet döneminde yetkililerin Almanlara karşı olumsuz bir politika geliştirmelerine rağmen, 1989'da onların sayısı 101.309'a yükselmiştir. Ancak Kırgızistan bağımsızlığı kazandıktan sonra 20 sene içinde yaklaşık 90.000 kişilik Almanların Kırgızistan dışı kitlesel bir göçü söz konusu olmuştur. Yaşanılan bütün bu süreçlerin nedenleri bu araştırmada açıklanmaya çalışılmıştır. Dini inançlar, insan kaderinin en fiili ya da en etkili faktörüdür. Din, kültürün ilk basamaklarından başlayarak aile, oymak, kabile, boy ve millet gibi tabii birliklerle hep yakın ilişki içinde bulunmuştur. Almanların Kırgızistan topraklarına göç etmesinin kökenleri Avrupada Mennonitizmin ortaya çıkmasına bağlı olup, XVII yüzyıla kadar uzanmaktadır. Kendi dini inançlarına sadık kalmak için Alman-Mennonitler sığınma aramak zorunda kalmışlardır. Kırgız topraklarında ilk geldikleri zamanda da olduğu gibi, şimdi de bağımsız Kırgızistan'da Almanlar dini özgürlüklerine sahiptirler. Farklı etnik ortam koşullarında asimilasyon kaçınılmazdır. Sosyolojide çokkültürlülüğün“erime potası”ve“salata kasesi”olarak iki model oldukça yaygın bir anlayıştır.“Erime potası”modelinde ülkede yaşayan bütün etnik grupların gelenekleri, yaşam biçimleri, kültürleri birbirine karışır ve dönüşüme uğrar. Ancak Kırgızistan'daki Almanlar için“salata kasesi”olarak adlandırılan ikinci modeli daha uygundur. Nasıl bir salata içinde farklı sebzeler kendi tadına sahip olarak birlikte yeni bir tat oluşturursa, Almanlar da dahil olmak üzere Kırgızistan'daki bütün uluslar kendi özelliklerini koruyarak, birlikte bütün Kırgızistanın toplumunu oluşturmaktadır. Araştırmada Kırgızistan'daki Rotfront adlı köy incelenmiştir. Rotfront köyü Bişkek şehrinden 65 km uzaklıkta Çüy bölgesinde yer almıştır. Köy 1927 yılında Talas bölgesinden gelen Almanlar tarafından kurulmuştur. Eskiden sadece Almanlar yaşamıştır. Şimdi ise Almanların çoğu Almanya'ya göç ettikten sonra 11 Alman ailesi kendi etnik kültürünü kenara bırakmadan diğer uluslarla hayatın sürdürmeye devam etmektedirler. Bugün Rotfront, Kırgızistan'da önemli bir Alman ulusal azınlığına sahip olan tek köydür. Araştırmamız, bu köyde yaşayan Almanların hayatını etnik sosyoloji açısından incelemektedir. Araştırma nitel yaklaşımının benimsendiği betimsel bir çalışmadır. Veri toplama teknikleri, mülakat, gözlem ve doküman analizidir. Araştırmanın ilk aşamasında Kırgızistan'daki Almanlarla ilgili önceden yapılmış olan çalışmalar ve resmi ve resmi olmayan dokümanlar incelenmiştir. Konuyla ilgili bütün veriler toplandıktan sonra Rotfront köyünde yaşayan Almanlarla derinlemesine mülakat ve yapılındırılmamış gözlem yapılmıştır. Almanlar hakkında objektif bilgi edinmek için Almanlarla yıllarca yan yana yaşayarak, onlardan etkilenmiş olan Kırgız komşularıyla da görüşme yapılmıştır. Böylece Rotfront köyüne 6 kez gidilerek orada yaşayan 11 Almanla ve 2 Kırgız olmak üzere 13 kişi ile derinlemesine görüşme gerçekleştirilmiştir. Araştırma sırasında Almanların çok dindar oldukları ortaya çıkmıştır. Onlar her düşüncesini İncildeki alıntılarla ifade etmişlerdir. Ayrıca onların“Dua Evi”ilgi çekmektedir. Dua Evi onlar için Tanrıyla bağlantı kuran en önemli bir yerdir. Almanlar sadece dini bayramlara önem verirler ve bu bayramları Dua Evinde hep birlikte kutlamaktadırlar. Kendileri Mennonit olduğuna rağmen, Sovyetler döneminde Baptist olarak kayıt altına alınmak zorunda kaldılar. Bu yüzden kendilerini hem Baptist hem de Mennonit olarak tanımlamaktadırlar ve bu Protestanlığın iki akımına çok yakın olduğunu ifade etmektedirler. Ancak Amerika'daki Mennonitlerden farklı olarak kendilerini modern hayatın ürettiği teknolojik yeniliklerinden vazgeçmemişlerdir. Tam tersine Almanlar teknolojiye çok yakındır ve onları kullanmaktadırlar. Kırgızistan'da uzun zaman boyunca yaşayarak Almanlar kendi kültürünü unutmadan yaşatırlarsa da Kırgızistan'da yaşayan diğer etnik gruplardan etkilenmişlerdir. Bu etki her alanda görülmektedir. Her şeyde düzeni seven Almanlar zaten eskisi gibi dakik olmadıklarını belirtmişler. Yemek terecihleri de Asya kültürüne göre değişmiştir. Ancak köyde Almanların komşularına olan etkisi de görülmektedir. Almanların bahçe işlerini, hayvan beslemesini ve diğer başarılı oldukları alanlarda da davranışlarını Kırgızlar da öğrenmektedirler. Böylece Almanlar Kırgızistan'ın diğer etnik gruplarıyla karşılıklı etkileşim içinde olduğunu görmekteyiz. Kendileri yabancı bir kültüre ait olmasına rağmen, yıllarca burada yaşamalarından dolayı Almanlar Kırgızistan'ı vatanları olarak görürler.
Özet (Çeviri)
Кыргызстан мурунку Советтик республика катары көп улуттуу өлкө. Бул изилдөө Кыргызстанда жашаган немистерди этникалык социология жагынан изилдөө максатында жүргүзүлгөн. Немистердин Кыргызстанга көчүп келгенине болжол менен 140 жыл болду. Бул узун мезгилдин ичинде немистер менен кыргыздар арасында курулган мамиле, немистердин жана кыргыз коомчулугунун өз ара таасирин изилдөөгө багытталган. Советтер Союзу тарагандан кийин немистердин өз тарыхый мекени болгон Германияга массалык миграциясы башталган. Бирок Кыргызстанда жашоосун улантып же болбосо Германияга көчүп кетип, кайра Кыргызстанга кайтып келген немистер да бар.“Германияга көчүп кетип, кайрадан Кыргызстанга кайтып келген немистердин бул мындай чечимге келүүсүнүн себеби алардын Кыргызстанга болгон байланыш сезимиби же башка себептери барбы?”деген сыяктуу суроолорого жооп табуу бул изилдөөнүн дагы бир максаттарындан бири. Бүгүнкү күнгө чейин Кыргызстанда жашаган немистер боюнча комплекстүү социологиялыкизилдөөбүздүн маанисин дагы да жогорулатууда. Кыргызстандын аймагына биринчи немистер 1882-жылы келишкен. Эверетт Ли өзүнүн миграциялык теориясында миграциянын түртүүчү жана тартуучу факторлорун аныктаган. Немистердин калктын басымдуу бөлүгүн мусулмандар түзгөн өлкөгө көчүп баруусунун да түртүүчү жана тартуучу факторлору бар экени талашсыз. Өз өлкөсүндө куугунтукка кабылган немистер алгач Орус Империясына качышкан. Ал жакта бир кылымга жакын жашагандан кийин немистер кайрадан тынчтыкта жашоо үчүн башка жер издөөгө аргасыз болушкан. Алар издеген тынчтыкты, эркиндикти кыргыз жеринен табышкан. Меймандос кыргыздар аларды өз жеринде кабыл алышкан. Мына ушундай меймандостук Равенштейндин миграция мыйзамдарында жакшы сүрөттөлгөн көч чынжырларына түрткү берген, башкача айтканда Орус Империясынын ар кайсы аймактарында жашаган немистердин Кыргызстанга көчүп келүү чынжырлары башталган. Ошондон улам 1926-жылы Кыргызстандын аймагында жашаган немистердин саны 4000-ге чыккан. Совет доорунда бийлик немистерге карата терс саясат жүргүзгөнү белгилүү, бирок ага карабастан, 1989-жылы Кыргызстанда катталган жалпы немистердин саны 101309-га жеткен. Бирок Кыргызстан эгемендүүлүккө ээ болгондон кийин 20 жылдын ичинде Кыргызстандан 90 миң немистер массалык түрдө көчүп кете баштаган. Бул изилдөөдө ушул процесстердин себептери түшүндүрүлүүгө аракет кылынды. Диний ишенимдер адам тагдырындагы эң актуалдуу же эң таасирдүү фактор болуп саналат. Маданияттын алгачкы кадамдарынан тарта дин үй-бүлө, тукум, уруу, урук, улут сыяктуу табигый топтор менен дайыма тыгыз байланышта болгон. Кыргызстандын аймагына немистердин миграциясы Европада меннонитизмдин пайда болушуна байланыштуу болгон жана XVII кылымга чейин сүрөт. Өз диний ишенимдерин бекем тутуу үчүн немис- меннониттер башпаанек издөөгө аргасыз болгон. Немистер кыргыз жергесине жаңы келгендегидей эле бүнүнкү күндө да эгемен Кыргызстанда дин тутуу эркиндигине ээ. Ар түрдүү этникалык чөйрө шарттарында ассимиляциядан качуу мүмкүн эмес. Социологияда көп маданияттулуктун“эритүүчү казан”жана“салат табагы”деп аталган эки модели кеңири таралган. «Эритүүчү казан»моделинде өлкөдө жашаган бардык этностордун каада-салты, жашоо образы жана маданияты аралашып, өзгөрүп турат. Ал эми Кыргызстандагы немистер үчүн“салат табагы”деп аталган экинчи модель көбүрөөк туурга келет. Салаттын курамындагы түрдүү жашылчалардын өзүнүн даамына ээ болуп, чогуу жаңы даам жаратканы сыяктуу, Кыргызстандагы бардык улуттар, анын ичинде немистер да өзүнүн өзгөчөлүгүн сактап, бүтүндөй Кыргызстан коомун түзүшөт. Изилдөөдө Кыргызстандагы Ротфронт деп аталган айылында жүргүзүлгөн. Ротфронт айылы Чүй областына караштуу жана Бишкек шаарынан 65 км алыстыкта жайгашкан. Айылды 1927-жылы Талас областынан келген немистер түптөгөн. Башында жалаң немистер жашаган айыл болгон. Эми немистердин көбү Германияга көчүп кеткенден кийин, 11 немис үй-бүлө өз этникалык маданиятын четке какпай, башка улуттар менен жашап келүүдө. Бүгүнкү күндө Ротфронт Кыргызстандагы олуттуу немис улуттук азчылыгы жашаган жалгыз айыл болуа эсептелинет. Бул изилдөөдө бул айылда жашаган немистердин жашоо образы этникалык социология жагынан каралган. Изилдөө сапаттык ыкмага караган баяндагыч изилдөө болуп саналат. Маалымат чогултуу ыкмалары катары интервью, байкоо жана документтерди талдоо чечилген. Изилдөөнүн биринчи этабында Кыргызстандагы немистер тууралуу буга чейинки изилдөөлөр жана ошондой эле расмий жана расмий эмес документтер каралып чыккан. Бардык тиешелүү маалыматтарды чогулткандан кийин, Ротфронт айылында жашаган немистер менен тереңдетилген интервьюлар жана структураланбаган байкоолор жүргүзүлдү. Немистер тууралуу объективдүү маалымат алуу үчүн немистер менен бир нече жылдар бою жанаша жашап, алардын таасиринде калган кыргыз кошуналары менен маектешүүлөр жүргүзүлгөн. Ошентип, Ротфронт айылына 6 жолу баруу учурунда, ал жакта жашаган жалпысынан 13 киши, анын ичинде 11 немис жана 2 кыргыз менен тереңдетилген интервьюлар жүргүзүлгөн. Изилдөө учурунда немистердин өтө динчил экени аныкталган. Алар ар бир ойлорун Ыйык Китептеги цитаталар менен билдиришкен. Өзгөчө алардын «Сыйынуу үйү» көңүлдү бурган. Сыйынуу үйү алар үчүн Кудай менен байланыш түзгөн эң маанилүү жер. Немистер диний майрамдарга гана маани берип, бул майрамдарды Сыйынуу үйүндө чогуубелгилешээрин айтышкан. Алар меннонит болгонуна карабастан, СССР убагында баптист катары катталууга туура келген. Ошондуктан, алар өздөрүн баптист дагы, меннонит дагы деп аныкташкан жана протестантизмдин бул эки агымынын бири-бирине абдан жакын экендигин билдиришүүдө. Бирок, Америкадагы меннониттерден айырмаланып, алар заманбап жашоо жараткан технологиялык жаңылыктардан баш тартышкан эмес. Тескерисинче, немистер технологияга абдан жакын экендиги жана көп колдонгондугу байкалган. Немистер Кыргызстанда узак убакыт жашап өз маданиятын сактап келгени менен, Кыргызстанда жашаган башка улуттардын таасирину дуушар болгон. Бул таасир бардык аймактарда байкалат. Бардык нерседе тартипти жакшы көргөн немистер мурдакыдай так эместигин билдиришкен. Тамак-аштары да Азия маданиятына ылайык өзгөргөн. Ошондой эле айылда немистердин да кошуналарына тийгизген таасири байкалган. Кыргыздар немистердин багбанчылык, мал-чарбачылык жана башка ийгиликтүү жүрүм-турумдарын үйрөнүшүүдө. Бул жагдайлар немистер жана Кыргызстандын башка улуттары бири-бирине таасирин тийгизип жашагандыгы аныкталды. Башка маданиятка таандык болгонуна карабастан, немистер, бул жерде көп жылдардан бери жашап келгендиктен, Кыргызстанды өз мекени катары көрүүдө. Ачкыч сөздөр: Этникалык азчылык, көп маданияттулук, этникалык ар түрдүүлүк, Кыргыз коому, Кыргызстандагы немистер, Ротфронт айылы. изилдөөлөр табылган эмес. Бул жагдай биздин
Benzer Tezler
- Building of a 'New' architectural tradition in Kyrgyzstan: The case study of the open air park Manas ayili
Kırgızistan'da 'Yeni' bir mimari gelenek inşa etmek: 'Manas ayılı' örneği
ZHAMILIA BAIBORIEVA
Yüksek Lisans
İngilizce
2020
Mimarlıkİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. GIORGIO GASCO
- Kirkitli dokumalarda 'Türkmen aynası' motifi
'Türkman aynası' motif at carpets and kilims
ŞEBNEM KOŞAR
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
El SanatlarıMarmara ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. ŞERİFE ATLIHAN
- Etnik sosyoloji açısından Kosova Türkleri: Prizren ve mamuşa örneği
Kosovo Turks from the point of view of ethnical sociology: The example of Prizren and Mamuşa
TUĞÇA POYRAZ
- Diasporada Boşnak kimliği:Türkiye ve İsveç örnekleri
The identity of Bosianks in diaspora: The example of Turkey and Sweden
AMRA DEDEİC-KIRBAÇ