Türkiye'de yabancı sermaye (1980-1995 döneminin bir değerlendirilmesi)
Foreign capital investments in Turkey (The eveluation of the period between 1980-1995)
- Tez No: 73744
- Danışmanlar: PROF. DR. İLHAN ERONAT
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1998
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Gazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 145
Özet
ÖZET Türkiye'de yabancı sermaye yatırımlarındaki gelişmelerin 1950'li yıllardan sonra başladığı dikkate alındığında bu yatırımların 47 yıllık bir geçmişi olduğu görülür. Bu dönemin gerisindeki Osmanlı Devleti dönemindeki 100 yıllık olumsuz yabancı sermaye tecrübesi, Türkiye'de tüm yabancı sermaye politikasını önemli ölçüde etkilemiştir. Bu nedenle, sağlanan tüm teşvik ve kolaylıklara rağmen, yabancı sermaye girişi istenilen düzeyde olmamıştır. Öyle ki 1955 'den 1980'e kadarki 25 yıllık süreç içinde yabancı sermaye girişi sadece 228 milyon ABD Dolan' dır. 1980 soması sağlanan siyasi ve makroekonomik istikrar, uygulanan dışa açık ekonomi politikaları ve liberalizasyon ile mevzuatın daha esnek hale getirilmesi, yabancı sermayenin yurda gelişini özendirmiştir. Bunun sonucu, 1980-1996 arası 16 yılda yurda giren fiili yabancı sermaye miktarı 8.769 milyon ABD Dolan' dır ki bu, 1980 öncesi rakamın 30 katından fazladır. Ancak, bu izafi artışın dünyadaki diğer gelişmiş ve gelişmekte olan ülke rakamlarına ve 1995 yılında 315 milyar dolarlık dünyadaki toplam yabancı sermaye fiili girişlerine bakıldığında çok önemli bir miktar olmadığı görülmektedir. Dolayısıyla, Türkiye'nin yabancı sermaye yatırımlarından yeteri kadar istifade edemediğini ifade etmek yanlış değildir. Yabancı sermayenin önemi ve Türkiye'nin buna ihtiyacı AB ile gümrük birliğinin gerçekleştirilmesi ile yeni bir boyut kazanmıştır. Ancak, 1996 yılı gümrük birliğine geçiş sonrası fiili yabancı sermaye girişinde büyük artış yaşanmadığı gibi dış ticaret dengesinde ithalatın ihracatı karşılama oranı %54'lere düşmüştür. Buna rağmen, Gümrük Birliği, AB ve AB piyasasına girmek isteyen diğer ülke (ABD, Japonya, Güney Kore, Çin vb.) yatırımcılarını Türkiye'de yatırım yapmaya yönelteceği bu da yabancı sermaye girişini artıracağı beklenmektedir.Türkiye'de yabancı sermaye ile ilgili yasal düzenlemeler 6224 sayılı Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu, 1567 sayılı Türk Parasının Kıymetini Koruma Hakkında Kanun ve 6326 sayılı Petrol Kanunu'nunda yer almaktadır. Bunlardan Petrol Kanunu, petrol arama ve üretim ile ilgili yabancı sermayeyi düzenlemektedir. 1567 sayılı Kanun'a istinaden yabancı sermaye ile ilgili düzenlemeler en son çıkan 32 sayılı Karar ve 91-32/5 sayılı Tebliğ'lerde yer almaktadır. Yabancı sermaye, mali yükümlülükler ve teşvikler yönünden Türk sermayesi ile eşit muameleye tabidir. Türk girişimcilerine sağlanan tüm teşvik araçlarından yabancı yatırımcılar da aynı usul ve esaslar dahilinde yararlandırılır. Keza, yabancı sermaye, vergi ve diğer mali yükümlülükler yönünden de Türk sermayesi ile eşit muamele görür. Çalışmamızda bu yasal çerçeve içinde Türkiye'ye gelen, 1980-1995 dönemi (veri elde edildikçe Eylül 1997 'e gelinerek) özel yabancı sermaye yatırımlarına ilişkin verilerin bir değerlendirmesi yapılmaya çalışılmıştır. Türkiye'ye gelen yabancı sermayede, gelişmiş ülkelerin göreceli gücü ve Türkiye'nin bunlarla ilişkisine bağlı olarak ülke sıralaması değişmiş, bunun sonucu 1954-1960 arasında ABD, 1960-1974 döneminde Almanya, 1975- 1985 döneminde yeniden ABD, 1985-1990 arasında Almanya, 1991-1995 döneminde Hollanda ve 1996 yılında Fransa ilk sırayı almışlardır. Yabancı sermayenin sektörel dağılımında imalat sanayinin payı 1960'ta %95'ten 1980'de %91'e ve 1996 yılında %43'e düşmüştür. Hizmetler sektörünün payı ise 1960'ta %2.3'ten 1980'de %8.49'a ve 1996 yılında %5 1. 9 ' a yükselmiştir. Türkiye'ye gelen yabancı sermaye izin ve fiili girişlerinde siyasi ve ekonomik istikrarın yaşandığı yıllarda büyük artışlar olmuştur.Diğer yandan 1980-1997 döneminde yabancı sermayeli yatırımların daha çok Marmara Bölgesi gibi Türkiye'nin gelişmiş yöresinde yoğunlaştığı (%63 oranında), tasarrufa ek kaynak olarak (%14 gibi bir oranda) katkı sağladığı, Türk özel sektörüne göre daha karlı ve verimli çalıştıkları, daha çok teknoloji yoğun sektörlere yatırım yaptıkları, istihdama net katkısının az olduğu, net yabancı sermaye girişi yönünden bakıldığında ödemeler dengesine o dönemdeki ithalat hacminin %2.5'u civarında önemsiz bir katkısının olduğu, gelen yabancı sermayenin %70-80'nin yeni ve sermaye artışı şeklinde geldiği ve bunun içinde de 1990 soması dönemde sermaye artışı şeklindeki yabancı sermaye girişinin %60'lara ulaştığı gözlenmiştir. Türkiye'nin gelişmekte olan her ülke gibi yabancı sermayeye ihtiyacı olduğu açıktır. Günümüzde yalnız gelişmekte olan ülkeler değil, başta ABD olmak üzere gelişmiş ülkeler dahi yabancı sermayenin ülkelerinde faaliyette bulunmasını arzu etmektedirler. Ekonomik büyüme ve/veya kalkınmanın yolu fiziki ve beşeri sermaye birikimi ile teknolojik ve bilgi seviyesinin yükseltilmesinden geçmektedir. Bunları gerçekleştirebilmek için ise yabancı sermayenin istenilen amaca yönlendirilebildiği ölçüde oldukça etkili ve önemli bir araç olduğu söylenebilir.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT Considering that the development in the foreign capital investments started after 1950s, it would be seen that these investments have a 47 years past. One hundred years of Ottoman Empire's negative experience of foreign capital before this period has had a considerable impact on foreign capital investment policies in Turkey. Therefore, in spite of all incentives and facilities recognized, the inflow of foreign capital has not been in an expected level, which has been $228,000,000 in the 25 years period of 1955-1980. Political and macroeconomics stability, economic policies implemented in integrated with the global economy, and liberalization and making legislation more flexible after 1980 have made the country attractive for foreign capital inflow. As a result, the amount of foreign capital inflow into the country between 1980 and 1996 has been US$ 7.869 millions, which is 38 fold of the number of the period of pre- 1960. However, it appears that this relative increase is not a considerable one as compared to the numbers of other advanced and developing countries. Thus, to state that Turkey has not enough benefited from foreign capital investment would not be wrong. The importance of foreign capital and the need of Turkey for it has gained a new dimension owing to the realization of the custom union with the EC. However, not only actual foreign capital entrance after involvement in Custom Union in 1996 has not increased significantly, but also the export/import ratio in foreign trade balance has dropped to 54%. Besides, it is expected that the custom union would lead the other countries (USA, Japan, South Korea, China) wanting to enter into the EC and its market to invest, thereby increasing the foreign capital inflow. Regulative Legislation concerning foreign capital takes place in the Law Concerning Encouragement of Foreign Capital (No: 6224), the protection of the Value of the Turkish Currency Law (No: 1567), the Petroleum Law(No: 6324). The Petroleum Law regulates the foreign capital concerning petroleum research and production. The regulations regarding foreign capital issues recently on the basis of the law (No: 1567) take place in the Deere (No: 32) and the Communique (No: 91-32/5). Foreign capital is subject to an equal treatment in terms of obligations and incentives. All means of incentives recognized to Turkish entrepreneur is equally applicable to foreign investors in conformity with the same principle and procedures. Likewise, foreign capital is treated equally with Turkish capital in terms of taxation and other financial obligations. In this study it has been attempted to evaluate the datas on the foreign capital investments in Turkey in the period of 1980-1995 (till September 1997 as new datas are obtained) within the frame of this legislation. In the foreign capital coming to Turkey the relative power of developed countries and the order of countries according to the relations of Turkey with these countries have changed; as a result, the first place was taken by USA in the period of 1954-60, by Germany in the period of 1960-1974, again by USA in the period of 1975-1985, by Germany between 1985-1990, by Holland in the period of 1991-1995 and by France in 1996. The share of production sector in the sectoral distribution of foreign investment decreased from 95% in 1960 to 91% in 1980 and to 43% in 1996. The share of service sector decreased from 2.3% in 1960 to 8.49% in 1980 and increased to 51.9% in 1996. The permissions and actual entrances have increased significantly in the years of political and economic stability. On the other hand, it has been observed that in the period of 1980-1997 foreign capital investments intensified mostly in a developed region of Turkey, e.g. Marmara Region (63%), contributed to the savings as an extra source (14%), operated more profitably and more efficiently than Turkishprivate sector, invested more to the high-technology sectors, contributed little to the employment and with around 2.5% of import volume to the balance of payments in terms of net foreign investment entrances; and that 70-80% of foreign investments have come as new and as capital increase and 60% of this has been covered by the foreign capital entrance as capital increase after 1990. It is evident that Turkey is in need of foreign capital as each developing country. In this decade, not only do developing countries want, but also including USA, even developing countries want foreign capital to operate in their countries. The way leading to economic growth and/or development passes through accumulation of physical and man-made-capital, and enhancement of level of technology and knowledge. To accomplish these goals, foreign capital is an influential and important mean.
Benzer Tezler
- İhracata dayalı sanayileşme stratejisi ve Türk imalat sanayii kapsamında etkinliği üzerine bir uygulama
Export-led growth strategy and an application on the effectiveness within Turkish manufacturing industry
SEMANUR SOYYİĞİT
- Türkiye'de krizlerin nedeni olarak uluslararası sermaye hareketleri ve ülke riski
Crises as the reason international capital movements and country risk in Turkey
FATMA ÇİÇEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
EkonomiAfyon Kocatepe Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET EMRE GÖRGÜLÜ
- Dışsal teknolojik şokların gelişmekte olan ülkelerin büyüme sürecine etkileri
The effects of exogenous technology shocks on the growth process of the developing countries
KURTULUŞ BOZKURT
- Foreign direct investment in Turkey and Latin American countries: A comparative perspective 1980-1995
Karşılaştırmalı bir açıdan Türkiye ve Latin Amerika ülkelerine 1980-1995 döneminde doğrudan yabancı sermaye yatırımı
MEHMET UFUK TUTAN
Yüksek Lisans
İngilizce
1998
Uluslararası İlişkilerİhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYŞE GÜLGÜN TUTAN