Кыргыз тилиндеги 'өлүм' концепти
Kırgız dilinde ölüm kavramı
- Tez No: 736626
- Danışmanlar: PROF. DR. BURUL SAGINBAEVA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Kırgız dili, ölüm”kavramı, deyim, paremi, tabu, örtmece, bilişsel dilbilim, linguokültüroloji
- Yıl: 2022
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 199
Özet
Herhangi bir milletin, toplumun kültürünü ve yaşam tarzını en iyi bir şekilde yansıtan insan hayatının üç önemli hali vardır. Bunlar doğum, evlilik ve ölümdür. Eski çağlardan bugünlerimize kadar insanoğlu, kültürünü bu üç ana yaşam evresi etrafında oluşturmuştur. Kültürün dil aracılığıyla oluştuğu, geliştiği ve korunduğu düşünülürse, onun dildeki yansımasını incelemekte fayda vardır. Yüksek lisans tezimizde Kırgız dilindeki“ölüm”kavramını ifade eden dil birimleri bilişsel dilbilimin lingvokültüroloji bağlamında incelenerek, Kırgızların ölüm olgusunu algılamada evrensel ve ulusal dünya görüş özellikleri belirlenmeye çalışılmıştır. Tez giriş, 3 ana bölüm ve sonuçtan oluşmaktadır. Giriş kısmında, çalışmanın konusu, çalışmanın amacı, çalışmanın bilimsel yeniliği, bilimsel ve metodolojik temeller, kullanılan yöntemler, çalışmanın teorik ve pratik önemi ve yapısı hakkında bilgiler veriliyor. Çalışmanın ilk bilimsel-teorik ve metodolojik bölümünde dil bilimi paradigmaları, bilişsel dilbilimin ve linguokültürolojinin temel kavramları, bu disiplinlerle ilgili terminoloji ile ilgili anlatımlar yapılmıştır. Ardından bilişsel dilbilimin ortaya çıkışı, oluşumu ve bu bağlanda şu anda yapılan mevcut araştırmalar hakkında bilgiler verilmektedir. Ayrıca bilişsel dilbilim ve linguokültürolojinin temel birimi olan konsept yapısındaki düşünce, geştalt, freym, skript, prototip, şema gibi stratejileri ile ilgili bilgiler verilmektedir. Bu bölümde kullanılan yöntem ve teknikler, karşılaştırmalar, nicel, nitel göstergeler hakkında bilgi verilmektedir. Ondan sonra iletişimde sözlü ve sözlü olmayan araçlar hakkında bilgiler verilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde“ölüm”kavramı hakkında genel bilgi verilmiştir. Ondan sonra genel dilbilimde ve türkolojide ölüm kavramı ile ilgili yapılmış çalışmalar, araştırmaların özellikleri ele alınmıştır. Çalışmanın son pratik bölümü ise dört ana gruptan oluşmaktdır. Bu grupların ilkinde dil birimlerinin kullanım sıklığına ve anlam özelliklerine göre“ölmek”,“ölüm”,“cinayet”,“intihar”,“ölü”,“başka bir dünya”,“yakın birinin kaybı”,“yas”,“defin”,“ defin alanı”gibi alt gruplara sınıflandırılarak değerlendirilmiştir. Her bir anlam grubunda sıralanan dil birimleri destanlardan,“Kırgız Dili Sözlüğünden”(2011),“Kırgız Dilinin Deyimler Sözlüğünden”, K. Yudahin'in“Kırgızca-Rusça Sözlüğünden”(2019), C. Mukambayev'in Kırgız Dili Diyalektolojik Sözlüğünden (2009), internet kaynaklarından ve kırgızca gazete ve dergilerden derlenmiş örnekler kullanılarak her bir dil biriminin anlamı açıklanmaya çalışılmıştır. Ondan sonraki gruplarda ölüm kavramındaki örtmecelerin, dil birimlerinin kullanım özelliklerine göre sınıflandırılmaları, ölüm kavramına doğrudan ve dolaylı olarak bağlı olan diyalektizmler ve“ölüm”kavramıyla ilgili paremiler ele alınmıştır. Sonuç kısmı incelenen konuyu özetlemekte, Kırgız halkının ulusal dünya görüş özelliklerini, kırgızların dil dünyasının imajı, ilgili içerik işlemleri ile ilgili olarak ölüm kavramının özellikleri belirtilmiştir ve sonuçlar çıkarılmıştır.
Özet (Çeviri)
В жизни человека есть три основных события, которые лучше всего отражают культуру и образ жизни определенного народа. Это рождение, брак и смерть. С древних времен и до наших дней люди формировали свою культуру вокруг этих трех основных этапов жизни. Учитывая, что культура формируется, развивается и сохраняется посредством языка, целесообразно изучать ее отражение в языке. В магистерской диссертации были исследованы языковые средства, способствующие вербальной репрезентации концепта «смерть» в кыргызском языке. Согласно антропоцентрической парадигме, такое исследование было выбрано для проведения в рамках когнитивной лингвистики. В связи с тем, что концепт «смерть» является одним из концептов, сохраняющих культурные особенности того или иного этноса, в диссертации проводится анализ области когнитивной лингвистики через изучение лингвокультурологии и общечеловеческого и национального менталитета концепта «смерть». Диссертация состоит из введения, 3 основных разделов и заключения. Во введении приводится информация о цели работы, научной новизне, актуальности темы, проблеме работы, научно-методической основе, теоретико-практической значимости и структуре исследования. Далее следуют три основных раздела, которые охватывают научно-теоретические и методологические вопросы работы, историю исследования темы и практические разделы, составляющие основу исследования. В первой научно-теоретической и методологической части работы представлены сведения о когнитивной лингвистике и ее основных понятиях, зарождении и становлении когнитивной лингвистики, современных исследованиях. Далее были проанализированы концепт, являющийся основной единицей когнитивной лингвистики и лингвокультуры, и такие внутренние структуры концепта как гештальт, фрейм, сценарий, прототип и схема. Затем был экскурс в терминологию языкознания и культурологии, возникшую в результате совместного изучения этих двух понятий языка, культуры и области лингвокультурологии. В этом разделе также содержится информация о методах и приемах, используемых при написании раздела. Кроме того, была предоставлена информация о вербальных и невербальных средствах в языке. Во второй части работы представлен обзор концепта «смерть» и его научных определений и объяснений в словарях. Кроме того, были рассмотрены история исследования концепта «смерть» в других областях науки, общем языкознании и тюркологических работах, а так же специфика некоторых работ и исследований. Последняя практическая часть работы состоит из четырех групп, первая из которых анализ концепта «смерть» в зависимости от употребления и частотности языковых единиц, разделив отдельно семантические позиции «смерть», «умереть», «убийство», «самоубийство», «умерший». , «иной мир», «сообщение о смерти», «потеря близкого человека», «оплакавание», «погребение» и «место захоронения». К языковым средствам, представленным в каждой смысловой группе, относятся большие и малые эпосы, художественная литература, «Словарь кыргызского языка» (2011 г.), «Фразеологический словарь кыргызского языка», «Кыргызско-русский словарь» К.К. Юдахина (2019 г.), «Диалектологического словаря кыргызского языка» Ж. Мукамбаева (2009 г.), интернет-источников, кыргызскоязычных газет и журналов и научных работ. Была предпринята попытка объяснить значения каждого языкового средства с помощью соответствующих примеров. Затем были рассмотрены классификации языковых средств в понятии «смерть» применительно к особенностям их употребления, диалектизмы, прямо и косвенно связанные в системе этого понятия, и паремические средства, относящиеся к концепту «смерть». В заключении обобщаются исследуемые вопросы, выявляются особенности концепта «смерть» применительно к кыргызскому национальному мировоззрению, языковой картины мира и соответствующее содержательные и научные выводы. Ключевые слова: кыргызский язык, концепт“смерть”, лексема, фразеология, паремия, табу, эвфемизм, когнитивная лингвистика, лингвокультурология, лингвокультурный анализ.
Benzer Tezler
- Кыргыз лирикасы эгемендүүлүк жылдарында: салттуулук жана жаңычылдык маселелери
Bağımsızlık dönemi Kırgız şiirinde gelenek ve yenilik meseleleri
KUŞNAZAR KIZI GÜLPERİ
Yüksek Lisans
Kırgızca
2020
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAEVA
- Günümüz Kırgız toplumunda doğum-ölüm geleneği ve bunun tarihi izleri (Narın bölgesi örneği)
Rituals and customs associated with birth and death in the Kyrgyz society current and history of appearance (By the example naryn region)
ALİ ÜNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLHAN ŞAHİN
- XX. yüzyılın başından bugüne kadar son-köl'deki yayla hayatı
XX кылымдын башынан бүгүнкү күнгө чейинки соң-көлдөгү жайлоо турмушу
BAKTIBEK İSAKOV
Doktora
Türkçe
2011
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İLHAN ŞAHİN
- Ali Emîrî Efendi'nin durûb-ı emsâl-i Osmâniyye'si [Metin-çeviri-açıklamalar-dizin]
Али эмири эфендинин дуруби эмсали османиеси [текст-котормо-түшүндүрмөлөр-индекс]
İSLAM KÜÇÜK
Doktora
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAKAN TAŞ
- XIX. yüzyılda doğu Türkistan Uygurlarında sosyal ve kültürel hayat
XIX кылымда чыгыш туркстандагы уйгурлардын коомдук жана маданый жашоосу
BAHATTİN GENCAL
Doktora
Türkçe
2012
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BAYRAM KODAMAN