Muhammed Yûsuf Beyânî'nin Şecere-i Hˇârezm-şâhî'si[400a – 509b](Giriş, transkripsiyonlu metin, inceleme, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Muhammad Yusuf Beyani's Turkish Genealogy–i Harezmshahi [400a - 509b] (Introduction, transcriptional text, analysing, index - dictionary, facsimile)
- Tez No: 737858
- Danışmanlar: PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Çağatay Türkçesi, Beyânî, Şecere-i Harezm-şâhî, Hive Hanlığı, tarih yazıcılığı
- Yıl: 2022
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kocaeli Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 754
Özet
Doktora tezi olarak hazırlanan bu çalışmanın konusunu, Çağatay Türkçesinin son döneminde, Muhammed Yûsuf Beyânî (1840 – 1923) tarafından yazılan Şecere-i Harezm-şâhî adlı eserin [400a – 509b] varakları arasındaki bölüm oluşturmaktadır. Şecere-i Harezm-şâhî, Harezm bölgesinde, 17. yüzyılın ikinci yarısından 20. yüzyılın başına kadar gerçekleşen tarihî olayların anlatıldığı önemli bir tarih kitabı ve hükümdar soyağacıdır. Muhammed Yûsuf Beyânî, esere Hz. Adem'in yaratılışından Hz. Nuh'a kadarki peygamber kıssaları ve Hz. Nuh'un soyundan gelen halklarla ilgili bilgiler vererek başlar ve Moğol soyağacıyla devam eder. Daha sonra Harezm Hanlığı'nı kuran İlbars Han ve sonrasındaki tüm hanların hayatını anlatır. Bu çalışma beş bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, Çağatay dili ve edebiyatının tarihine kısaca değinilmiş, Hive tarih yazıcılığından bahsedilerek Şecere-i Harezmşâhî'nin Orta Asya Türk Tarih Yazıcılığı geleneği ve Hive Hanlığı Tarih Yazıcılığı'ndaki yeri ve önemi değerlendirilmiştir. Daha sonra Şecere-i Harezmşâhî ve müellifi Muhammed Yûsuf Beyânî hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde, Şecere-i Harezmşâhî'nin transkripsiyonlu metni verilmiştir. Üçüncü bölümde eserin yazım ve dil özellikleri incelenmiştir. Bu bölümde, eserin yazım özellikleri belirtildikten sonra“Ses Özellikleri”başlığı altında ünlü ve ünsüzler sistemi, ünlü ve ünsüz uyumları ile ses değişimleri incelenmiş, metindeki Kıpçakça ve Oğuzca unsurlar tespit edilmiştir.“Şekil Özellikleri”başlığı altında ise eserin morfolojik özellikleri ele alınmıştır. Dördüncü bölümde, metnin sözlük ve gramer dizini yer almaktadır. Dizinde, Reşit Rahmeti Arat'ın Kutadgu Bilig adlı eserindeki dizin sıralaması esas alınmıştır. Bu bölüm, Genel Dizin, Kişi Adları Dizini, Yer Adları Dizini, Etnik Adlar Dizini olarak dört başlıktan oluşmaktadır. Ayet, hadis ve dualar ile diğer Arapça ve Farsça ibareler ayrı başlık altında verilmiş ve Türkçe çevirileri yapılmıştır. Yine bu bölümde tarih düşürmek için yazılan Farsça manzumeler Türkçeye çevrilmiştir. Beşinci bölümde, metnin tıpkıbasımından örneklere yer verilmiştir.
Özet (Çeviri)
The subject of this doctoral dissertation is Muhammad Yusuf Beyani's Turkish Genealogy–i Harezmshahi [400a - 509b], written during the last period of Chagatai Turkish by Muhammad Yusuf Beyani (1840 – 1923). Between the work's leaflets [400a - 509b], there is a section called Dec. 17. in the second half of the century 20. Genealogy-i Khwarezmshahi, in the Khwarezm region It is a significant history book and monarchy pedigree in which historical events from the early 1800s are described. The Prophet of the work, Muhammad Yusuf Beyani Hazrat Mahdi (as) has existed since Hz. Adem's creation. It begins by recounting the prophets' stories up to Noah's time, as well as the peoples who descended from him. Later, details concerning Genealogy-i Khwarezmshahi and his client Muhammad Yusuf Beyani were revealed. The transcribed text of the Genealogy-i Khwarezmshahi is given in the second portion. The work's spelling and language qualities are assessed in the third section. After defining the work's writing features, the vowel and consonant system, vowel and consonant harmonies, and sound alterations were analyzed under the heading“Sound Characteristics,”and Kipchak and Oghuz elements were recognized in the text. The morphological qualities of the work are mentioned under the category“Shape Characteristics.”The text's lexicon and grammatical index are presented in the fourth section. The index is based on Reşit Rahmet Arat's Kutadgu Bilig's index ranking. This section consists of four headings as General Directory, Directory of Contact Names, Directory of Place Names, Directory of Ethnic Names. Turkish Arabic and Persian verses, hadiths and prayers, as well as other Arabic and Persian phrases, are given under a separate title and translated into Turkish. Turkish Persian poems written to reduce the history of this section have been translated into Turkish. In the fifth chapter, examples from the same edition of the text are given. Keywords : Chagatai Turkish, Beyani, Genealogy-i Khwarezmshahi, Khanate of Khiva, historiography
Benzer Tezler
- Şecere-i Harezmşâhî [101a-200b] (giriş, transkripsiyonlu metin, inceleme, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Şecere-i Harezmşâhî [101a-200b] (introduction, transcriptional text, analysing, i̇ndex-dictionary, facsimile)
AHMET DİNÇ
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Beyânî - Şecere-i Harezmşâhî [1b-102a] (Dil incelemesi-metin-dizin-tıpkıbasım)
Beyânî - Şecere-i Harezmşâhî [1b-102a] (Language analysis-text-index-facsimile)
EMRE BERKAN YENİ
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul Kültür ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. VAHİT TÜRK
- Şecere-i Harezmşâhî [200a-300b] (Giriş, transkripsiyonlu metin, inceleme, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Şecere-i Harezmşâhî [200a-300b] (Introduction, transcriptional text, analysing, index-dictionary, facsimile)
GÖKHAN ÇEVİK
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- Şecere-i Harezmşâhî [300a-400b] (Giriş, transkripsiyonlu metin, inceleme, dizin-sözlük, tıpkıbasım)
Şecere-i Harezmşâhî [300a-400b] (Introduction, transcriptional text, analysing, index-dictionary, facsimile)
SEDA KAVALLI
Doktora
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıKocaeli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MÜNEVVER TEKCAN
- اإلعجاز البياني في اآليات التي وردت فيها كلمتا الخوف والحزن
Rhetorical miraculousness in the verses that containedthe words fear and sadness el-iʻcâzu'l-beyânî fi'l-âyâti'lleti veradet fihâkelimetâ el-havfi ve'l-hüzni (Havf ve hüzn kelimelerinin geçtiği âyetlerdeki beyânî iʻcâz)
ABDURRAHMAN ELHACHASAN
Yüksek Lisans
Arapça
2021
DinVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULBAKİ GÜNEŞ